۴-۱-۳- سوره‌ی بقره، آیه ی۲۱
(یا أَیُّهَا النَّاسُ اعْبُدُوا رَبَّکُمُ الَّذِی خَلَقَکُمْ وَ الَّذِینَ مِنْ قَبْلِکُمْ لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ)
(اى مردم پرستش کنید پروردگار خود را همان که آفریده است شما و مردم پیش از شما را تا شاید پرهیزگار باشید)
نکته ها:
- جمله‏ى (اعبدوا) یعنى اى کافران خداپرست شوید، اى گناهکاران فرمانبر باشید، اى منافقین اخلاص پیشه کنید و معنى عبادت، بکار بردن توانایى است در فرمان بردن و دورى از معصیت.
پیام ها:
۱.علوم طبیعى، راهنماى به توحید است و با دین، هم زاد است.

2. 2. آخرین درجه‏ى کمال سالک تقوى است یعنى دورى از هر چیز غیر از خدا و کلمه‏ى (لعلّ) اشاره است که عابد نباید مغرور به عبادت خود شود بلکه باید همیشه با ترس و امید باشد(عاملى، ۱۳۶۰،ج‏۱: ۲۵).

شواهد شعری سعدی مربوط به قسمت ۲ پیام ها:

شرح ابیات:
شهسوار: سوار دلیر و چالاک
گوی بلاغت ربودن: گوی ربودن (بردن)در بازی گوی و چوگان نشانه پیروزی و سبقت گرفتن بر دیگران است و گوی … ربودن یعنی در آن کار بر دیگران پیروز شدن (کامیاب شدن)
تقصیر طاعت : کوتاهی در عبادت (یوسفی، ۱۳۶۹ :۳۲۶)
در همه جا باید افتادگی کرد و در برابر همه کس باید خاضع بود و خضوع کرد. زیرا که خداوند با همگان است. حتی نزدیکتر از خود ایشان به ایشان. بنابراین خضوع و خشوع در برابر آدمیان نیز در حقیقت نوعی افتادگی و کرنش در برابر خداوند بزرگ و غنی است که جز افتادگی و بیچارگی در بارگاهش هیچ چیز دیگر نزدش بهایی ندارد(انصاریان، بی تا: ۸۲).

۴-۱-۴- سوره‌ی بقره، آیه ی۷۳
فَقُلْنا اضْرِبُوهُ بِبَعْضِها کَذلِکَ یُحْیِ اللَّهُ الْمَوْتى‏ وَ یُرِیکُمْ آیاتِهِ لَعَلَّکُمْ تَعْقِلُونَ.
(پس گفتیم: از آن ]گاو[ به بدن مرده زنید تا که [حقّ نمودار شود] و بدانید که خدا به این گونه مرده را زنده مى‏کند و نشانه و علامت قدرت خود را به شما نشان مى‏دهد تا آزموده و خردمند شوید)
نکته ها:
- دلهاى مرده را با کشتن نفس امّاره زنده کنید که اگر نفس را با کوشش و مجاهدت خوار کردید و کشتید دلهاى شما زنده مى‏شود و به نور مشاهده‏ى حق روشن خواهد شد.
پیام ها :

1. 1. با اراده و میل خود نفس خود را بکش و خود را بمیران تا زنده‌ی جاوید باشی.

1. 1. مقصود از آیه آن است که وسیله‏ى تنبّه و به خود آمدن باشد براى هر کسى چون در قرآن گفته شده است‏ و برهان، وسیله‏ى مخصوص تنبّه مردم لایق است، مثلاً اگر برهان و وسیله‏ى تنبّه و راهنمایى از خداوند به یوسف نمى‏رسید البتّه تبهکار مى‏شد (عاملى،۱۳۶۰، ج‏۱: ۱۰۳).

شواهد شعری سعدی، مربوط به قسمت ۱ پیام ها

نگرش های برند

جذابیت کلی^[۳۵]۱۳

Embacher and buttle(1989)

افراد

افراد^[۳۶]۱۴

Embacher and buttle(1989)

فرهنگ^[۳۷]۱۵

Embacher and buttle(1989)

مدگرایی^[۳۸]۱۶

Walmsley and Jenkins 1993

نبود مانع زبانی^[۳۹]۱۷

Etchner and Ritchie(1993)

فاصله فرهنگی^[۴۰]۱۸

Etchner and Ritchie(1993)

جدول۲-۱: ویژگی های تصویر ذهنی برند
۲-۱۲-۴ کیفیت ادراک شده
یکی دیگر از ابعاد مهم ارزش ویژه برند می باشد و عبارت است از"ادراک مصرف کننده از کیفیت کلی یا برتری یک محصول یا خدمت نسبت به گزینه های دیگر” (۱۹۹۸،زیثمال ).همانند تداعیات ذهنی این عامل نیز با ارائه دلیل به مصرف کنندگان برای خریدن برند و با متمایزکردن برند از رقبا، برای مشتریان ایجادارزش می کند(پاپو،کوئستر وکوکسی۲۰۰۵).کیفیت ادراک شده نسبت به سایر ویژگی ها بسیار انتزاعی بوده وبراساس ماهیت ذهنی آن در ارزیابی برند، با سایر ویژگی های عینی متفاوت است. به کیفیت ادراک شده به خاطر این که با تمایل به پرداخت برای مبلغ اضافی، قصد خرید و انتخاب خرید در ارتباط است. به عنوان یکی از سازه های اصلی و اولیه ارزش ویژه برند در نظر گرفته می شود. همچنین این عامل می تواند جانشینی برای سایر اجزا عوامل ارزش ویژه برند و کاربرد آنها در بین طبقات مختلف محصول باشد (اکر،۱۹۹۶: کلر،۱۹۹۳). یو و همکاران(۲۰۰۰) نشان دادند که کیفیت ادراک شده بالا منجربه افزایش ارزش ویژه برند می شود.

ابعاد کیفیت درک شده بستگی به طبقه محصول دارد. زیثمال و بری هشت بعد کیفیت را برای خدمات ارائه داده اند که بعضی از آن ها با کیفیت کالا همپوشانی دارد.
۱- ویژگی های محسوس: تسهیلات فیزیکی،تجهیزات و ظاهر کارکنان
۲- قابلیت اطمینان: توانایی ارائه خدماتی که قول داده است.
۳- پاسخگو بودن:تمایل به کمک مشتریان و ارائه خدمات فوری
۴- شایستگی: دانش و مهارت کارکنان و توانایی آن ها در انتقال اعتماد و صداقت
۵- اعتبار/صداقت: قابل اعتماد بودن و صادق بودن در برخورد با مشتریان
۶- همدلی: توجه ویژه و همدلی با مشتریان
۷- ادب و تواضع: رفتار دوستانه در برخورد با مشتریان
۸- ارتباطات: دادن آگاهی به مشتریان به زبانی که آن ها درک کنند و گوش دادن به مشتریان
در ادبیات گردشگری، ارزش درک شده از کیفیت خدمات اولین گام برای تآثیر بر تصویر درک شده توسط بازدید کننده از مقصد است و می توان آن را به عنوان پیش عامل واکنش های رفتاری در طول زمان بازدید در نظر گرفت(لای و کوآنگ وین،۲۰۱۲). پارسورامان و گرووال(۲۰۰۰) ارزش درک شده را یک متغیر پویا و آن را شامل چهار نوع ارزش به شرح زیر تعریف کرده اند:
ارزش کسب شده^[۴۱]۱:مزایایی که در قبال پول پرداختی دریافت می شود.
ارزش مبادله ای^[۴۲]۲:لذتی که مشتری از یک معامله خوب می برد که دو حالت ۱ و ۲ در طی خرید مطرح هستند.
ارزش در حال استفاده^[۴۳]۳: مزایایی که در نتیجه مصرف محصول یا خدمت کسب می شود.
ارزش بازپرداخت^[۴۴]۴: پولی که در صورت وجود نقص در محصول یا خدمت در لحظه ی تعویض جنس به خاطر مشکل و پایان عمر محصول از جانب ارائه دهنده ی محصول یا خدمت به مصرف کننده پرداخت می شود که دو حالت ۳ و۴ بعد از خرید مطرح هستند(پاراسورمان و گرووال،۲۰۰۰).
از آنجایی که ارزش درک شده یکی از عوامل موثر در پیش بینی انگیزه خرید و بازدید مجدد محسوب می شود متصدیان خدمات تفریحی و گردشگری به دنبال مقیاس هایی برای اندازه گیری ارزش درک شده می باشند.

