در بازاریابی مقوله رضایت مشتری نقش مهمی را ایفا میکند و محققان آنرا بهعنوان یک تعیین کننده(predictor) قوی برای متغیرهای رفتاری از قبیل مقاصد مربوط یه تکرار خرید، تبلیغات دهان به دهان و وفاداری مورد قبول قرار دادند. با وجود این نکته مهمی در بین محققان وجود دارد؛ از یک طرف رضایت از یک فرایند شناختی نشأت میگیرد که به وسیله آن عملکرد درک شده، با بعضی استانداردها مقایسه میشود و از سوی دیگر، احساس رضایت ضرورتاً نشان دهنده بیان عقیدهای احساسی است. بنابراین، شاخصهای رضایت، بعد شناختی و بعضی دیگر طبیعت احساسی و تأثیرپذیر آن را نشان میدهند. ولی در اکثر تحقیقات بهعمل آمده، دیدگاه عاطفی پذیرفته شده است(اسماعیل و همکاران،۲۰۰۹). گراس(۱۹۹۷) مقوله ارزش را جایگزین مقوله رضایت کرد؛ با این توجیه که ارزش تعیین کننده(پیشبینیکننده) مناسبتری برای متغیرهای مربوط به بازده است. عقیده گراس این بود که مقوله رضایت در بررسی مشتری را اینگونه برشمرد که:

