فصل سوم
روش تحقیق
روش تحقیق
این تحقیق با روش توصیفی وتحلیلی انجام پذیرفته است.
در این تحقیق که از نوع نظری است ، پرسش اصلی تحقیق ، چگونگی پیامدهای فرهنگی وادبی انتخاب آثار برگزیده در دو بخش کتاب وپژوهش در خلال سال های ۷۲ تا ۹۱ در استان کرمان است . این پیامد ها اگر به خوبی شناخته و معرفی گردند، دستگاه فرهنگی استان را در شناخت دامنه تاثیرعملکرد خود در این حوزه یاری خواهند رساند. بدون تردید در عرصه ی فرهنگ ، هر برنامه ای با توجه به سیاست های راهبردی کلان وخط مشی انتخاب شده به مرحله انجام می رسد. در انتخاب کتب وپژوهش های برتر استان که به صورت سالانه انجام می پذیرد، هدف اصلی شناساندن آثار برتر در هر دو زمینه و تکریم نهاد پژوهش است ، اما به این نکته مهم نیز باید توجه شود که این انتخاب تا چه اندازه منشا اثر است؟ آیا می تواند انگیزه های مثبت را در حیطه تالیف وتحقیق و کار علمی بیشتر کند وباعث دلگرمی مولفان ومحققان و پدید آورندگان آثار شاخص شود؟ آیا این حرکت صرفا یک حرکت بخشنامه ای محدود و گرفتار آمده در کلیشه های تکراری گوناگون است یا فراتر از شعار وکلیشه های متداول عمل کرده و خود را محدود به الزامات بخشنامه ای نکرده است؟ از طرفی دیگر این پرسش نیز مهم است که علاوه بر معرفی آثار برتر ، شاخص های تعیین آثار برتر نیز به جامعه علمی استان شناسانده شده اند یا خیر؟ بر اساس چه معیارها یا شاخص هایی آثار برتر استان انتخاب شده و شایسته تقدیر شناخته شده اند؟ جامعه تا چه اندازه با این شاخص ها آشنایی دارد؟ علاوه بر آن قابلیت کاربردی شدن آثار و نتایج پژوهش های برتر وهمچنین آموزه های اساسی کتب برتر تا چه اندازه است و آیا این امکان وجود دارد که بتوان با ظرفیت سازی مناسب، زمینه های لازم برای کاربردی شدن تحقیقات و یافته های نوین کتب برتر را فراهم آورد؟ سوالاتی از این دست می توانند در تحقیقی این گونه مورد توجه قرار گیرند،

ابزار گردآوری اطلاعات
در این تحقیق مطالعات به صورت کتابخانه ای بوده با بررسی جوایز علمی وفرهنگی وادبی استان از طریق جزوات و گزارش های منتشره وآمار و اطلاعات نهاد های فرهنگی وهمچنین نشریه های موضوعی کتاب ومراجعه به سایت های اطلاع رسانی کتاب وپژوهش، نسبت به جمع آوری اطلاعات و دسته بندی آنها اقدام ودر مرحله بعد با تجزیه وتحلیل مروری بر یافته ها ، نسبت به نقد علمی و بررسی تحلیلی به صورت منطقی اقدام شده است.
شیوه تجزیه و تحلیل داده ها
دو پرسش اساسی در این پژوهش قابل طرح است :
۱- چگونگی یا ساز وکار انتخاب برتر در حوزه های کتاب و پژوهش به ویژه با توجه به ارتباط آن با محدوده جغرافیایی استان ، فرهنگ غالب در استان ( در عرصه فعالیت های علمی) نیازمندی های پژوهشی و معرفتی استان ، نوع حضور نخبگان در پاسخ گویی به نیازهای مهم واستراتژیک استان در زمینه های گوناگون.
۲- چگونگی اثر گذاری این حرکت هدفمند فرهنگی برمولفه های فرهنگ عمومی استان به طور عام و اثر گذاری بر فعالیت های نخبگان به طور خاص( رویکرد تحلیلی به پیامدها)
فصل چهارم
یافته های تحقیق و تجزیه
و تحلیل آن
بخش اول) کتاب در نگاه اهل سخن واندیشه
ای باغ پر سخاوت اندیشه های ناب پنهان به برگ برگ تو اعجاز آفتاب
جان من و تو یک نفس از هم جدا مباد ای خوب جاودانه، ای دوست، ای کتاب
فریدون مشیری
کتاب ، آیینه دار فضل و فرهنگ وفرهیختگی است وهیچ ملت وجمعیتی ، بدون کتاب، زنده نیست. کتاب ، رگ اصلی حیات و پویایی یک جامعه است ودرغیاب کتاب، نبض جامعه، تپش ندارد. کتاب ها، چکیده تمدن ها و خلاصه فرهنگ هایند وبه اعتبار آنهاست که هویت فرهنگی و اندیشگی ملل ، شکل می پذیرد .