اینسیکرا و استاقلو^[۸۸] در سال ۲۰۱۲ تحقیقی با عنوان" خط مشی های تجاری چندجانبه اتحادیه اروپا
اتحادیه ها و موافقتنامه های تجارت آزاد، تجزیه و تحلیل مقایسه­ ای SWOT صنعت خودوسازی کره جنوبی و ترکیه ” انجام داده اند .هدف از این تحقیق ، تعیین تاثیرتوافقنامه تجارت آزاد کره جنوبی اتحادیه اروپا، به عنوان یک توافق همگن بین ترکیه و اتحادیه اروپا بر بخش خودرو در دو کشور ترکیه و کره جنوبی ، تغییر در سیاست های تجاری چند جانبه در سال های اخیر دراتحادیه اروپا است برای پیش نویس تجزیه و تحلیل SWOT از اثرات مرتبط با بلوک های تجاری بر بخش های خودرو در این دو کشور است. داده های آماری استفاده می شود به طور عمده از منابع اینترنتی وب سایت های رسمی دولت ترکیه (شاخص های عمومی توسط بخش در بخش صنعت و خدمات) کانون سازندگان خودرو ترکیه ،سازمان بین المللی تولید کنندگان موتور خودرو (آمار تولید خودرو در سراسر جهان)، تجارت دو جانبه اتحادیه اروپا و تجارت با جهان:ترکیه (شاخص های اقتصادی اصلی)، تجارت دو جانبه اتحادیه اروپا و تعامل با جهان: کره جنوبی جمع آوری شد،

سطح نفوذ صادرات در بخش خودرو توسط سیاست های آزاد سازی تجارت برای هر دو کشور، دارای اهمیت زیادی برای آینده اقتصاد ملی است. این مطالعه می خواهد به ارائه تجزیه و تحلیل SWOTبورس اوراق بهادارمورد توافق اتحادیه اروپا در بخش های خودرو از دو کشور است. عوامل بیرونی و عوامل داخلی تاثیر گذار صنعت خودرو سازی در این دو کشور عبارتند از:
فرصت ها:افزایش تقاضا برای خودرو به عنوان یک نتیجه از بازارهای بزرگ داخلی در کشورهای شرق دور، انتظار می رود که رکود اقتصادی در منطقه اتحادیه اروپا، تقاضا برای اتومبیل های مسافری، کم هزینه را افزایش می دهد، مزایای آینده در ارتباط با استانداردهای مصرف سوخت توسط اتحادیه اروپا و ایالات متحده شناسایی شده ، تسهیل صادرات محصولات خودرو به اتحادیه اروپا پس از FTASو هزینه های کاهش یافته مربوط به تعرفه ها
تهدیدها :افزایش تقاضا برای خودروهای لوکس در بازار داخلی و توانایی اتحادیه اروپا برای ارائه این اتومبیل با قیمت های مناسب تر، افزایش بار از بار مالیاتی در وسایل نقلیه حمل و نقل و نوسانات بالا در قیمت نفت ، قیمت پایین قطعات خودرو ارائه شده توسط کشورهای شرق اروپا، چین و هند، عدم قطعیت در بحران اقتصادی جهانی تجربه شده در اتحادیه اروپا و کاهش تقاضا برای محصولات خودرو
نقاط ضعف:افزایش هزینه به دلیل مقررات در ایالات متحده و اتحادیه اروپا در تولید گازهای گلخانه ای و محیط زیست، رخ سود پایین در سطح ورود به تولید خودرو کم هزینه، عدم توجه به فعالیت هایR&D، هزینه های حمل و نقل بالا به دلیل فاصله جغرافیایی به کشورهای عضو اتحادیه اروپا، تاثیر قیمت نفت و انرژی در هزینه های تولید
نقاط قوت:تاثیر مثبت ثبات سیاسی در عملکرد اقتصاد ملی، هماهنگی در مسائل فنی در مقیاس جهانی به عنوان یک نتیجه از CUبا اتحادیه اروپا، نزدیکی جغرافیایی به کشورهای عضو اتحادیه اروپا را افزایش می­دهد موفقیت در یکپارچه سازی منطقه ای، توانایی ایجاد تولید گران قیمت کمتر نسبت به اتحادیه اروپا و کره جنوبی،سطح پیشرفته دانش با سرمایه گذاری مشترک بین المللی، خوب تحصیل رقابتی و قوی حمایت از صنعت، نیروی کار جوان، پویا و واجد شرایط، قابلیت واکنش های پیشرفته ی در برابر رکود اقتصادی جهانی و داخلی .
نتایج نشان می دهد که در مقایسه با ترکیه، اتحادیه اروپا دارای کنترل از راه دور است و این برای رقابت خوب نیست. اثرات بحران مالی جهانی هنوز غلبه کند.به همین دلیل، نوسانات در هزینه­ های انرژی و قیمت­ها همچنان بالا است.نوسانات در قیمت نفت افزایش هزینه های حمل و نقل، و در مقایسه با تولید اتوماتیک اتحادیه اروپا، حاشیه سود را کاهش می­دهد. همچنین انتظار می رود که هزینه ها را افزایش می­دهد زیرا تولید کننده مجبور به رعایت انتشار و مقررات صرفه­جویی در سوخت ساخته شده توسط اتحادیه اروپا. تولید کنندگان اتحادیه اروپا که این مقررات و قوانین رعایت می کنند دسترسی مستقیم به بازار کره جنوبی بدون مواجهه با هر گونه مشکلات خواهند داشت برای بهبود بخش خودرو در کره جنوبی، دولت نقش کلیدی در حمایت از تولیدات داخلی ایفا خواهد کرد .به همین دلیل، با حذف نرخ تعرفه، رقابت با اتحادیه اروپا را سخت تر خواهد کرد.
کو و همکاران^[۸۹] در سال ۲۰۱۱ پژوهشی را تحت عنوان" توسعه استراتژی ساختار یافته swot برای دولت ماکائو” انجام دادند، هدف از این پژوهش به منظور توسعه آتی دولت Macau برای اینکه این دولت بتواند از عهده تغییرات محیط بیرونش برآید ، انجام شده است. که برای این منظور از مدل swot استفاده شده است،همچنین یک متد جدید برای کمی نمودن تهدیدها و فرصت های درک شده معرفی می گردد که از ابزار مدیریت کیفیت مثلFMEA و SMEAاقتباس و اصلاح شده است . فاکتورهای داخلی مثل نقاط قوت و ضعف به طور سیستماتیک و ساختاری با به کارگیری مقیاس لیکرت از صفر تا ده اندازه گیری می شود. جامعه آماری شامل ۵۹۰ نفر پاسخگو لیسانس دانشگاه های Macau بوده است که از طریق نمونه برداری تصادفی ساده انتخاب گردیدند .برای جمع آ
وری داده ها از ۲ پرسشنامه استفاه شد، پرسشنامه اول از منظرهای کارت امتیاز متوازن استخراج شده است که به شناسایی نقاط قوت و ضعف دولت ماکائو پرداخت و همچنین پرسشنامه دوم از طریق جلسات طوفان مغزی ، فاکتورهای خارجی مرتبط با جامعه،تکنولوژی ، اقتصاد،محیط و چشم انداز سیاسی شرکت به شناسایی فرصت ها و تهدیدهای این دولت می پردازد.پس از تحلیل داده ها نتایج نشان داد که بیشترین انحراف در سازه های پرسشنامه اول مربوط به اهمیت سازه ها و عملکرد سازه ها،قوت و ضعف دولت را مشخص می کند که عبارت است از:
مدیریت سالم دولت،کارایی ارگان های دولت،سیستم حمل و نقل،وضوح سیاست دولت ماکائو،استفاده موثر از ثروت، درک نیازهای مردم،
و برای پرسشنامه که از طریق مدل های FMEA و SMEA نتیجه شده است و تعیین کننده فرصت ها وضعف های دولت می باشد شامل:
انعطاف سازگار با تغییرات در محیط خارجی،رویکرد منصفانه در طول مراحل تحول و توسعه، تقویت ارتباط با افراد ذینفع،. بودند.
لئو و همکارانش^[۹۰] در سال ۲۰۱۱ تحقیقی با عنوان “ تجزیه و تحلیل نقاط قوت و ضعف، فرصتها و تهدیدهای محصولات بیو انرژی در زمین های حاشیه ای ” انجام دادند هدف این تحقیق شناسایی عوامل اثر گذار داخلی و خارجی محصولات بیو انرژی در زمین های حاشیه ای کشور کانادا است. عوامل داخلی و خارجی محصولات بیو انرژی در زمین های حاشیه ای عبارتند از:
نقاط قوت :دسترس بودن زمین، بهبود اقتصاد روستایی
نقاط ضعف: پویایی اقتصادی عدم قطعیت اثرات زیست محیطی حقوق صاحبان سهام و مسائل مربوط به جنسیت
فرصتها:نیاز به انرژی های تجدید پذیر و در نظر گرفتن امنیت غذایی سیاست تشویق و توسعه فن آوری
تهدید:افزایش در قیمت سوخت و هزینه های بالاتر کار خطرات طبیعی و بحران در بازار مالی
نتایج تحقیق بیانگر آنست که تولیدات بیو انرژی را می توان در زمین های حاشیه ای که از لحاظ اقتصادی بسیار حیاتی هستند کاشت و از دیگر نقاط قوت عبارتندآن، افزایش درآمد کشاورزان، ایجاد اشتغال، امنیت منابع انرژی، که به نوبه خود تضمین تولید ناخالص داخلی (GDP) از منطقه محلی است.در نقاط ضعفها بهره وری پایین، تولید بالا و هزینه حمل و نقل توانایی رقابت انتخاب را کاهش می دهد. همچنین، مشکلات همپوشانی زمین های حاشیه ای پراکندهانتشار گازCO2را افزایش می دهد و فرصت های ایجاد شده در محصولات بیو انرژی منجر به ایجادفرصت ها برای تولید انرژی زیستی در توسعه زمین های حاشیه ای ایجاد کنید و در نهایت تهدیدها منجر به افزایشقیمت سوخت، هزینه نیروی کار، مخاطرات طبیعی و بحران در بازار مالی را در بر خواهد داشت.
آی پی و کو^[۹۱] در سال ۲۰۰۴ در تحقیقی با عنوان “چارچوب تدوین استراتژی BSQ : ترکیبی از کارت امتیاز متوازن ، SWOTو تجزیه و تحلیل مشخصه های کیفی” انجام داده اند. هدف این تحقیق نشان دادن دستورالعمل های رویه ای به جای ارائه استراتژی واقعی است روش تحقیق یک چارچوب یکپارچه متشکل از BSC (کارت امتیاز متوازن) ،تجزیه و تحلیل نقاط قوت، نقاط ضعف؛ فرصت و تهدیدها(SWOT)وگسترش عملکرد کیفی (QFD) است که نظر سنجی با بهره گرفتن از ۱۳ نفر از اعضای کمیته اجرایی در موسسات موسسه حرفه ای در هنگ کنگ صورت گرفته است و پرسشنامه مقیاس لیکرت ده نقطه، که در آن عدد ۱اشاره به کم اهمیت بودن و عدد۱۰اشاره به مهم ترین ، استفاده شده است.
فرصت ها:گواهی نامه های به رسمیت شناخته شده در هنگ کنگ، مطالبات خدمات با کیفیت، استانداردهای عملیاتی برای شرکتهای متوسط، همکاری بین چین، هنگ کنگ و ماکائوTتوصیه دولتی برای فن آوری بالا
تهدیدها:وخامت مالی فردی، فن آوری عالی، رقبا، حمایت کم از دولت های محلی، رکود اقتصادی
نقاط قوت :ثبات مالی، پوشش جغرافیایی مشتری،شهرت شرکت نزد مشتری، کیفیت محصول نزد مشتری،یادگیری با گرایش کارآفرینی
نقاط ضعف:حفظ مشتری ، مشتری گرایی، رضایت مشتری ،یادگیری انعطاف پذیر و پاسخگو ،کیفیت خدمات به مشتریان، درآمد (مالی)،چشم انداز (یادگیری)
نتایج تحقیق بیانگر این است که در موسسات حرفه ای هنگ گنک ،نقاط ضعف درآمد و در نقاط قوت ثبات مالی در فرصتها گواهی نامه های به رسمیت شناخته شده در هنگ کنگ و وخامت مالی فردی دارای بالاترین نمره اهمیت هستند.
سای ان کو و لی^[۹۲] در پژوهشی تحت عنوان “پیاده سازی چارچوب تدوین استراتژیبرای صنعت بانکداری هنگ کنگ” به تدوین استراتژی های کلان با تکنیک های BSC ، QFD، و SWOT برای بانک های بازرگانی چین پرداختند، آنها در چهار منظر مالی،مشتری،فرایند داخلی و رشد و یادگیری به تعیین فاکتورها برای مدل SWOT و توسط QFD به اولویت و امتیازدهی فاکتورها پرداختند،با این روش تلفیقی از متدهای غربی و شرقی ممکن بود و قابلیت اجرایی آن در هر سازمانی قویتر می گشت.
نقاط قوت:موجودی نقد،سپرده های نقدی ثابت،بدهی های بسیار جزئی،
نقاط ضعف:ناآگاهی عمومی،فقدان تکنولوژی به روز،عدم توسعه کارمندان،
نقاط فرصت:تجارت خارجی،بدست آوردن فناوری های جدید از بازارهای خارجی
نقاط تهدید:تغییرات و تحولات سیاسی چین،رقابت بالادر صنعت بانکداری
نهایتا توسط مدل QFD استراتژی های ترکیبی برای مدل SWOT پیشنهاد شد.< br/>در ادامه در جدول۲-۲ مطالعاتی که به شرح آن پرداخته شده به طور خلاصه بیان شده اند.
جدول ۲-۳خلاصه ای از تحقیقات صورت گرفته در حوزه صنایع مختلف با مدل SWOT