رضایت مشتری ساختاری تأثیرپذیر و عاطفی دارد؛ در حالیکه ارزش ادراکی مشتری، ساختاری شناختی دارد
ارتباط رضایت مشتری با مرحله بعد از خرید است اما ارزش ادراکی مشتری با فرایند قبل/ بعد از خرید ارتباط دارد.
جهتگیری رضایت مشتری فنی و تکنیکی است در حالیکه جهتگیری ارزش ادراکی مشتری، استراتژیک است.
رضایت مشتری تنها مشتریان فعلی را میسنجد ولی ارزش ادراکی علاوه بر مشتریان فعلی، مشتریان بالقوه را نیز میسنحد.
در رضایت مشتری محصولات عرضهکننده در حالیکه در ارزش ادراکی مشتری، محصولات عرضهکننده و رقبا سنجیده میشود(اسماعیل و همکاران،۲۰۰۹).
۲-۴-۱۷) تشریح شاخصها
۲-۴-۱۷-۱) تشریح شاخص ملی رضایت مشتری در سوئیس
ایجاد یک شاخص ملی از سال ۱۹۹۶، طی یک پروژه تحقیقاتی در دانشکده امور بازاریابی و کسبوکار از دانشگاه بازل آغز شد. مهمترین اصلاحاتی که در این مدل صورت گرفته، معرفی یک متغیر جدید بهنام مکالمه مشتری و در مرحله بعد توسعه روش محاسبات در اندازه گیری متغیر وفاداری مشتری میباشد. متغیر مکالمه مشتری نیز بوسیله سه شاخص معین اندازه گیری میشود:
تمایل برقراری تماس کلامی یا ارتباط با سازمان تولیدی(ارائه کننده خدمات).
سهولت در گفتگو با مشتری
رضایت از طریق گفتگو
۲-۴-۱۷-۲) تشریح مدل شاخص ملی در مالزی
شاخص رضایت مشتری در مالزی، یک شاخص ملی اقتصادی است که در سال ۲۰۰۰ میلادی بنیان شدهاست. این شاخص در کنار سایر شاخصهای اقتصادی همچون تولید ناخالص ملی، به عنوان یکی از معیارهای ارزیابی سازمانها است. این مدل شامل ۶ متغیر میباشد. در این مدل عمومی رضایت مشتری؛ شامل ۳ متغیر میباشد که به ترتیب عبارتند از: کیفیت درکشده، انتظارات مشتری و ارزش درکشده و از سویی دیگر؛ پیامدهای رضایت مشتری شامل ۲ متغیر: تصویر درکشده از محصول یا خدمت و وفاداری مشتری میباشند(دیواندری،۱۳۸۴).
۲-۴-۱۷-۳) تشریح شاخص رضایت مشتری و رضایت کارکنان، مانوئل و پدرو
مدل شاخص رضایت مشتری در اروپا یکی از امیدبخشترین روش-ها میباشد، اما با این حال این روش نیز با محدودیتهایی مواجه میباشد که مهمترین آنها عدم توجه مدل اروپا به دلائل و تأثیرات روابط موجود میان رفتار کارکنان و رضایت مشتریان میباشد. محقق در این مدل به دنبال مقابله و بیاثر نمودن چنین محئودیتی است و با یک بازسازی و تدوین مجدد از مدل اروپا، آنرا با مؤلفه های کلیدی رضایت کارکنان(رضایت، وفاداری و تعهد کارکنان) که به طور مستقیم توسط مشتریان درک می-شوند، ادغام مینماید(مهدیلو،۱۳۸۵).
۲-۴-۱۷-۴) تشریح شاخص رضایت مشتری دوین و دیگران ۲۰۰۴
در این مدل دو مفهوم جدید اعتماد، ارتباطات و تأثیرپذاری آنها بر رضایت و وفاداری مشتریان ارائه شده است. لذا مدل گسترش یافتهای از مدل اروپا، با در نظر گرفتن دو متغیر مذکور و روابط علی و معلولی جدید را ارائه نموده است: ۱- اعتماد و اطمینان ۲- ارتباطات (مهدی لوی تازه،۱۳۸۵).
۲-۴-۱۷-۵) تشریح مدل شاخص ملی رضایت مشتری در ترکیه، آیدین و اوزر
اولین مطالعات در خضوص این مدل در سال ۲۰۰۴ توسط ترکیلماز و اوزکان انجام شد. حسین نسیمی ۲۰۰۱ و سپس مدل مذکور توسط آیدین و اوزر در سال ۲۰۰۵ گسترش و بهبود یافت. آیدین و اوزر با توجه به مدلهای سوئد، آمریک و اروپا مدلی را مبتنی بر ۸ متغیر ارائه نمودند که ۵ متغیر آن از مدلهایی که قبلاً ذکر شد، برگرفته شده است، ضمن اینکه ۳ متغیر جدید را نیز در بر دارد. متغیرهای جدید عبارتند از شکایات و انتقادات، اعتماد، اطمینان و هزینه تغییر.
۲-۴-۱۷-۶) تشریح مدل رضایت مشتریان داخلی(کارکنان) رونالد ۲۰۰۰
تحقیقات نشان داده است که تجزیهوتحلیل و اندازه گیری رضایت مشتریان داخلی(کارکنان)، ابزاری است که میتواند به مدیران در راستای افزایش کیفیت محصولات و خدمات کمک شایانی بنماید. تشریح مدل زنجیره سود-خدمت هسکت ۱۹۹۴؛ نتایج تحقیقات حاکی از ارتباط مثبت بین رضایت کارکنان، رضایت مشتریان و افزایش سودآوری سازمان میباشد. این مدل در مقایسه با مدل قبل، از دو متغیر بیشتر یعنی کارکنان و بهره وری کارکنان برخوردار است(آیدین و اوزیر^[۸۸]،۲۰۰۵).
۲-۴-۱۷-۷) تشریح شاخص رضایت مشتریان ترکیلماز و اوزکان ۲۰۰۷
این مدل توسط علی ترکیلماز و در زمیته بخش تلفنهمراه ترکیه ارائه شده است. مدل مذکور، دارای شش متغیر میباشد: ۱- تصویر ۲- انتظارات ۳- کیفیت درک شده ۴- ارزش درک شده ۵- رضایت مشتری ۶- وفاداری مشتری. که همان متغیرهای مدل علی و معلولی میان متغیرها تغییر یافته است.
۲-۴-۱۷-۸) مدلهای شکلگیری رضایت مشتریان
معتبرترین مدل شکلگیری رضایتمندی مشتری بر اساس یکی از نظریههای مشهور رضایتمندی مشتری یعنی نظریه “عدم تأیید انتظارات” بنا شده است(دیواندری و دلخواه،۱۳۸۴).
۲-۴-۱۷-۹) مدل رضایتمندی مشتری سوئدی
این مدل در سال ۱۹۹۲ به عنوان اولین مدل شاخص رضایتمندی تولیدات و خدمات در سطح ملی، در کشور سوئد معرفی شد. مدل اولیه کشور سوئد که در شکل ۲ مشاهده میشود؛ شامل دو محرک اولیه رضایتمندی است(آیدین و اوزر،۲۰۰۵).
ارزش درکشده
انتظارات مشتری