دین اسلام، دین کتاب است ومعجزه پیامبر خاتم – صلوات الله علیه - نیز چیزی جز کتاب نیست. پروردگار متعال ، آخرین پیامبر خویش را به خواندن امر می کند و نقطه تمایز آدمی از فرشتگان ، تعلیم اسماء الهی است.
قرآن کریم که آخرین نسخه پیام الهی است ، کتابی است روشنگر که انسان خاکی نهاد را از حضیض خاک تا فراخنای افلاک، برمی کشد. خداوند متعال به قلم ، سوگند یاد می کند ونوشتن را با دیدی تجلیل آمیز ، توصیف می نماید .
پیامبر گرامی اسلام (ص) می فرماید: « هر گاه مومنی از دنیا برود واز او یک ورق که بر آن نکته ای علمی نگاشته شده باشد، باقی بماند، سپری بین او و آتش جهنم خواهد بود».
نکوداشت منزلت کتاب ، اهل قلم وفرهنگ نوشتار در اندیشه و نظر بزرگان، نخبگان و صاحب نظران جایگاهی خاص دارد.
ابوالحسن علی بن حسین مسعودی صاحب کتاب معروف « مروج الذهب» درباره کتاب گوید: « همسایه ای نکوکارتر ، معاشری منصف تر ، رفیقی مطیع تر، عالمی پرمایه تر، یاری لایق تر و سودمندتر ونکوخصال تر وسرگرم کننده تر از کتاب نیابی. اگر بدو نظر کنی ، تو را بهره دهد فهمت را قوی کند وعلمت را بیفزاید. »
در گفتار جاحظ، ادیب مشهور ودانشمند معروف جهان اسلام درباره کتاب چنین می خوانیم: «کتاب ، درختی است که همیشه پربار و پرمیوه وثمره است. هم نشینی است که تو را خسته و ملول نمی سازد. دوستی است که تو را فریب نمی دهد ورفیقی است که به تو آزار نمی رساند .»
تعبیر زیبای ویکتورهوگو نیز در خور تامل است: « خوشبخت، کسی است که به یکی از این دو چیز دست رسی دارد: یا کتاب های خوب یا دوستانی که اهل کتاب باشند.»
دانشمند نامدار جهانی – آلبرت انیشتین – هم درباره کتاب، گفته ای نکو دارد: افکار و اندیشه های انسان به گونه ای است که ممکن است فقط خواندن یک کتاب، پایه اندیشه ها وافکار انسان را بر مبنای جدیدی قرار دهد. چه بسا ممکن است کتابی، مسیر سرنوشت میلیون ها انسان را در راه مخصوص بیندازد.
از موریس متر لینگ هم جملات زیبایی در توصیف کتاب نقل شده که زیبایی خاصی دارد : « آدم تنها در بهشت هم باشد ، به او خوش نمی گذرد، ولی کسی که به کتاب یا تحقیق علاقه مند است، هنگامی که به مطالعه و تفکر مشغول است ، جهنم به تنهایی برای او بهترین بهشت هاست .»
از مورخ نامی بیهقی نقل شده که گفته است: « بهترین سخن گویان و یاران، کتاب است وآن گاه که دوستان تنهایت نهند، می توانی به آن سرگرم شوی. اگر او را همراز خویش قراردهی ، سر تو را فاش نمی کند وبا کتاب است که می توان به دانش ونیکی ها، دست یافت.»
اما در این میان شاید دلاویزترین تعبیرها از آن رهبری فرزانه ی انقلاب باشد. دانشمند فرهیخته ونخبه اندیشمندی که کتاب را به خوبی می شناسد. کتاب خوانی چیره دست است و در نقد کتاب ، تبحری ویژه دارد. ایشان می فرماید :
« جای کتاب را هیچ چیزی پر نمی کند . کتاب را باید ترویج کرد. مردم باید به کتاب خوانی عادت کنند وکتاب وارد زندگی بشود » .
« بنده ، بحمدالله از کتاب منفک نشده ام ودر حقیقت نمی توانم هم منفک بشوم . در خلال کارهای فراوان و سنگینی که بر دوش ماست ، دائما با کتاب سروکار دارم و احساس می کنم که اگر انسان بخواهد در زمینه معنوی وفرهنگی تر وتازه بماند، جز رابطه با کتاب که مثل رابطه با جویبار دائمی ودر جریان است و مرتب تازه هایی را در اختیار انسان می گذارد، چاره ای ندارد .»
«کتابخوانی چیزی است که برای یک ملت فریضه ولازم است آن مردمی که اهل کتاب خواندن باشند از لحاظ معلومات وزکاوت وهوشیاری ، با مردمی که با کتاب ومطبوعات انس نداشته باشند تفاوت می کنند.»
« تکلیف بعدی این است که کتابخوانی به عنوان یک سنت رایج در بیاید وهمه در کشور کتابخوان بشوند … وکتاب به یک عده از افراد جامعه اختصاص پیدا نکند.»
بر مبنای ارزیابی انجام شده قریب ۷۰ درصد فرمایشات ایشان درحوزه فرهنگ به کتاب و کتابخوانی اختصاص دارد و این نشانه از اهمیت وارزش این فریضه است .