آشتیانی در ذیل همین صفحه، ضمن معرفی ابن جوزی معتقد است که او در سال ۶۵۶ هـ .ق در فتح بغداد به دست مغول کشته شده است. امّا با توجّه به حضور خواجه نصیرالدّین توسی و بیان چگونگی حضور ابن جوزی به همراهی سپاه بوقا تیمور، این مطلب واقعی به نظر نمی رسد و مطلب تاریخ جهانگشای جوینی، صحیح تر می نماید. با مطالعه ی دقیق هر دو تاریخ، ذکر این نکته ضروری است که هیچ شکّی در این مطلب که استاد سعدی ابن جوزی پسر محی الدّین باشد، وجود ندارد. علامه ی قزوینی در حواشی و اضافات تاریخ جهانگشا، ضمن آوردن عبارت سعدی در گلستان، تأکید نموده که ((مراد از شیخ ابوالفرج بن الجوزی بدون هیچ شک و شبهه همین ابوالفرج بن الجوزی دوم است، نه جدّ مشهور او ابوالفرج بن الجوزی اوّل، صاحب المنتظم و غیره )) (قزوینی، ۱۳۸۶،۸۸۹)
۳-۱-۹-۲- شهاب الدّین سهروردی
برای شناخت شیخ شهاب الدّین مرشد سعدی، باید به زمان زندگی سعدی توجه نمود. در زمان نزدیک به شیخ شیراز، سه فرد با نام شیخ شهاب الدّین وجود دارد که لازم است مختصری درباره ی آنان بیان نمایم.