۲-۴-۱۷-۱۰) مدل شاخص رضایت مشتری در آمریکا
این مدل در سال ۱۹۹۴ با همکاری مشترک اجمن کیفیت آمریکا، دانشکده تجارت دانشگاه میشیگان ارائه شد. این مدل برگرفته از مدل کشور سوئد است. احتلاف اصلی این مدل با مدل سوئد؛ اضافه شدن کیفیت ادراک شده بهصورت مجزا است(جانستون ،۲۰۰۸).
۲-۴-۱۷-۱۱) مدل شاخص رضایت مشتری در اروپا
این مدل، رضایت مشتری را همراه با وفاداری مورد بررسی قرار میدهد. محرکهای رضایت مشتری در این مدل عبارتند از تصویر درک شده از شرکت، انتظارات مشتری، کیفیت درکشده و ارزش درکشده.
۲-۴-۱۷-۱۲) مدل نوریاکی کانو
استاد دانشگاه ریکا توکیو و یکی از برجسته-ترین صاحبنظران علم مدیریت کیفیت، مدلی را طرح نمود که امروزه در اکثر الگوهای رضایت مشتریان مورد استفاده قرار میگیرد. وی در مدل خود نیازمندیهای مشتریان و یا به عبارت دیگر خصوصیات کیفی محصولات را به سه دسته تقسیم نمود(اندرسون و همکاران،۲۰۰۰)
الزامات اساسی^[۸۹]
الزامات عملکردی^[۹۰]
الزامات انگیزشی^[۹۱]
۲-۵) مدل عمومی رضایت- عدم رضایت
مدل رضایتمندی مشتری از سه قسمت اصلی تشکیل شده است: ورودیها فرایند تأیید و عدم تأیید، خروجی ها.
۲-۵-۱) افزایش سودآوری:
ارتقای سطح رضایت مشتریان، موجب افزایش قابلیت سودآوری سازمان میگردد(نتایج حاصل از بررسیهای دیوید لارکر) از مؤسسه آموزشی تجارتی ورتون نشان داده است که: بفورنل و ورنرفلت(۱۹۷۸)، در زمینه بین سهم بازار، هزینه های خدمات و رضایت مشتری، تحقیقاتی انجام دادند. آنها دریافتند که رسیدگی به انتقادات مشتریان و مدیریت اثربخش شکایات آنان، تحقیقاتی انجام دادند بفورنل و ورنرفلت(۱۹۸۷)، تحقیقاتی انجام دادند. آنها دریافتند که رسیدگی به انتقادات مشتریان و مدیریت اثربخش شکایات آنان، تأثیری شگرف بر بهبود رضایت مشتریان دارد. بررسیهای و مطالعات گسترده بازل و گیل(۱۹۸۴) در نتیجه تحقیقات مشخص شد؛ مؤسساتی که از بیشترین بازگشت سرمایه برخوردار هستند، همان شرکتهایی بودن که خدماتی با کیفیت بالاتر عرضه داشتهاند. بریچهلد و سسر(۱۹۹۰) تأثیر مقابله با از دست دادن مشتریا را بر سود مورد بررسی و مطالعه قرار دادند. تأمین رضایت مشتریان شرط اصلی حفظ مشتریان است، اگرچه میتوان با بذل توجه بیشتر زمینه رضایت مشتری، حتی قدرت حفظ مشتریان را نیز بهبود بخشید(مهدیلو،۱۳۸۴).
۲-۵-۲) تداوم حفظ مشتریان
یافتهها نشان میدهند که، بیش از ۹۰درصد از مشتریان ناراضی یک شرکت، کوشش نمیکنند تا به منظور ارائه شکایت و یا انتقاد با سازمان مورد نظر ارتباط برقرار کنند این مشتریان برای تأمین نیازهای خویش به رقبا مراجعه میکنند و عدم رضایت خویش را با علاقه مندی تمام برای سایر مشتریان بالقوه بازگو میکنند. ضرر و زیان ناشی از ترک یا از دست دادن یک مشتری ناراضی، بسیار جدیتر از آن است که به نظر میرسد، چرا که یک مشتری ناراضی میتواند با تعداد بسیار زیادی از مردم صحبت کند و نارضایتی خویش را به مراتب بدتر جلوه دهد(همان منبع). با رقابتیتر شدن فضای موجود در بانکهای کشور و افتتاح هر روزه انواع و اقسام مؤسسات مالی و اعتباری و ارائه انواع خدمات گوناگون و مورد نیاز مشتریان، لزوم توجه به مشتریان وارضای نیاز آنها بیشتر احساس میشود. در محیطی که مشتریان آگاهی یافته و قدرت انتخاب مییابند، دیگر غفلت از نیازهای آنها امکان پذیر نمیباشد.
۲-۵-۳) جمعبندی تئوریهای هوش اجتماعی و رضایت مشتری:
به طور کلی در مباحثی که در ارتباط با رضایت مشتری آشکار گردید که علاوخ بر عواملی ظاهر فضای سازمان امور مالیاتی- قابلیت اطمینان پاسخگو بودن در کارکنان- خاطرجمع بودن مشتریان سازمان امور مالیاتی از کارهای انجام شده- همدلی کارمندان و مدیران سازمان امور مالیاتی در هنگام برخورد با مشتریان- راحتی کار انجام شده بخش عمده موفقیت مدیران و کارکنان سازمان امور مالیاتی از روابط اجتماعی افراد ناشی میشود این نتیجه کلی در طی تکامل نظرات اندیشمندان زیادی در سالیان گدشته حاصل شده است و در نهایت اصطلاح هوش اجتماعی برای بیان آن به کار گرفته شده است. علیرغم وجود مدلهای متفاوت اشاره شده از رضایت و هوش اجتماعی شباهتهای آماری و نظری بین مفاهیم گوناگون آنها وجود دارد. در سطحی جامعتر تمامی مدلها قصد فهمیدن و سنجش عناصر دخیل در درک و تنظیم هوش اجتماعی شخصی خودفرد و دیگران را دارا هستند. تمامی این الگوها با این نگاه کلیدی برای هوش اجتماعی و رضایت مشتری وجود دارند. موفقند برای نمونه هر سه مدل دانیل گلمن و گاردنر و سالووی و مایر در درک اجتماعی و اگاهی اجتماعی و مهارت اجتماعی در وجود یک شخص هوشمند که دارای هوش اجتماعی بالایی است وجود دارد.
۲-۵-۴) ارتباط هوش اجتماعی کارکنان با رضایت مشتریان
یکی از راههایی که یک شرکت خدماتی میتواند خود را از رقبایش متمایز کند ارائه پایدار خدماتی با بالاست(نوریان تهرانی). دلائل متعددی را میتوان برشمرد که بدان جهت سازمانها باید به دنبال ارائه خدمات با کیفیتتر به مشتریان خود باشند بهصورت خلاصه آورده شده است:
افزایش انتظارات مشتریان
فعالیت رقبا