معظم له می فرمایند: پیام کتاب مثل یک حریر ومثل یک آب روان به تمام سلول های ذهن انسان می رسد و همه آن را جذب می کند.
در جایی دیگر می فرمایند: « هر زمانی که به یاد کتاب و وضع کتاب در جامعه خودمان می افتم ، غمگین و متاسف می شوم. این به خاطر آن است که در کشور ما به هر دلیل که شما نگاه کنید باید کتاب خوانی ده برابر این میزان، رواج وتوسعه و حضور داشته باشد…. باید کاری کنید که مردم کتاب خوان شوند.
« من اگر بدانم هر روز یک ساعت باید حرف بزنم و نتیجه اش این باشد که مردم کتابخوان بشوند ، حاضرم روزی یک ساعت ونیم حرف بزنم.
نو آوری وپژوهش نیز در کلام رهبری، جایگاهی ویژه دارد:
« تولید علم وتحقیقات ، حیات آینده کشور است» باید علم و پژوهش را به عنوان یک باور عمومی در بیاوریم .»
« بدانید که بدون تحقیق ، بدون نو آوری ، بدون ژرف یابی در هیچ مقوله ای انسان نمی تواند به هدف های والا دست پیدا کند. اگر ژرف یابی و پژوهش نباشد، نتیجه اش یک جا ایستادن، در جا زدن و با دنیای پیرامون خود به تدریج بیگانه تر شدن است.»
مناسب است در خاتمه این بخش کلامی هم از امام امت خمینی کبیر ، بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران در باب اهمیت علم و آگاهی بیاوریم که فرمودند: « زندگی زیر چتر علم وآگاهی وانس با کتاب وقلم واندوخته ها ، آنقدر خاطره آفرین و پایدار است که همه تلخی ها و ناکامی های دیگر را از یاد می برد. « اگر کشور علم بیاموزد و جهت یابی علم و عمل را بیاموزد ، هیچ قدرتی نمی تواند براو حکومت کند.»
بخش دوم ) بررسی تحلیلی ساز و کارکلی جشنواره ها
بررسی و تبیین پی آمد ها و ره آوردهای فرهنگی جشنواره ، فرایند پیچیده و چند جانبه ای است که از سویی به اطلاعات و دانسته های دقیق و متقن نیاز دارد و از جانبی دیگر به شناخت نسبی وضعیت استان در زمینه های اقتصادی، اجتماعی ، مذهبی وفرهنگی وابسته است.
هر حرکت فرهنگی ، صرف نظر از دلایل طراحی اولیه ،در زمان اجرا عوارض و تبعاتی در پی دارد و به دستاورد هایی نیز منجر می شود که می توان براساس نقد وتحلیل آن دستاوردها، برای تداوم یا باز تعریف و طراحی مجدد آن، اقدام کرد.
در این میان حرکت هایی که به طور خاص با کتاب وکتابخوانی، پیوند دارند، شکل خاصی می یابند و بایستی با تامل و دقت بیشتر ، به ارزیابی آنها پرداخت. کتاب ، علی رغم وجود رسانه های دیگر ، هنوز هم درکانون توجه افراد تحصیل کرده و جویای دانایی، قراردارد و می توان گفت که جایگزینی نیز نداشته و ندارد و هنوز هم خیلی از افراد و اقشار جامعه ، ترجیح می دهند اطلاعات مورد نیاز خود را در زمینه ها و موضوعات گوناگون ، از طریق کتاب به دست بیاورند و به کتاب مراجعه کنند. کتاب، هنوز هم دوست داشتنی ومقبول است وکمتر کسی وجود دارد که نسبت به کتاب و نقش آن در آگاهی افزایی و رشد معنوی جامعه بی احساس وبی تفاوت باشد. در فرهنگ دینی ما نیز کتاب خوب ، سرچشمه زلالی ها و پاکی ها است. و از مقام ویژه ای برخوردار است و شان ومنزلتی متفاوت دارد.
کتاب ، هنوز هم پایه واساس پیشرفت های علمی است وبدون کتاب ، زندگی علمی و پیشرفت مادی ومعنوی ، قابل تصور نیست .
با این حساب هر بزرگداشت و نکوداشتی که در حوزه ی معرفی کتب خوب، مفید ، سازنده و حیات بخش صورت پذیرد، در خور توجه وارزشمند است ومی تواند باعث تاثیرات مثبت و سازنده در سطح جامعه شود. نکوداشت وتکریم کتاب ، نکوداشت و تکریم دانش و دانایی است وملتی که آفریده های فکری خود را قدر می نهد ، در توسعه فرهنگی ، به رده های متمایز دست می یابد.
تکریم کتاب ، تکریم کاغذ وکلمه و ادوات چاپ نیست. این تکریم ، عرصه اندیشه، احساس ،ذوق و تخیل را در برمی گیرد. تکریم کتاب ، تکریم ذهن های خلاق، اندیشه های نوگرا ، احساسات و عواطف سرشار و ذوق ها وتخیل های شکوفاست.