سهروردی: (( یحیی بن حبش ابن امیرک. ملقّب به شهاب الدّین و شیخ اشراق و شیخ مقتول و شهید، مکنّی به ابوالفتوح.)) این شیخ در سال ۵۸۶ در حلب به دستور سلطان صلاح الدّین ایوبی به جرم حکمت اعدام شد.)) (دهخدا،۱۳۳۸، مدخل سهروردی)
سهروردی: ((شیخ ابو حفص عمر بن محمّد، از مردم سهرورد(شهرود) زنجان، از عرفای بزرگ اواخر قرن ششم و نیمه ی اول قرن هفتم است و او مردی زاهد و متّقی بود و مردم را غالباً در بغداد به مواعظ صوفیانه هدایت می نمود، خلیفه الناصرالدّین الله، نسبت به او ارادت و احترام فوق العاده داشت و غالباً شیخ شهاب الدّین را به رسالت از جانب خود پیش ملوک اطراف می فرستاد. و آن ملوک مقدم او را گرامی می داشتند. شیخ در بغداد یک عده از رباط ها یعنی خانقاه های متعلّق به صوفیه را اداره و سر کشی می کرد.))( اقبال آشتیانی،۱۳۸۷، ۵۰۶)
سهروردی: ((تنها مدرّس که به نام شهاب الدّین آن هم با عنوان سهروردی، مقارن با اقامت سعدی در بغداد درمدرسه ی نظامیّه، کرسی تدریس داشت، فقیهی است شافعی به نام شهاب الدّین محمود بن احمد زنجانی مقتول یا متوفای به سال ۶۵۶ هـ. ق. هنگام اشتغال به تدریس در کرسی نظامیّه به دارالوزرا احضار و از تدریس بر کنار گردید و بدون«طرحه» (لباس مخصوص استادی) راهی خانه و خانه نشین شد.))(کسایی، ۱۳۷۸،۸۳ و۸۴)
با توجه به زمان زندگی سعدی او نمی توانسته یحیی بن حبش سهروردی را، که در سال ۵۸۶ در حلب و نزدیک به بیست سال قبل از تولّد سعدی، وفات نموده است، به عنوان راهنما و مرشد، معرفی نماید. محمود بن احمد زنجانی که در زمان سعدی در نظامیّه تدریس می کرده خوی عرفانی نداشته است و اشاره ای از جانب سعدی نیز به او نشده است که بتوان با اتّکای به آن، سعدی را شاگرد یا مرید ایشان دانست. می توان گفت که شیخ و راهنمای سعدی همان شیخ ابو حفص عمر بن عبدالله سهروردی است، زیرا این شیخ، از صوفیان و واعظان بزرگ است و کتاب عوارف المعارف از اوست. دیگر این که این شیخ تولیّت تعداد زیادی از رباط های صوفیه در بغداد را بر عهده داشت. دلیل دیگر این که این شیخ مورد اعتماد ناصر خلیفه ی عباسی است و سعدی نیز در ایجاد ارتباط با افراد مهم دارای توانایی خاصی است و در آثار او، این زمینه را فراوان می بینیم. می توان گفت که سعدی در یکی از رباط های بغداد و مجالس صوفیانه با این شیخ، آشنایی پیدا نموده و از ارشادات او استفاده کرده است.
۳-۱-۱۰- سعدی وحاسدان
انسان های بزرگ و شرایط زندگی آنان با زندگی افراد عادی متفاوت است. همان گونه که دوستان زیاد و معروف می توانند در زندگی آنان ایفای نقش نمایند، افرادی نیز به عنوان دشمن و رقیب در کنار آنان وجود دارد، و در لغزش ها و حتّی شرایط عادی زندگی برای آنان ایجاد مزاحمت نمایند و روح و روان آنان را آزرده نمایند. سعدی نیز ضمن داشتن دوستان خوب و ذکر نام آن ها، در اشعاری آزرده خاطری خود را از وجود کسانی ابراز می دارد و شرایط نامناسب زندگی را یادآوری می نماید. سعدی در غزلی که حالتی از شکوائیه دارد و برای صاحب دیوان نوشته، از زندگی و گذشت نا مطلوب آن گلایه کرده و گفته است:
ور تحمّل نکنم جور زمان را چه کنم؟ داوری نیست که از وی بستاند دادم(سعدی،۱۳۸۴،۴۵۸)
آن چه در این بیت جای تأمّل دارد، کلمه ی وی است که به صراحت نمی توان گفت که وی چیز یا کس است. آیا داد سعدی را باید از جور زمان ستاند یا از شخصی که سعدی را ناراحت کرده است؟ آن چه واضح است، این است که سعدی آزرده خاطر است و این آزردگی سبب شده است که شکایت به صاحب دیوان ببرد و ضمن یادآوری عشق و علاقه به وطن، نگرانی خود را از سکونت در شیراز بیان کند. یا در غزلی که رفتن از شیراز را به تصویر می کشد، اشاره به دشمنی می نماید که او را از یار و دیار جدا کرده، با سوز گفته است:
شوخ چشمی چو مگس کردم و برداشت عدو به مگسران ملامت ز کنار شکرم
از قفا سیر نگشتم من بد بخت هنوز می روم وز سر حسرت به قفا می نگرم
(همان، ۴۶۲)
ابیات فراوانی در کلیّات شیخ وجود دارد که حاکی از وجود دشمنانی برای سعدی است و در داستان های مختلف، ضمن بیان ارزش آثار و دوستی با محبوب، از وجود بد خواهان ابراز نگرانی می نماید.
در بین سرزنش کنندگان و حاسدان سعدی، افراد متفاوت دیده می شود گاهی حسودی به عشق او حسد می ورزد یا عامّه ی مردم حرف او را نمی فهمند ، یا دانایی به ملامت او می پردازد.
سعدی از وجود دشمنان در رنج است و پرهیز از گوش کردن به سخن آنان را از زبان یاری مهربان این گونه بیان می کند که:
دوش در واقعه دیدم که نگارین می گفت سعدیا گوش مکن بر سخن اعدایت
(سعدی،۱۳۸۴،۳۷۹)
لازم است بیان نمایم که در این مقوله، به مخالفانی پرداخته می شود، که نمی توانند کلام زیبای سعدی را تحمّل کنند یا دشمنی که به علّت حسادت نمی تواند زیبایی کلام سعدی را ببیند و از تمام نیکی های کلام او چشم پوشی می نماید و با کوچک ترین لغزش زبان به انتقاد می گشاید:
چو دشمن که در شعر سعدی نگاه به نفرت کند ز اندرون تباه
ندارد به صد نکته ی نغز گوش چو زحفی ببیند برآرد خروش
جز این علّتش نیست کان بد پسند حسد دیده ی نیک بینش بکند(همان،۲۸۴)
یا:
لهجه ی شیرین من پیش دهان تو چیست در نظر آفتاب مشعله افروختن
منطق سعدی شنید حاسد و حیران بماند چاره ی او خاموشی یا سخن آموختن(همان،۴۸۹)
سعدی سخن خود را از زیبایی لبریز می داند و عنوان می نماید، که زیبایی سخن من، سبب رونق مجلس اهل ادب است و دشمنان از وجود اشعار من نارا حتند.
در اوراق سعدی نگنجد ملال که دارد پس پرده چندین جمال
مرا کاین سخن هاست مجلس فروز چو آتش در او روشنایی و سوز
برنجم ز خصمان اگر بر تپند که از این آتش پارسی درتبند
(سعدی،۱۳۸۴ ،۲۸۲)
وجود کسانی که سخن زیبای سعدی را نمی تابند، در اشعار سعدی انعکاس یافته به گونه ای که گاهی شعری با این عنوان آغاز و تا پایان ادامه دارد. برای مثال در آغاز باب پنجم بوستان می خوانیم که:
شبی زیت فکرت همی سوختم چراغ بلاغت می افروختم
پراکنده گویی حدیثم شنید جز احسنت گفتن طریقی ندید(همان، ۲۵۱)
این مثنوی، هشت بیت دارد که در آن شخصی، سعدی را مورد انتقاد قرار داده، که تنها توانایی او، در شعر زاهدانه و پند است و توانایی سرودن شعر حماسی ندارد. سعدی در مقام پاسخگویی، ضمن بیان این که قصد جنگ با کسی ندارد، از قدرت زبان آوری خود در دیگر زمینه های شعری سخن می گوید و با آوردن حکایت پهلوان اصفهانی، به سرودن شعر حماسی می پردازد. با پایان داستان، حکایتی از یک پهلوان اردبیلی بیان می کند که با نمد پوشی به مبارزه بر می خیزد. عنوان نمودن این شعر نه از جهت حماسه سرایی سعدی، بلکه بیان کننده این موضوع است که سعدی در زمان حیات خود، حاسدانی داشته، که پیوسته به دلایل مختلف شیخ و کلام او را مورد انتقاد قرار می دادند.
شیخ در اتمام گلستان نیز به دفاع از اثر خود پرداخته که کوته نظران ممکن است به انتقاد از گلستان بپردازند که کار بیهوده ای انجام شده است، امّا انسان های آگاه ارزش کتاب را می دانند و کتاب خود را با این عبارت به پایان می برد:
((غالب گفتار سعدی طرب انگیز است و طیبت آمیز؛ و کوته نظران را بدین علّت زبان طعن دراز گردد که مغز دماغ بیهوده بردن و دود چراغ بی فایده خوردن، کار خردمندان نیست؛ و لیکن بر رای روشن صاحبدلان که روی سخن در ایشان است، پوشیده نمانده است که دُر موعظه های شافی را در سلک عبارت کشیده است؛ و داروی تلخ نصیحت را به شهد ظرافت بر آمیخته، تا طبع ملول ایشان از دولت قبول محروم نماند: الحمدالله رب العالمین.)) (سعدی،۱۳۸۴،۱۴۷)
سعدی از وجود انسان های بد اندیش در رنج است و می گوید راهی برا ی کنترل زبان این گروه افراد وجود ندارد.
به کوشش توان دجله را پیش بست نشاید زبان بد اندیش بست(همان،۲۸۲)
یکی از راه های رهایی از زبان مردم روزگار را، کناره گیری و خاموش بودن عنوان می نماید، امّا این عقیده ی سعدی کلّی نیست، بلکه نصیحت می نماید که کمتر سخن گفتن، انسان را از سرزنش دیگران رهایی می بخشد.
چو سعدی که چندی زبان بسته بود ز طعن زبان آوران رسته بود
کسی گیرد آرام دل در کنار که از صحبت خلق گیرد کنار(همان ،۲۷۱)
ولی دوباره نظری دیگر، از سعدی که نقطه ی مقابل دو بیت بالاست، جلوه گر می شود و یکی دیگر از نظریات متضاد سعدی، که هر کدام با توجّه به موقعیّت خود، پندی اجتماعی است آشکار می شود و می گوید که:
بگویند از این حرف گیران هزار که سعدی نه اهل است و آمیزگار
روا باشد ار پوستینم درند که طاقت ندارم که مغزم برند(همان،۲۷۱)
شیخ، در بیان سبب تألیف کتاب بوستان، ارزشمندی آن را نتیجه ی جهان گردی، کسب تجربه و خوشه چینی از خرمن معرفت بزرگان می داند و عنوان می نماید تحفه ای از سفر چندین ساله برای مردم شیراز آورده که از قند مصری شیرین تر است. با آگاهی از ارزشمندی اثر خود، از عیب جویان می خواهد که اگر از هر هزار بیت، یک بیت مورد پسند شماست، کریمانه رفتار نمایید و دست از طعنه و عیب جویی بردارید، زیرا انسان های خردمند به دنبال عیب جویی از دیگران نیستند و این مطلب در دوازده بیت، بیان گردیده که نشان دهنده ی آگاهی سعدی از انتقاد های افراد سرزنش گر است.
که در بحر لؤلؤ صدف نیز هست درخت بلند است در باغ و پست
الا ای خردمند پاکیزه خوی ! خردمند نشنیده ام عیب جوی
قبا گر حریر است و گر پرنیان به ناچار حشوش بود در میان
تو گر پرنیانی نیا بی مجوش کرم کارفرما و حشوش بپوش. . . .
تو نیز ار بدی بینی ام در سخن به خلق جهان آفرین کار کن
چو بیتی پسند آیدت از هزار به مردی که دست از تعنت بدار(سعدی،۱۳۸۴، ۱۵۸)
منتقدان سعدی را طبق کلام شیخ، می توان به دسته های مختلفی تقسیم نمود که گروهی از آنان دشمنان شیخ اند. شاعران معاصر سعدی، ناصحان، سخنوران و مردان سیاسی موجود در دربار و. . . می توانند در این گروه از دشمنان شیخ قرار گیرند. دیگر حاسدان شیخ را، بداندیشان، زبان آوران، عیب جویان و افرادی که عادت به بدگویی از دیگران دارند، تشکیل می دهند. بعضی داستان ها از دشمنی های سیاسی با شیخ حکایت می کنند و شاعران درباری را عامل هجرت شیخ به بغداد دانسته اند. کلام و سخن سعدی، بیان کننده ی این مطلب است، که از وجود دشمنی ها و حسادت ها رنجیده خاطر بوده و مشکلاتی نیز متحمّل شده است.