با بهره گرفتن از عملگرهای وقفه ­می توان عبارت بالا را به صورت زیر نوشت:
(۲-۱۷)
ϕ ;
: Lعملگر وقفه^[۴۹]
: یک فرایند نوفه سفید
۲-۶) فرآیندهای میانگین متحرک^[۵۰] (MA)
فرآیندهای میانگین متحرک، ترکیب خطی ساده­ای از فرآیندهای نوفه سفید می­باشند که در آن ارزش جاری  به ارزش­های جاری و گذشته اجزاء اخلال، وابسته است.
در صورتی که یک فرایند نوفه سفید و t =1,2,3,.. باشد. با توجه به اینکه و var () = باشد.
(۲-۱۸)
معادله بالا به عنوان فرایند میانگین متحرک با مرتبه q شناخته می شود وبه صورت MA(q)نشان داده می شود.
همچنین این معادله را می­توان بصورت زیر نیز نمایش داد:
(۲-۱۹)
=µ++
معادله بالا را همچنین می­توان با بهره گرفتن از نماد عملگر وقفه تعدیل کرد.طبق تعریف عملگر وقفه عبارت است از:
(۲-۲۰)
بنابراین مدل میانگین متحرک را با توجه به عملگر وقفه به صورت ذیل می توان نوشت :

(۲-۲۱)
=µ++
=µ+
=µ+θ (L) ;
۲-۷) فرآیندهای خودرگرسیو میانگین متحرک^[۵۱] (ARMA) [32,27]
مدل­های (p,q)ARMA از ترکیب مدل­های خودرگرسیو از مرتبه­ی p و میانگین متحرک از مرتبه­ی q حاصل می­شوند. در این مدل­ها ارزش جاری سری زمانی  به صورت خطی به ارزش­های گذشته­ی خودش و ارزش­های جاری و گذشته­ی اجزاء اخلال، وابسته است.
مدل­ها خودرگرسیو میانگین متحرک را به صورت­های زیر می­توان نمایش داد:
معادله ۲-۲۲)
مدل­های رگرسیو میانگین متحرک، هم خصوصیات مدل­های خودرگسیو (AR) و هم خصوصیات مدل­های میانگین متحرک (MA) را در بر می­گیرند. در مدل­های خودرگسیو، تابع خودهمبستگی به صورت نمایی کاهش پیدا می­ کند در حالی که تابع خودهمبستگی جزئی تعداد وقفه­های مورد نیاز برای مدل را معین می­سازد، اما در مدل­های میانگین متحرک، این دو تابع برعکس مدل­های خودرگسیو، عمل می­نمایند.
۲-۸) مدل خود رگرسیو میانگین متحرک انباشته (ARIMA)^[52]
در روش خودرگرسیو میانگین متحرک انباشته برای پیش بینی مقادیر آینده متغیر از مقادیر گذشته متغیر واطلاعات حال و گذشته اجزاء اخلال استفاده می شود .
شرط بهره­ گیری از مدل­های خودرگرسیو میانگین متحرک انباشته، مانا بودن سری زمانی می باشد. برای مانا کردن سری­های زمانی مالی و اقتصادی اغلب از روش تفاضل استفاده می شود. جزء یکپارچگی در مدل خودرگرسیو میانگین متحرک انباشته بیانگر میزان تفاضل مورد نیاز برای مانا کردن سری زمانی است.[۶۰, ۳۱]
مدل­های خودرگرسیو میانگین متحرک انباشته را معمولاً به صورت ARIMA(p,d,q) نمایش می­ دهند. که در آنp مرتبه مورد نیاز برای خود رگرسیو،d میزان تفاضل مورد نیاز برای مانا کردن سری زمانی وq میزان مرتبه­ی مورد نیاز برای میانگین متحرک است .