با عنایت به اینکه پاسخ دهندگان به سوالات در این تحقیق کارشناسان دفاتر مرکزی)دارای حداقل مدرک تحصیلی لیسانس و حداقل یک سال سابقه کار) شرکت های بیمه خصوصی با ده سال سابقه فعالیت هستند و تعداد آنها با توجه به استعلام انجام شده ۲۳۴ نفر می باشد، حجم نمونه با توجه به تعداد کل اعضای جامعه و متناسب با آن بر اساس فرمول تعیین حجم نمونه تخمین زده شده و با بهره گرفتن از نمونه گیری تصادفی ساده، اعضای نمونه انتخاب شده اند که نمونه موردنظر شامل ۱۴۵ نفر از کارکنان می باشد.
۳-۷-۱ روش های گردآوری داده ها و اطلاعات
مرحله گردآوری اطلاعات آغاز فرآیندی است که طی آن محقق یافته های میدانی و کتابخانه ای را جمع آوری می کند و سپس به طبقه بندی و تحلیل آن می پردازد و فرضیه های تدوین شده خود را مورد ارزیابی قرار می دهد. ابزار گردآوری اطلاعات، وسایلی هستند که محقق به کمک آنها می تواند اطلاعات مورد نیاز را برای تجزیه و تحلیل و بررسی پدیده مورد مطالعه جمع آوری کند(حافظ نیا،۱۳۸۵).