۲-۹) مراحل ساخت مدل های [۲۷] ARIMA

مانا کردن سری زمانی: با بهره گرفتن از روش تفاضل، به منظور استفاده از مدل­های خودرگرسیو میانگین متحرک انباشته ، سری زمانی را مانا می­کنیم.
شناسایی مدل^[۵۳]: در این مرحله مرتبه­های مورد نیاز برای ساخت مدل تعیین می­گردد. برای این منظور می­توان از توابع خود­همبستگی (ACF) و خودهمبستگی جزئی (PACF) بهره گرفت.
تخمین مدل^[۵۴]: تخمین ضرایب با بهره گرفتن از تکنیک­هایی مانند حداقل مربعات، حداکثر درست نمایی و از این قبیل.
بررسی مدل^[۵۵]: در این مرحله با بهره گرفتن از توابع خودهمبستگی و خودهمبستگی جزئی و آماره­ی باکس و الژانگ، مستقل بودن سری پسماندها، مورد آزمون قرار می­گیرد. مدل خودرگرسیو میانگین متحرک انباشته بهینه مدلی است که پسماندهای آن فاقد همبستگی خطی باشند.
پیش‌بینی^[۵۶]: با بهره گرفتن از مدل خودرگرسیو میانگین متحرک انباشته بهینه، ارزش متغیر در آینده را پیش‌بینی می­کنیم.

۲-۱۰) انواع نامانایی [۲۷]

اغلب دو مدل به منظور مشخص کردن نامانایی به کار گرفته می­ شود:
مدل گشت تصادفی با رانش^[۵۷]
معادله ۲-۲۳)

فرایند روند- مانا^[۵۸] (اطراف خط روند مانا می باشند)
معادله ۲-۲۴)

که مدل اول را نامانای تصادفی^[۵۹] و مدل دوم را نامانای معین^[۶۰] می نامند.
برای مانا کردن مدل­های گشت تصادفی، معمولاً از تفاضل^[۶۱] و برای مانا کردن مدل­های روند- مانا معمولاً از روند زدایی استفاده می­گردد.
۲-۱۱ ) آزمون ریشه­ واحد^[۶۲] [۳۲,۲۷]
یک سری، وقتی مانا است که تابع خودهمبستگی و یا خودهمبستگی جزئی آن به صورت نمایی کاهش پیدا کند اما از آن جایی که این روش بررسی مانایی سری­های زمانی، قضاوتی است اغلب از آزمون ریشه واحد برای بررسی مانایی یک سری زمانی استفاده می­ شود.

علیرغم وجود اصول مندرج در منشور، وجود دو بلوک شرق و غرب در جهان با توانائیها و امکانات نظامی و سیاسی تقریباً مساوی، مانع از رعایت این اصول بود. استراتژی غرب – بالاخص آمریکا- این بود که در کشورهای مختلف فاسدترین قشرها و افراد را برگزیند و از طریق کودتا به کومت برساند و متعاقباً آنها را حمایت کند. شوروی هم همین سیاست را در کشورهای تحت سلطه خود در اروپای شرقی اعمال می کرد.
لذا پس از تصویب منشور ملل متحد نیز با مداخله کشورها در امور داخلی یکدیگر به بهانه های مختلف، از جمله حمایت از اتباع خویش، دفاع مشروع و حمای از حقوق بشر مواجه بوده ایم. با بررسی مصادیق مختلف چنین مداخلاتی که غالباً نیز از جانب ابر قدرتهای جهانی انجام پذیرفته است می توان نتیجه گرفت که توجیهاتی که این کشورها بدانها متوسل می گشتند. در راستای تحقق اهداف سیاسی این کشورها بوده و به مصادیق زیادی می توان اشاره نمود که فجایع بشری رخ داده، دل جامعه جهانی را به درد آورده ولی این کشورها، با اشاره به اصل عدم توسل به زور و عدم مداخله از انجام هرگونه اقدامی امتناع نموده اند.
روند قضایا پس از پایان جنگ سرد دگرگون شد و تغییر و تحولی که با آغاز عصر ارتباطات شروع شده با فروپاشی شوروی وارد مرحله ای تعیین کننده و ملموس شد. اینک دنیا فقط با یک ابر قدرت مواجه است که خود را متولی نظام جهانی می پندارد و بدون پرده پوشی سیاستهای خود را به سازمان ملل و شورای امنیت و سایر کشورهای غربی و نیز اتحادی اروپا تحمیل می کند.
اعلامیه حقوق بشر و لزوم رعایت مفاد آن بهانه و حربه ای است که دخالت سازمان ملل را در داخل محدوده مرزهای ملی مجاز و موجه می کند اما روشن است که این دخالت که به صور گوناگون و از طریق کشورهای عضو یا سازمانهای منطقه ای صورت گرفته است از صفت عمومیت و یکسانی عاری است.
از دهه ۱۹۹۰ جنگ های داخلی و کثرت آنان در عرصه جهانی موجبات نگرانی جامعه بین المللی را فراهم آورد و غالباً مداخلاتی در امور داخلی کشورها صورت پذیرفت. به بهانه حمایت از اعطای کمک های بشر دوستانه ب قربانیان چنین جنگهایی بود. فجایع انسانی رخ داده در شمال عراق، یوگسلاوی، بوسنی هرزگوبین، رواندا و اخیراً کوزوو و اقداماتی که جهت حمایت از قربانیان این فجایع صورت پذیرفت نشان می دهد که مرزهای ملی خاصیت و حرمت خودرا به طور نسبی از دست داده اند و دولتها در روابط خویش با اتباعشان آزادی مطلق ندارند. به عبارت دیگر در جهان امروزی نمی توان حقوق بشر را نقض و آزادیهای فردی را سلب نمود و از مداخله بشر دوستانه درامان بود. بر حسب مورد گاهی این موارد نادیده گرفته می شود و گاهی نیز با اعتراض و محکوم کردن تحمل می شود، اما گاهی هم می تواند به دخالتهای خونین و ویرانگر در ورای مرزهای ملی منتهی گردد.
در این پایان نامه برآنیم که به مداخله بشردوستانه در جنگهای داخلی که در دهه اخیر میلادی، شکل غالب اغتشاشات جهانی را به خود اختصاص داده اند و مشروعیت چنین مداخله ای بپردازیم و سپس به این سوال پاسخ دهیم که آیا تکرار چنین مداخلاتی در دهه نود، تحت عناوین مختلف و با بررسی موضع شورای امنیت ایجاد عرف بین المللی نموده است یا خیر و از آنجا که غالب این مداخلات به بهانه حمایت از قربانیان این جنگها و اعطای کمک های بشر دوستانه به آنان انجام پذیرفته است آیا زمان آن نرسیده که بر این دو پدیده یعنی مداخله و کمک های بشر دوستانه به شکلی تازه نگریسته شود و اعمال آنها بر مبنای تدوین اصول و قواعد جدید بین المللی منضبط و منظم گردد.
سوال اصلی تحقیق:
آیا رعایت حقوق بشر و حقوق بشر دوستانه بین المللی در مخاصمات غیر بین المللی نیز اجرا می شود؟ سوال فرعی تحقیق:
۱-حقوق بشر و حقوق بشر دوستانه در مخاصمات غیر بین المللی چه تاثیری بر یکدیگر دارد؟
۲-جایگاه حقوق بشر و حقوق بشر دوستانه در حل مشکلات مخاصمات غیربین المللی (داخلی) در کجاست؟
فرضیه های تحقیق:
برآن است تا به هر موضوع حقوق بشر و حقوق بشر دوستانه با دیده حقوقی بنگرد.
بنابراین فرضیه های آن عبارتند از:

به نظر می رسد مخاصمات مسلحانه غیر بین المللی به علت اختلاف بین دولتها و برخی از گروه های داخلی است.
در این زمینه موانعی وجود دارد که نمی گذارد حقوق بشر و حقوق بشر دوستانه در مخاصمات مسلحانه غیر بین المللی (داخلی) اجرا شود.
اهداف تحقیق:
بررسی، تحلیل و اطلاع رسانی حقوق بشر و حقوق بشر دوستانه و تاثیر آن در مخاصمات مسلحانه غیر بین المللی
سوابق تحقیق:
در مورد مبارزه علیه تروریسم و حقوق بشر مقالاتی و یا کتاب هایی نوشته شده است اما تحقیقی در چارچوب پایان نامه صورت نپذیرفته است.
روش کار و گرد آوری اطلاعات:
روش اتخاذی در این تحقیق توصیفی و تحلیلی است که با بررسی نظام حقوقی حاکم بر حقوق بشر دوستانه و بین الملل ابتدا منابع و مقررات مورد توصیف و سپس تحلیل منطقی قرار خواهد گرفت، روش گرد آوری مطالب کتابخانه ای است که با رجوع به کتابخانه های دانشگاهی منابع اینترنتی به زبان فارسی و انگلیسی می باشد.
تقسیم بندی مطالب:
بررسی موضوع در دو بخش صورت گرفته است، به این نحو که در بخش اول به کلیات پرداخته خواهد شد، و در بخش دوم به ماهیت موضوع خواهیم پرداخت، و در پایان به بیان نتیجه و پیشنهادات و ذکر منابع می پردازیم.
تا چه قبول افتد و چه در نظر آید
هانی طلایی بوراء
فصل اول: حقوق بشر دوستانه و منازعات داخلی
بخش اول: تعاریف و پویش های تاریخی
مبحث اول: تعریف و مفهوم حقوق بشر دوستانه
حقوق بین الملل بشر دوستانه ریشه در تاریخ جوامع بشری دارد. از زمانی که انسان بوده است از وقتی که حسّ انسان دوستی و مروّت وجود داشته است، از موقعی که جنگ وارد عرصۀ حیات بشری شده است رفتار انسان دوستانه نیز به نوعی وجود داشته است. ریشۀ حقوق بین الملل بشر دوستانه ضرورتی نشأت گرفته از پدیده‌ای تلخ و شوم بنام مخاصمات مسلحانه بین المللی و غیر بین المللی است، در حال حاضر، وقوع چنین مخاصماتی اجتناب ناپذیر است و حیات بشری و کرامت او را بشدت تهدید می کند، در این راستا توجه بیشتر به قواعد مقررات حقوق بین الملل بشر دوستانه و رعایت دقیق آنها در مخاصمات مسلحانه امری ضروری و حیاتی است چرا که حقوق بین الملل بشر دوستانه از لحاظ تاریخی شامل حقوق لاهه و حقوق ژنو می‌باشد اما امروزه، این حقوق به صورت مجموعه واحد در نظر گرفته می‌شود یعنی به طور همزمان هم شامل حقوق لاهه است و هم شامل حقوق ژنو، تصویب پروتکل‌های الحاقی ۱۹۷۷ بیانگر این مطلب است.
گفتار اول: تعریف حقوق بشر دوستانه
حقوق، دانشی است که از طریق تنظیم قوانین و مقررات، روابط افراد را با یکدیگر تنظیم می کند و سامان می بخشد. حقوق بین الملل هم به تنظیم مقررات می پردازد، اما مقرراتی که حقوق بین الملل در پی تنظیم آنهاست روابط دولتها را با یکدیگر تنظیم می کنند.
حقوق بین الملل بشردوستانه (که با عنوان حقوق جنگ هم شناخته می شود) یکی از شاخه های حقوق بین الملل است. حقوق بین الملل بشردوستانه در بردارنده دو مفهوم اصلی است:
اول اینکه اعلام می کند که هنگام درگرفتن درگیری مسلحانه، حق دولتها در انتخاب روشها و سلاحهای جنگی نامحدود نیست و آنها فقط می توانند از آن دسته از روشها و سلاحهای جنگی استفاده کنند که رنج زاید و غیرانسانی ایجاد نکنند؛
دوم اینکه، از حیات، سلامت و کرامت انسانهایی که در درگیری مشارکت نکرده یا به مشارکت خود در درگیری پایان داده اند ( شامل غیرنظامیان، اسیران جنگی، مجروحان و بیماران ) حمایت می کند. براساس این دو هدف در گذشته حقوق بین الملل بشردوستانه از دوشاخه جداگانه تشکیل می شد:
۱: حقوق لاهه: مجموعه مقرراتی که عموما” در شهر لاهه تنظیم شدند و هدفشان این بود که حق دولتها را در انتخاب روشها و سلاحهای جنگی محدود کنند. نمونه این اسناد معاهدات مصوب ۱۸۹۹ و ۱۹۰۸ لاهه هستند.
۲: حقوق ژنو: مجموعه مقرراتی که عموما در شهر ژنو تنظیم شدند و هدفشان حمایت از افرادی بود که در درگیری های مسلحانه شرکت نکرده یا به مشارکت خود در درگیری ها پایان داده اند. مهم ترین این اسناد، کنوانسیون های چهارگانه ژنو ۱۹۴۹ هستند. اما با تدوین پروتکلهای الحاقی به کنوانسیونهای چهارگانه ژنو در سال ۱۹۷۷ که همزمان هر دوگونه مقررات را در خود جای دادند، ‌این تفکیک از میان رفت.
گفتار دوم: مفهوم حقوق بشر دوستانه
رویداد ها و تحولات بین المللی ضمن اینکه واحدهای سیاسی را تحت تاثیر خود قرار می دهد. بر دانش حقوقی نیز تاثیر گذار می باشند. یعنی در واقع پویایی حقوق به پیروی از تحولات و وقایع بین المللی صورت می گیرد. هم اکنون این پویایی به تحول گسترده ای در روابط بین المللی منجر گشته و حقوق که بر این روابط نیز بیش از پیش گسترش یافته است و در جهت تکامل آن سیر می کند.
حقوق بین الملل بشر دوستانه از طرفی شاخه ای از حقوق بشر است و از طرفی دیگر شاخه ای از حقوق جنگ یا مخاصمات بین المللی است. حقوق بین المللی بشر دوستانه بنا به تعریف آن، مجموعه قواعد حقوقی بین المللی است که ضمن تعیین حقوق افراد انسانی و کشورها در آن مخاصمات را نیز روشن می کند. در واقع، حقوق بشر دوستانه، حقوق انسانی زمان جنگ است.
این حقوق لازمه الرعایه در زمان جنگ و درگیری مسلحانه از یک سو، ماهیت حقوق بشری دارد. زیرا رعایت آن بدون توجه به رنگ، نژاد، مذهب، زبان و ملیت مورد نظر است و از سوی دیگر چون با انعقاد قرارداد و تصویب کنوانسیون بین دولت های مختلف لازم الرعایه می گردد و تلاش می شود، برخی از مقررات آن جنبه عرف بین المللی پیدا می کند. ماهیت حقوق بین المللی دانسته و می تواند به عنوان شاخه ای از آن مورد بحث قرار گیرد.^[۱]
حقوق بین الملل بشر دوستانه مجموع قواعدی است که به دلایل بشر دوستانه هدف آن محدود نمودن اثرت برخودهای نظامی می باشد. این حقوق از افرادی که در مخاصمات شرکت ندارند حمایت می کند و وسایل و روش های جنگیدن را تحدید و ممنوع می کند. حقوق بین الملل بشر دوستانه همچنین به عنوان حقوق جنگ یا حقوق برخوردهای نظامی می باشد. حقوق بین الملل بشر دوستانه قسمتی از حقوق بین الملل است. مبنای قواعدی که بر روابط بین دولت ها می باشد بر این مبنا و اساس، کنوانسیون ها و حقوق و مقررات عرفی و اصولی کلی حقوقی می باشد. که در واقع حقوق بشردوستانه بین الملل قابل اعمال در منازعات بین المللی می باشد.
از لحاظ تاریخی، حقوق بین المللی بشر دوستانه، ریشه اش در قواعد مذهبی و مدنی کهن است تدوین جهانی حقوق بین الملل بشر دوستانه در قرن نوزدهم آغاز شد. از آن بعد دولت ها توافق بر سر یک سری از قواعد عملی بر مبنای تجربه های تلخ جنگ نمودند. این قواعد یک نمای دقیق را بین نگرانی های بشر دوستانه و نیازهای نظامی کشورها ایجاد نموده است. ^[۲]
به موازات ایجاد شده در مورد این مقررات، جامه بین الملل رشد نمود و تعداد روز افزون کشورها به توسعه این گونه قواعد و حقوق بین المللی بشر دوستانه یاری رسانده.
قسمت اصلی حقوق بشر دوستانه در کنوانسیون های چهارگانه ژنو ۱۹۴۹ مقرر شده است که تمامی کشورهای جهان الزام به آن را پذیرفته اند. این کنوانسیون ها بوسیله پروتکل های الحاق ۱۹۷۷ در رابطه با حمایت آسیب دیدگان از منازعات سیاسی توسعه و تکمیل شده سایر توافقات را ممنوع کننده استفاده از تسلیحات خاص و تاکتیک های نظامی که از گروه های خاص و معینی از افراد و اشیاء حمایت می کنند.
مثل کنوانسیون ۱۹۴۵ حمایت از اموال فرهنگی در منازعات سیاست- کنوانسیون تسلیحات بیولوژیک.
((برخی مقررات حقوق بین الملل بشر دوستانه در حال حاضر به عنوان حقوق عرفی پذیرفته شده که به عنوان قواعد عمومی است که تمامی کشورها الزام به آن دارند. شاید بتوان گفت که حقوق بشر دوستانه نوعی خاصی از حقوق بشر است و ابزار حقوق بشری حقوق جنگ است. منبع اصل کنونی حقوق بشر دوستانه چهار کنوانسیون ژنو ۱۹۴۹ و پروتکل های ۱۹۷۷ می باشد.))
گفتار سوم: منابع حقوق بشر دوستانه
نخستین قانون بشردوستانه مدون و منظمی که از سوی یک دولت برای نیروهای مسلح تدوین شد، مجموعه قوانین لیبر بود. این مجموعه قوانین توسط دولت ایالات متحده آمریکا در سال ۱۸۶۳ تصویب شد و هدف آن تنظیم رفتار سربازانی بود که در ایالات متحده درگیر جنگهای داخلی بودند. اما این قانون هم جنبه داخلی داشت و فقط در ایالات متحده قابل اجرا بود. اما منادی حقوق بین الملل بشردوستانه به مفهوم امروزی آن، یک تاجر سوئیسی به نام هنری دونان بود. وی در سال ۱۸۵۹ پس از مشاهده جنگی خونین میان سربازان فرانسه و اتریش در محلی به نام سولفرینو، به شدت تحت تاثیر خشونت و رفتارهای غیرانسانی انجام شده در این جنگ قرار گرفته و پس از خاتمه جنگ کتابی با عنوان «خاطرات سولفرینو» به رشته تحریر درآورد. او در این کتاب ضمن نکوهش رفتارهای غیرانسانی، پیشنهاد تصویب یک معاهده بین المللی برای کاهش خشونت در جنگها و فراهم آوردن زمینه امداد مجروحان و بیماران جنگها را ارائه داد. او همچنین پیشنهاد کرد که کمیته ای برای به اجرا گذاشتن این معاهده بین المللی ایجاد شود. پیشنهاد اول دونان منجر به تصویب کنوانسیون ژنو ۱۸۶۴ شد که پایه گذار حقوق بین الملل بشردوستانه معاصر بود و پیشنهاد دوم او سنگ بنای تاسیس کمیته بین المللی صلیب سرخ گشت. کنوانسیون ژنو ۱۸۶۴ به موضوع بهبود شرایط مجروحان در میدانهای نبرد محدود شد، اما از آن پس دهها معاهده و سند بین المللی با مضامین حقوق بشردوستانه به تصویب دولتها رسید.
برخی از مهم ترین معاهدات حقوق بشردوستانه بین المللی عبارتند از:
۱۸۶۸اعلامیه سن پترزبورگ
۱۸۹۹کنوانسیون لاهه در مورد رعایت قوانین و عرفهای جنگ زمینی و تطبیق اصول کنوانسیون ژنو مصوب ۱۸۶۴بر جنگهای دریایی
۱۹۰۷کنوانسیون لاهه برای بازبینی کنوانسیون ۱۸۹۹ لاهه
۱۹۲۵پروتکل ژنو در مورد منع کاربرد گازهای خفه کننده ، سمی یا دیگر گازهای مشابه و روش های باکتریولوژیک در جنگ
۱۹۲۹کنوانسیون ژنو در مورد رفتار با اسرای جنگی
۱۹۴۹کنوانسیونهای چهارگانه ژنو، شامل:
I بهبود شرایط مجروحان و بیماران نیروهای مسلح در میدان نبرد
II بهبود شرایط مجروحان، بیماران و کشتی شکستگان نیروهای مسلح در دریا