اطلاعات مربوط به ادبیات، مبانی نظری و پیشینه تحقیق با بهره گرفتن از منابع کتابخانه ای و اینترنتی شامل کتاب، مقالات و مجلات جمع آوری شده است و ابزار اصلی گردآوری داده ها نیز پرسشنامه از نوع سوالات بسته می باشد که براساس طیف لیکرت سنجیده شده اند.
۴-۷-۱ روش تجزیه و تحلیل داده‌ها
مهم ترین و اصلی ترین مرحله هر پژوهش دستیابی به پاسخی است که محقق در پی آن بوده است. بنابراین تجزیه و تحلیل اطلاعات هدف نهایی از انجام یک تحقیق را برآورد می کند. در این تحقیق در ابتدا به تحلیل توصیفی داده های تحقیق می پردازیم. در ادامه به بررسی روایی و پایایی پرسشنامه می پردازیم. ابزاری که برای جمع آوری داده ها مورد استفاده قرار می گیرد در مرحله نخست باید از روایی (اعتبار) برخوردار باشند و در مرحله دوم باید پایایی (اعتماد) داشته باشند. روایی بدین معناست که روش یا ابزار به کار رفته تا چه حدی قادر است خصوصیت مورد نظر را درست اندازه گیری کند. پایایی قابلیت تکرار روش یا ابزار اندازه گیری است. اگر روشی از پایایی برخوردار نباشد، داده های گردآوری شده روایی (اعتبار) نیز نخواهند داشت. (بازرگان، ۱۳۷۶، ۱۶۹).
در این تحقیق به منظور بررسی روایی پرسشنامه از روش تحلیل عاملی و برای بررسی پایایی آن از روش آلفای کرونباخ استفاده خواهد شد. برای بررسی اینکه توزیع جامعه نرمال است یا خیر آزمون کولموگروف- اسمیرنوف مورد استفاده قرار خواهد گرفت. در ادامه با در نظر گرفتن نرمال بودن یا نبودن توزیع جامعه از یکی از آزمون های همبستگی استفاده خواهد شد. همچنین تحلیل رگرسیون چند متغیره نیز مورد استفاده قرار خواهد گرفت و به منظور آزمون کمی مدل نظری فرض شده به وسیله ی پژوهشگر از مدل معادلات ساختاری(SEM) استفاده می شود. در این راستا، از نرم افزارهای Excel، SPSS و نرم افزار لیزرل استفاده خواهد شد.
۸-۱ شرح واژگان و اصطلاحات کلیدی
مدیریت دانش:
استیوهالس^[۹] (۲۰۰۱)، مفهوم مدیریت دانش را در ارتباط با مفاهیم داده، اطلاعات و دانش مطرح می سازد. وی معتقد است که مشکل اصلی در زمینه مدیریت دانش این است که سازمانها نمی دانند که چگونه داده ها را به اطلاعات و اطلاعات را به دانش تبدیل کنند، لذا بسیاری از سازمانها در حد مدیریت داده و مدیریت اطلاعات باقی مانده اند. هالس، مدیرت دانش را فرآیندی می داند که سازمانها به واسطه آن توانایی تبدیل داده به اطلاعات و اطلاعات به دانش را پیدا کرده و همچنین قادر خواهند بود دانش کسب شده را به گونه ای موثر در تصمیم های خود به کارگیرند.
لذا می توان گفت موضوع مدیریت دانش، پدیده های اجتماعی هستند. رایانه، فناوری اطلاعات و نظایر آنها تضمین کننده موفقیت مدیریت دانش نیستند، مدیریت دانش پایان ناپذیر است زیرا حرکت از داده به اطلاعات و اطلاعات به دانش هیچگاه پایان نمی پذیرد. کارکنان و مدیران سازمانی(محیط درونی) ارباب رجوع و سایر ذینفعان (محیط بیرونی) در قلمرو مدیریت دانش قرار دارند( ابطحی و صلواتی ، ۱۳۸۵، ۳۵ ).
در اقتصادهای توسعه یافته، اکثریت نیروی کار در صنایع را کارکنان دانش تشکیل می دهند، یعنی کارکنانی که از قدرت ذهن و مهارت های خود برای تولید محصولات جدید استفاده می کنند(قلیچ لی،۱۳۸۸).
مدیریت کیفیت جامع:
TQM مبتنی بر مشارکت همه اعضای یک سازمان در بهبود فرایند ها، محصولات، خدمات و فرهنگ محیط کار است(بموسکی،۱۹۹۲).
TQM نگرشی است که بر مبنای آن مدیریت سازمان با مشارکت تمامی کارکنان، مشتریان و تامین کنندگان به بهبود مستمر کیفیت که منجر به جلب رضایت مشتری می شود، می پردازد. TQM یعنی اقدام هوشمندانه، آرام، و مستمر که تاثیر سینرژیک در جهت تامین اهداف سازمان دارد و در نهایت به رضایت مشتری، افزایش کارایی و ارتقا رقابت در بازار ختم می شود(صمدی،۱۳۷۵).
محققان مختلف بر روی ابعاد و اجزای TQM کار کرده اند و اجزای مختلفی را برای آن شناسایی نموده اند، ولی می توان گفت عمده محققان بر روی چند جزء اصلی TQM توافق دارند که این اجزا عبارتند از: درگیری کارکنان، بهبود مستمر و تمرکز بر مشتری( شفیعی، ۱۳۸۷).
بیمه:
ماده یک قانون بیمه (مصوب هزار و سیصد و شانزده) بیمه را به این صورت تعریف میکند:
بیمه عقدی است که به موجب آن یک طرف تعهد می کند در ازاء پرداخت وجه یا وجوهی از طرف دیگر در صورت وقوع یا بروز حادثه خسارت وارده بر او را جبران نموده یا وجه معینی بپردازد .متعهد را بیمه گر طرف تعهد را بیمه گذار وجهی را که بیمه گذار به بیمه گر می پردازد حق بیمه و آنچه را که بیمه می شود موضوع بیمه نامند .
بیمه باتوجه به نوع نگاه ما به مبنای قانونی ـ اهداف و مقررات به انواع مختلفی تقسیم‌بندی می‌شود. در یک تقسیم بندی، بیمه به دو نوع کلی تقسیم می‌شود:
الف-بیمه‌های اجتماعی
ب-بیمه‌های بازرگانی
الف ـ بیمه‌های اجتماعی یا بیمه‌های اجباری به بیمه‌های ناشی از قانون نیز معروف هستند که درمورد کارگران و اقشار کم‌درآمد جامعه صدق پیدا می‌کند. قانون‌گذار برای اقشاری از جامعه که از یک سو نیروی تولیدی جامعه محسوب می‌شوند و ازسوی دیگر خود به فکر آینده و معیشت خود نیستند یا برای آینده خود نمی‌توانند برنامه مناسبی داشته باشند، دولت را موظف کرده درجهت حمایت از آنها، بیمه‌های اجتماعی را برقرار کرده و این اقشار را زیر چتر این نوع بیمه‌ها قرار دهد.
از مهمترین ویژگی این نوع بیمه‌ها می‌توان به پرداخت بخش اعظم حق بیمه توسط کارفرما و نیز محاسبه حق بیمه براساس درصدی از حقوق و دستمزد مشمولین اشاره کرد.
به این نوع از بیمه ها، بیمه اجباری یا بیمه ناشی از قانون نیز گفته می شود جوامع انسانی پس از سیر مراحل تاریخی و با سکونت دائمی در یک محل و تشکیل جمعیت های انسانی دارای نظم در مقابل تکالیف و تعهدات اجتماعی از حقوق اجتماعی نیز برخوردار گردیدند، یکی از این حقوق نیاز به حمایت در مقابل خطرات احتمالی از جمله بیماری، بیکاری و غیره می باشد. اقشار کم درآمد وکارگران که نیروی مولد جامعه محسوب می گردند. نیاز به حمایت دارند وظیفه دولت حمایت از این اقشار بوده و هست. بیمه های اجتماعی با هدف تسهیل امکانات و تأمین زندگی حال و آینده اشخاص در اجتماع موثر است . سلامت و اطمینان اقشار کم درآمد و کارگران و کارکنان موجب پویای جامعه ، تجارت و صنعت می گردد .
بیمه های اجتماعی اجباری است ویژگی مهم و منحصر به فردی که آنرا از بیمه های بازرگانی متمایز میسازد در مقابل هر چند در موارد خاصی بیمه های بازرگانی ممکن است اجباری گردد لیکن وصف مشترک بیمه های بازرگانی اختیاری بودن آن است. در بیمه های اجتماعی نرخ و مزایای بیمه برای همه بیمه شدگان یکسان است یعنی همه بیمه شدگان صرفنظر از موقعیت خود از تکلیف و حقوق یکسانی را در مقابل بیمه گر خود برخوردارند حال آنکه در بیمه های بازرگانی وضعیت هر بیمه گذار متناسب با نوع و پوشش بیمه ای و تعهدات خریداری شده حق بیمه متفاوت خواهد بود .استفاده از مزایای بیمه موکول به پرداخت مستمر حق بیمه نیست . در بیمه های اجتماعی با توجه به ماهیت حمایتی اقشار جامعه اعم از کارفرمای خصوص و دولتی تعهدات بیمه گر الزاماً در مقابل پرداخت حق بیمه قرار نمی گیرد . چه بسا در صورت عدم پرداخت حق بیمه بیمه گر مکلف به ایفای تعهدات خود باشد حال آنکه در بیمه های بازرگانی تعهد بیمه گر در مقابل پرداخت حق بیمه بیمه گذار قرار میگیرد و چنانچه بیمه گذار حق بیمه مقرر را نپردازد . بیمه گر تعهدی بر عهده نخواهد داشت چرا که تعهد بیمه گر معلق به دریافت حق بیمه می باشد . در بیمه های اجتماعی قسمت اعظم حق بیمه را کارفرما می پردازد و تنها قسمتی از حق بیمه توسط بیمه شده پرداخت می گردد. حال آنکه در بیمه های بازرگانی تمام حق بیمه را بیمه گذار پرداخت می نماید.
ب ـ بیمه‌های بازرگانی به بیمه‌های اختیاری نیز معروف هستند که در آن بیمه‌گذار به میل و اراده خود و به صورت آزادانه نسبت به تهیه انواع پوششهای آن اقدام می‌کند. در این نوع بیمه‌ها تعهد دوطرفه است یعنی بیمه‌گر در ازاء دریافت حق بیمه از بیمه‌گذار، تأمین بیمه در اختیار وی قرار می‌دهد. مشخصه  بارز بیمه های بازرگانی اختیاری بودن آن است که به سه بخش کلی زیر طبقه بندی می شوند:
۱-       بیمه های اموال
۲-       بیمه های اشخاص
۳-       بیمه های مسئولیت
فصل دوم
مبانی نظری پژوهش و مروری بر تحقیقات پیشین
مقدمه
این فصل، ادبیات مربوط به موضوع پژوهش را مرور می کند و به دو بخش اصلی تقسیم می گردد. بخش اول متمرکز بر مدیریت دانش است که موضوعاتی نظیر مفهوم دانش و تمایز آن با داده و اطلاعات، انواع و ویژگی های دانش، تعاریف مربوط به مدیریت دانش، اصول، تئوری ها، مدل ها و ابزارهای مدیریت دانش مورد بحت و بررسی قرار می گیرند. در بخش دوم بر مدیریت کیفیت جامع متمرکز می شویم که موضوعاتی نظیر مفهوم کیفیت جامع، اصول، ابعاد، گام های پیاده سازی و شباهت ها و تمایز آن با مدیریت دانش را مورد توجه قرار می دهد.
۱-۲ مدیریت دانش
۱-۱-۲ مقدمه
امروزه دانش یک سرمایه تلقی می شود. در گزارش توسعه جهانی که در سال ۱۹۹۸ توسط بانک جهانی منتشر شد، آمده است: ” در کشورهای پیشرو اقتصاد جهانی، اهمیت دانش ] به عنوان یک منبع [ در مقایسه با سایر منابع چنان افزایش یافته است که به عنوان مهم ترین عامل تعیین کننده استاندارد زندگی درآمده است"(بانک جهانی^[۱۰]،۱۹۹۸). بانک جهانی در سال ۲۰۰۲ بار دیگر بر اهمیت دارایی های دانشی ملت ها تاکید کرد و دارایی دانشی را به عنوان راهی برای مشارکت کشورهای در حال توسعه در انقلاب دانشی^[۱۱] به شمار آورد که در کاهش فاصله بین کشورهای در حال توسعه و توسعه یافته نقش تعیین کننده ای می تواند ایفا کند. دولت جمهوری اسلامی ایران نیز توسعه مبتنی بر دانایی( دانش- محور) را یکی از محورهای اساسی برنامه چهارم توسعه کشور قرار داده است. بخش اول قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی نیز به ” رشد اقتصاد ملی دانایی محور” و بخش چهارم به ” توسعه مبتنی بر دانایی ” اختصاص یافته است. در همه موارد فوق ” دانش” عنصر اساسی است که در هزاره سوم به عنوان ابزاری برای حذف یا حداقل کاهش فاصله بین کشورهای پیشرفته و در حال توسعه مورد توجه سازمانهای بین المللی و دولت های ملی قرار گرفته است(حسن زاده،۱۳۸۷، ۳).
در سالهای اخیر، سازمانها و شرکتهای مختلف، پیوستن به روند دانش را آغاز کرده اند ومفاهیم جدیدی چون کار دانشی^[۱۲]، دانشکار^[۱۳]، مدیریت دانش^[۱۴] و سازمانهای دانشی^[۱۵]، خبر ازشدت یافتن این روند دارد. پیتر دراکر، با به کارگیری این واژگان خبر از ایجاد نوع جدیدی از سازمانها می دهد که در آنها به جای قدرت بازو، قدرت ذهن حاکمیت دارد. بر اساس این نظریه در آینده جوامعی می توانند انتظار توسعه و پیشرفت داشته باشند که از دانش بیشتری برخوردار باشند. به این ترتیب برخورداری از منابع طبیعی نمی تواند به اندازه دانش مهم باشد. سازمان دانشی به توانمندی هایی دست می یابد که قادر است از نیروی اندک قدرتی عظیم بسازد( مشبکی و زارعی، ۱۳۸۲، ۳۹).
برای دستیابی به توسعه مبتنی بر دانایی، مدیریت دانش یک رکن اساسی است. چنانچه دانش به صورت اصولی مدیریت نشود و دانش فردی به دانش جمعی تبدیل نگردد، نمی توان آنرا به عنوان رکن توسعه قلمداد کرد. به همین دلیل است که مدیریت دانش برای دولتمردان و دست اندرکاران مدیریت و برنامه ریزی توسعه در سطح ملی و بین المللی ضروری تلقی می شود(حسن زاده، ۱۳۸۷). امروزه شرایط و فضای رقابتی سازمانها بیش از پیش پیچیده و متغیر شده است. این فضا به سرعت درحال تغییر است، بگونه ای که برای بیشتر سازمان ها این سرعت به مراتب بیش از سرعت پاسخگویی و توان تطبیق آنهاست. تغییرات مستمر دانش نیز وضعیت عدم تعادل جدیدی برای سازمانها به وجود آورده است. جریان بی پایان دانش، بازارها را در حالت تغییر مداوم قرار داده که این امر سازمان ها را ملزم به تغییرات مستمر می کند(مشبکی و زارعی، ۱۳۸۲، ۳۹). مهم ترین نقشی که می توان به مدیریت دانش نسبت داد این است که آن را به عنوان یک متدولوژی تغییر درنظر بگیرند. مدیریت دانش از یک طرف با جذب دانش های جدید به درون سیستم و از طرفی دیگر با اداره موثر آن دانش ها می تواند مهم ترین عامل تغییر یک سازمان باشد(هالس^[۱۶]،۲۰۰۱، ۱-۹). مهم ترین رکن مدیریت دانش، پیاده سازی و اثربخشی آن است. چرا که دیگر مطالب مرتبط با آن همگی به عنوان مقدمه ای جهت بسترسازی و استفاده از آنها برای تحقق عملی مدیریت دانش به شمار می روند( افزاره، ۱۳۸۴).
بسیاری از سازمانها پروژه ها و برنامه های وسیعی را برای مدیریت دانش اجرا کرده اند. در آغاز اکثر تلاشها بر استفاده از فناوری های اطلاعات برای حمایت از کسب، ذخیره سازی، بازیابی و تسهیم دانش مستند شده و آشکار سازمان به صورت دیجیتالی متمرکز بوده است. حال آنکه، تعداد بسیار کمی از سازمانها باور دارند که ارزشمندترین دانش، دانش پنهان موجود در اذهان کارکنان است که از طریق تعامل بین فردی و روابط اجتماعی بحث و تسهیم می شود. سیستم های مدیریت دانش راهبردها و فرآیندهایی هستند که قادر به تولید و جریان دانش به منظور برآورده ساختن انتظارات سازمان، مشتریان و کاربران در کل سازمان هستند. مدیریت دانش فرایند گسترده­ای است که امر شناسایی، سازمان­دهی، انتقال و استفاده صحیح از اطلاعات و تجربیات داخلی سازمان را مورد توجه قرار می­دهد. امروزه دانش مهمترین دارایی سازمان­ها محسوب می­ شود، لذا مدیریت دانش به منزله چالشی است برای کشف دانایی­های فردی و تبدیل آن به یک موضوع اطلاعاتی، به نحوی که بتوان آن را در پایگاه­های اطلاعاتی ذخیره کرد، با دیگران مبادله نمود و در فرایند کارهای روزمره به کار گرفت (ابطحی و صلواتی، ۱۳۸۵).
۲-۱-۲- مفهوم دانش
با گذر از انقلاب صنعتی و ورود به هزاره جدید، دیگر موتور محرک رشد سازمان ها، به سرمایه و نیروی انسانی محدود نمی شود. مهمترین متغیر رشد همه جانبه سازمان ها و بنگاه های اقتصادی در عصر حاضر، دانش است. جهانی شدن روزافزون کسب و کارها، مهندسی مجدد، کوچک سازی سازمانها، برون سپاری فعالیت ها و خدمات و توسعه عظیم فناوری همگی نشان از این دارد که به کارگیری اثربخش تر و کارآتر دارایی های دانش، به عنوان منبعی ارزشمند و راهبردی، اهمیتی بیش از هر زمان دیگر یافته است. با ظهور اقتصاد دانش محور، اقتصاد جهانی یکپارچه شده و توسط فناوری اطلاعات، مبدل به یک اقتصاد جهانی واحد می شود و نتیجه، یک انقلاب اقتصادی عظیم خواهد بود. در این شرایط جدید، شرکت ها باید مستمراً در فرایند تغییر و سازگاری با واقعیت های اقتصادی جدید باشند. بدیهی است که کلید موفقیت در این اقتصاد جدید، «دانش» است. بطوری که در این اقتصاد، دانش به عنوان مهمترین عامل تولید محسوب می شود و از آن به عنوان مهمترین مزیت رقابتی و راهبردی سازمان ها نام برده می شود(سیترمن و همکاران^[۱۷]، ۲۰۰۲، ص ۱۲۸).قبل از پرداختن به موضوع مدیریت دانش لازم است مفهوم دانش و تفاوت آن با داده ^[۱۸]و اطلاعات^[۱۹] مشخص شود.