(۲-۴۴)

فرکانس PWM با توجه به محدودیت پهنای باند ASF و تلفات سویچینگ انتخاب شده است. اولین حد تعیین کننده حداقل فرکانس و دومین حد تعیین کننده حداکثر فرکانس می باشد‌. در این پایان نامه از IGBT20KHz برای PWM تک قطبی استفاده شده است [۱۷].

۲-۴-۵- حلقه قفل شده در فاز
PLL با بهره گرفتن از اطلاعات ولتاژ منبع، زاویه فاز را تولید می‌کند. در این مطالعه از PLL بر اساس تبدیلات ‘de-qe’ برای استخراج زاویه فاز از ولتاژ خط به دلیل سریع بودن و عملکرد بدون حساسیت به نویز استفاده شده است [۲۸]. برای مورد سه‌فاز از شکل ۲-۲۲ استفاده شده است. همانطور که در شکل نشان داده شده است پس از تبدیل V_S به کمیت DC، یک کنترل‌کننده تناسبی انتگرالی (PI) به خطای بین کمیت DC مرجع و کمیت DC فیدبک اعمال می‌شود. خروجی این PI، اندازه اختلاف زاویه بر حسب رادیان می‌باشد و PI به گونه‌ای عمل می‌کند که خطا کاهش یافته، یعنی شود. فرکانس نامی منبع به عنوان کنترل‌کننده فیدبک به قسمت بالا اضافه می‌شود. در نتیجه زاویه فاز با بهره گرفتن از انتگرال گیری از بدست می‌آید. همانطور که در شکل ۲-۲۳ می‌بینید برای مورد تکفاز از روش تاخیر داده‌ها استفاده شده است [۲۹].

شکل ۲-۲۲ : PLL برای مورد سه‌فاز.

شکل ۲-۲۳ : PLL برای مورد تکفاز.
به منظور اثبات نظری عملکرد PLL، تابع تبدیل آن توسط یک سیگنال کوچک آنالیز شده است. و سیگنال‌های پردازش شده ولتاژ خط برای منبع تکفاز یا سه‌فاز قبل از تبدیل ‘de-qe’ در نظر گرفته شده‌اند. سپس را به قاب ‘de-qe’ برده که به صورت معادله (۲-۴۵) بدست آورد. با توجه به اینکه می‌باشد معادله (۲-۴۵) را می‌توان به صورت معادله خطی شده (۲-۴۶) در آورد. تابع انتقال خطی شده PLL در معادله (۲-۴۷) داده شده است. در تابع تبدیل دیده می‌شود که با انتخاب مناسب ضریب تناسبی و انتگرالی می‌توان پاسخ PLL را بهینه سازی کرد . همانطور که در معادله (۲-۴۸) دیده می‌شود خطای حالت ماندگار PLL به ورودی شیب برابر صفر است، که نشان دهنده رفتار می‌باشد. در نتیجه الگوریتم PLL برای کاربرد SAF که به اطلاعات دقیق زاویه فاز نیاز دارد، مناسب می‌باشد.

(۲-۴۵)

(۲-۴۶)

(۲-۴۷)

(۲-۴۸)

شکل ۲-۲۴ : بلوک دیاگرام کنترل PLL برای یک سیگنال کوچک.
۲-۴-۶- استخراج کننده هارمونیک / مؤلفه اصلی
روش‌های مختلفی برای استخراج سیگنال مؤلفه اصلی و هارمونیکی وجود دارد. در این مطالعه از محبوبترین روش بر اساس قاب ‘de-qe’ که در مقالات زیادی استفاده شده است و در این پایان نامه به عنوان روش مرسوم شناخته می‌شود و روش جدید تحت عنوان روش مقدار مطلق برای تجزیه اجزاء مؤلفه اصلی و هارمونیکی ولتاژ بار استفاده می‌شود. بار از یک خازن باس DC و یک مقاومت که از طریق یکسوساز دیودی تکفاز یا سه‌فاز تغذیه می‌شود، برای عملکرد SAF در نظر گرفته شده است.
۲-۴-۶-۱- روش CM
در روش CM، تجزیه سیگنال در قاب ‘de-qe’ تحقق می‌یابد به طوری که سیگنال‌های سه‌فاز یا تکفاز اندازه‌گیری شده به سیگنال‌های دو فاز تبدیل می‌شوند. همانطور که در رابطه (۲-۴۹) می‌بینید این دو سیگنال از یک جزء DC و یک جزء AC تشکیل شده است، که نشان دهنده اجزاء مؤلفه اصلی و هارمونیکی می‌باشند. با توجه به رابطه (۲-۵۰) با بهره گرفتن از فیلتر پایین گذر و بالا گذر (LPF/HPF) می‌توان اجزاء DC و AC را از یکدیگر جدا کرد. علاوه بر این می‌توان از ۱-LPF به جای HPF استفاده کرد [۳۰].

(۲-۴۹)

(۲-۵۰)

تابع تبدیل LPF مرتبه اول در معادله (۲-۵۱) داده شده است که درآن نشان دهنده فرکانس قطع فیلتر بر حسب رادیان می‌باشد.