فرانسیس بیکن، فیلسوف انگیلیسی در چهار قرن پیش گفت: ” دانش قدرت است.” شرکت ها نیز کم کم به ارزش دانایی پی برده اند. سالها است که در شرکتهای تجاری دانش از مهم ترین دارایی ها به حساب می آید(حسن زاده، ۱۳۸۷). پروساک و داونپورت (۱۹۹۸) معتقدند که دانش ترکیب سیالی است از تجارب، ارزشها، اطلاعات زمینه ای و تفکر حرفه ای که چارچوبی را برای ارزیابی و ارائه تجربیات و اطلاعات جدید فراهم می کند. دانش بزرگترین مزیت رقابتی کشورها در عرصه اقتصاد جهانی به شمار می رود. رقابت جهانی جوامع در حال توسعه را وا میدارد تا در پی کسب و حفظ مزیت های پایدار باشند و در پی راه حلی بنیادی تر، تجربه پذیر تر و حیاتی در خصوص ارتقا عملکرد خود گام بردارند. امروزه بسیاری از جوامع برای رسیدن به درک بهتری از آنچه می دانند، آنچه باید بدانند و این که در این باره چه باید بکنند در تکاپو هستند(استیسی^[۲۰]،۱۹۹۹,۲۷۲). فرهنگ چمبرز^[۲۱] دانش را چنین تعریف می کند: ” عقیده تثبیت شده، آن چیزی است که شناخته شده است، اطلاعات آموخته شده، علم، مهارت عملی، آگاهی، شناخت و غیره". در تلاش برای پاسخ به این سوال که دانش چیست؟ مارتین(۲۰۰۰)^[۲۲]این نکته را مطرح می کند که گرچه فلاسفه صدها سال است که در رابطه با این موضوع بحث می کنند ولی تلاش برای یافتن یک تعریف رسمی همچنان ادامه دارد(خیراندیش، ۱۳۸۸).
برخی محققان دانش را از چشم اندازهای مختلف تعریف کرده اند. جدول شماره ۱-۲ تعریف دانش را از چشم اندازهای مختلف نشان می دهد.
جدول شماره ۱-۲. تعریف دانش از چشم اندازهای مختلف، علوی و لیدنر(۲۰۰۱).
۳-۱-۲ مفهوم داده، اطلاعات و دانش
اغلب صاحب نظران مدیریت دانش، تفاوتهایی بین داده، اطلاعات و دانش قائل شده اند که در ادامه به آن خواهیم پرداخت.
الف) داده : داده ها اولین سطح مدیریت دانش را تشکیل می دهند و عبارتند از ارقام، اعداد، نمودارها و نظایر اینها که به خودی خود تولید معنی نمی کنند(بارنی^[۲۳]،۱۹۹۱، ۱۰۰). داده ها، الفاظ و اعداد بدون معنی هستند و شامل مقیاسهای مستقل، مشخصه ها و علائم اند(دالکر^[۲۴]، ۲۰۰۵، ۷). در اغلب گزارش­ها و یادداشت­های سازمان، داده ­ها به چشم می­خورند. داده ­ها از منابع خارجی و داخلی اخذ می­شوند. داده ­های گرفته شده از خارج به آسانی قابل استفاده­اند، اما برای جمع­آوری داده ­ها از منابع داخلی، نیاز به اندازه ­گیری مناسب فعالیت­هایی است که در داخل جریان دارد و برای ثبت آن­ها سیستم­هایی وجود دارد(ثاقب تهرانی، ۱۳۸۰، ۵). به عبارت دیگر می توان گفت که “داده” عبارت است از یک نقطه فاقد معنا در بعد زمان و مکان که هیچ اشاره ای به زمان یا مکان خاص ندارد و بلازمینه است. افرادی که درباره یک رخداد، “داده” به دست می آورند، نمی توانند راجع به آن واقعه قضاوت کنند یا تصمیمی اتخاذ کنند. همه سازمانها به انواع داده ها احتیاج دارند. نگهداری سوابق و بایگانی، نقطه کانونی فرهنگ داده به شمار می رود و مدیریت موثر داده ها در موفقیت آنها نقش بسزایی دارد. بعضی از سازمانها به اشتباه فکر می کنند داده های بیشتر نسبت به داده های کمتر از حالت مطلوبتری برخوردارند و با بهره گرفتن از آنها می توانند تصمیمات بهتری را اتخاذ کنند. این وضعیت به دو دلیل نادرست است: اول اینکه داده های زیاد، کار تشخیص داده های لازم و درک آنها را دشوار می کند و دلیل اساسی تر اینکه داده ها، فاقد معنی، قابل استفاده اند. یعنی تنها بخشی از واقعیت را نشان داده و از هرنوع قضاوت، تفسیر و مبنای قابل اتکا برای اقدام مناسب تهی هستند. داده ها را می توان مواد خام وعناصر مورد نیاز برای تصمیم گیری به شمارآورد، چرا که نمی توانند عمل لازم را تجویز کنند. داده ها نشانگر ربط، بی ربطی، و اهمیت خود نیستند، اما به هر حال برای سازمانها و مخصوصا سازمانهای بزرگ اهمیت زیادی دارند( داونپورت و پروساک^[۲۵]، ۱۹۹۸، ۲۴-۲۵).
ب) اطلاعات : محتوایی است که داده های تجزیه و تحلیل و طبقه بندی شده را نشان می دهد. اطلاعات شامل داده های معنی داری است که می تواند به طور صحیح درک شود. افراد داده ها را از طریق سازماندهی آنها به شکل واحد تحلیل، برای مثال بر حسب دلار، تاریخ و یا مشتری به اطلاعات تبدیل می کنند(دالکر، ۲۰۰۵، ۷). “اطلاعات” زمانی حاصل می شود که بین داده ها در بعد زمانی و مکانی ارتباط ایجاد شود. این ارتباط می تواند بین داده ها یا داده ها و اطلاعات برقرار شود. بنابراین اطلاعات تا حدودی دارای زمینه است و اشخاص می توانند براساس تطابق داشته های قبلی خود آن را درک و تعبیر کنند. برای شکل­دهی اطلاعات داده ­ها باید پردازش شوند. اما باید توجه کرد که اقدام صرف پردازش داده ­ها به تنهایی باعث تولید اطلاعات نمی­ شود. معنای اطلاعات در هر سازمان بسیار فراتر از چیزی است که تصور آن می­رود. اطلاعات عبارت است از داده پردازش شده­ای که گیرنده پیام آن را تفسیر و درک کند. باید توجه داشت که شخصی که اطلاعات را می­فرستد، آن را تغییر شکل می­دهد و از آنجا که فرایند تفکر و فهم متفاوت است، پیام می ­تواند معنای مختلفی داشته باشد. برای تبدیل داده ­ها به اطلاعات، باید داده ­ها تحلیل، خلاصه و یا پردازش شوند (ثاقب تهرانی، ۱۳۸۰، ۵). اطلاعات زمانی به وجود می­آیند که داده ­ها را بتوانیم در قالب یک مسئله خاص بگنجانیم و به کار بگیریم. زمانی که داده ­ها به منظور خاصی به شکل منطقی سازماندهی می­شوند، تبدیل به اطلاعات می­شوند. اطلاعات از قرار گرفتن داده ­ها در یک زمینه یا محیط خاص ایجاد می­شوند. اطلاعات داده ­های ترکیبی و مرتبط همراه با زمینه و تفسیر آن هستند. اطلاعات در حقیقت داده ­های خلاصه شده را در بر می­گیرد که گروه­بندی، ذخیره، پالایش، سازماندهی و تحلیل شده ­اند تا بتوانند زمینه را روشن سازند. لذا می­توان با بررسی اطلاعات به اتخاذ تصمیمات پرداخت (نوروزیان، ۱۳۸۴، ۲۵).
ج) دانش : دانش اطلاعات ترکیب شده با تجربه، تفسیر و تفکر است. دانش، منبع قابل تجدیدی است که همواره می تواند مورد استفاده قرار گیرد و از طریق استفاده و ترکیب با تجربه کارکنان اندوخته شود. انسانها دارای دانش اند و دانش نمی تواند بیرون از اذهان افراد یک سازمان به وجود آید. اطلاعات وقتی وارد ذهن انسان می شود تبدیل به دانش می شود(دالکر، ۲۰۰۵، ۸).
طبق نظر فاهِی و پروساک(۱۹۹۸)^[۲۶] دانش عبارتست از آنچه دانشگر می داند؛ هیچ دانشی بدون کسی که آن را می داند وجود ندارد: بنابراین، دانش باید به عنوان چیزی که «بین دو گوش»^[۲۷] افراد در حال خلق شدن است، در نظر گرفته شود. در حقیقت، نیاز یک دانشگر به دانش سوالات بنیادی را درباره اینکه آیا و چگونه دانش می تواند خارج از ذهن افراد به وجود آید، مطرح می کند. دانش می تواند در فرایندها، رویه ها و شبکه های اجتماعی و گاهی اوقات در بایگانی های اسناد و مدارک نشان داده شود و یا اینکه موجود باشد، با وجود این نمی تواند خارج از اذهان افراد خلق شود(فاهِی و پروساک، ۱۹۹۸، ۲۶۵).
تراگل^[۲۸](۲۰۰۲) دانش را اینگونه تعریف نموده است:
Knowledge=Information in text + Understanding