(۵۱-۲)

۵- ماه اردیبهشت (May-11 اردیبهشت تا ۱۰ خرداد): در شبانهروز این ماه از ساعت ۵/۶ بامداد تا ۵/۶ شامگاه، وضعیت آسایش اقلیمی خنک نسبتاً مطلوب و از ۵/۶ شامگاه تا ۵/۶ بامداد، سرد قابل تحمل توصیف میشود.
۶- ماه خرداد (June-11 خرداد تا ۹ تیر): وضعیت آسایش اقلیمی در این ماه از ساعت ۵/۶ بامداد تا ۵/۱۲ ظهر هر روز خنک مطلوب، از ۵/۱۲ ظهر تا ۵/۶ بعد از ظهر بسیار مطلوب و از ۵/۶ بعد از ظهر تا ۵/۶ بامداد، خنک نسبتاً مطلوب میباشد.
۷- ماه تیر (July -10 تیر تا ۹ مرداد): شبانهروز این ماه از ساعت ۵/۶ بامداد تا ۵/۱۲ ظهر، دارای شرایط خنک مطلوب، از ۵/۱۲ ظهر تا ۵/۶ بعد از ظهر دارای وضعیت بسیار مطلوب و از ۵/۶ بعد از ظهر تا ۵/۶ بامداد، دارای شرایط خنک نسبتاً مطلوب از نظر آسایش اقلیمی می‌باشند.
۸- ماه مرداد (August -10 مرداد تا ۹ شهریور): در این ماه وضعیت آسایش اقلیمی از ساعت ۵/۶ بامداد هر روز تا ۵/۱۲ ظهر، خنک مطلوب، از ۵/۱۲ ظهر تا ۵/۶ بعد از ظهر، بسیار مطلوب و از ۵/۶ بعد از ظهر تا ۵/۶ بامداد، خنک نسبتاً مطلوب توصیف میشود.
۹- ماه شهریور (September-10 شهریور تا ۸ مهر): وضعیت آسایش اقلیمی در شبانهروز این ماه از ساعت ۵/۶ بامداد تا ۵/۱۲ ظهر، خنک نسبتاً مطلوب، از ۵/۱۲ ظهر تا ۵/۶ بعد از ظهر، خنک مطلوب و از ۵/۶ بعد از ظهر تا ۵/۶ بامداد، خنک نسبتاً مطلوب میباشد.
۱۰- ماه مهر (October-9 مهر تا ۹ آبان): شبانهروز این ماه از ساعت ۵/۶ بامداد تا ۵/۶ بعد از ظهر، دارای شرایط خنک نسبتاً مطلوب و از ۵/۶ بعد از ظهر تا ۵/۶ بامداد، دارای وضعیت سرد قابل تحمل می‌باشند.
۱۱- ماه آبان (November-10 آبان تا ۹ آذر): در این ماه وضعیت آسایش اقلیمی در تمامی طول ۲۴ ساعت از شبانهروز سرد قابل تحمل توصیف میشود.
۱۲- ماه آذر (December-10 آذر تا ۱۰ دی): در این ماه وضعیت آسایش اقلیمی از ۵/۶ بامداد تا ۵/۱۲ ظهر هر روز سرد، از ۵/۱۲ ظهر تا ۵/۶ بعد از ظهر، سرد قابل تحمل و از ۵/۶ بعد از ظهر تا ۵/۶ بامداد سرد توصیف میگردد^[۴۳].
بررسی و شناسایی مناطق آسایش در مطالعات ارزیابی پروژه های گردشگری به خصوص در مناطقی نظیر محدوده مورد مطالعه، دارای اهمیت خاصی است که در صورت برنامه ریزی‌های دقیق می‌توان گردشگری مناسب با منطقه و در زمان مطلوب توسعه و گسترش داد.
فصل چهارم:
تجزیه و تحلیل داده‌ها و یافته های تحقیق
فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده‌ها و یافته های تحقیق
در این بخش به تجزیه و تحلیل داده های جمعآوری شده پرداخته میشود. داده های مورد نظر با مراجعه به سازمانها و بخشهای موجود در شهرستان نیر و شهر اردبیل جمعآوری شده و سپس با مدل سوآت تجزیه و تحلیل شده است. هدف از این مرحله شناسایی توان‌های گردشگری شهرستان نیر میباشد و بعد از آن به ارزیابی میزان اثرگذاری این توانمندیها به منظور توسعه شهر نیر پرداخته شده است. هرچقدر ما بتوانیم شناخت بهتر و جامعتری از وضع موجود محدوده مورد مطالعه داشته باشیم، نحوه جمعآوری و تجزیه و تحلیل داده های ما آسان‌تر و دقیقتر خواهد بود. در اینجا نیز بعد از شناخت وضع موجود داده های مورد نظر شناسایی شده و برای نتیجهگیری و ارائه پیشنهادات به تجزیه و تحلیل پرداخته شده است.

توصیف کل جمعیت پژوهش
در جامعه مورد مطالعه، ۳۷۴ پرسش نامه تکمیل شده است که با توجه به شکل زیر فراوانی مردم محلی ۷/۲۶ درصد، مسئولان ۸/۱۹ درصد و تعداد گردشگران ۵/۳۵ درصد بدست آمده است.
نمودار (‏۴-۱) نمودار گروه های مورد مطالعه شده
با توجه به شکل زیر بالاترین فراوانی مربوط به سن بین ۲۰ تا ۲۵ سال (۹/۲۴) و کمترین سن مربوط به سن کمتر از ۲۰ سال (۴/۶) درصد و ۷/۶۸ درصد هم سن بین ۲۵ تا بالای ۴۰ می‌باشد. نمودار ۴-۲ نمودار زیر این پراکندگی را نشان می‌دهد.
نمودار (‏۴-۲) نمودار گروه های سنی افراد مورد مطالعه شده
با توجه به شکل زیر فراوانی مردان (۹/۵۵ درصد) بالاتر از زنان (۱/۴۴) می‌باشد.
نمودار (‏۴-۳) گروه های جنسی نمونه مورد مطالعه شده
با توجه به شکل زیر بالاترین فراوانی مربوط به افراد در مقطع دبیرستان (۵/۲۳) و کمترین فراوانی مربوط به افراد بی سواد (۴/۲) درصد و ۹/۳۴ درصد از افراد پاسخگویان بالای دیپلم می‌باشد.
نمودار (‏۴-۴) وضعیت تحصیلات گروه های مورد مطالعه شده
طبقهبندی داده ها بر حسب مؤلفه ها
برای پرداختن به تحلیل روابط بین متغیرها ابتدا به معرفی معیارها و مؤلفه های مورد نظر و همچنین سؤالاتی که وضعیت مؤلفه ها را اندازه گیری میکنند، پرداخته میشود. جداول زیر مؤلفه ها و سؤالات مورد نظر هر کدام را نشان میدهد.
جدول (‏۴-۱) مؤلفه توانهای طبیعی و سؤالهای مورد نظر آن