۳) این پژوهش در بین زنان شهرستان نجف‌آباد انجام شده است و در تعمیم آن به گروه های دیگر باید جانب احتیاط رعایت شود.
۴) بدلیل برخی از مسائل از قبیل محدودیت زمانی امکان پیگیری نبود.
۵-۶- پیشنهادات پژوهشی
۱-استفاده از سایر روش‌های مداخله‌ای به جای آموزش غنی‌سازی و مقایسه نتایج آن با پژوهش حاضر.
۲-پیشنهاد می‌گردد آموزش غنی‌سازی ازدواج بر روی گروهی از زوجین و در سطحی وسیع‌تر نیز اجرا گردد و نتایج آن با نتایج پژوهش حاضر مقایسه گردد.
۳- بکارگیری این پژوهش بر روی جامعه آماری دیگر به منطور بررسی و تکرار با توجه به زمینه‌های فرهنگی متفاوت.
۴- پیشنهاد می‌گردد این پژوهش توسط یک فرد آموزش دیده و مستقل از محقق، بر روی یک نمونه‌ی دیگر انجام گیرد تا تأثیر حضور محقق بر نتایج آزمون، حذف گردد.
۵-۷- پیشنهادات کاربردی
۱) مهمترین کاربرد این پژوهش می‌تواند اثربخشی آن در زمینه‌ی کاهش مشکلات زناشویی درجامعه باشد. این روش می‌تواند به منظور کاهش تعارضات میان همسران و ارتقاء روابط زوجی به روانشناسان، روانپزشکان، مشاوران، مددکاران و کلیه متخصصان دست اندرکار مسائل زناشویی و ازدواج پیشنهاد گردد.
۲) با توجه به تأثیر غنی‌سازی زوجین بر افزایش عواطف مثبت و بهبود ارتباطات متقابل زوجین پیشنهاد می‌شود که از این مدل در برنامه‌های آموزش قبل از ازدواج زوجین استفاده شود.
۳) پیشنهاد می‌گردد که در کاربرد درمانی این شیوه توسط متخصصان، دوره‌های درمانی از تعداد جلسات بیشتر و تمرینهای بیشتر در حیطه‌های مورد نظر برخوردار باشند.
۴- استفاده از آموزش غنی‌سازی ازدواج در کلاس‌های آموزش خانواده برای بهبود روابط زناشویی و پیشگیری از بروز آسیب‌های آتی.

پیوست ۱
فرمت جلسات
شرح اهداف و روند جلسات آموزشی
جلسه اول
عنوان: برقراری ارتباط و معرفی اعضاء و معرفی رویکرد غنی سازی
اهداف
۱-آشنایی و معرفی اعضاء به یکدیگر
۲-بیان قوانین گروه، ساختار و اهداف جلسات
۳- ارائه‌‌ی دورنمایی از برنامه جلسات آتی و تبین موضوع
شرح جلسه
جلسه اول ضمن خوشامدگویی به اعضای گروه و ایجاد روابط اعتماد برانگیز با بانوان، از آنان خواسته شد خود را معرفی کنند. نحوه معرفی به شیوه آزاد اعلام شد تا هر کدام بدون تحمل فشار خاصی و هر گونه که مایل هستند، به معرفی خود بپردازند. عده‌ای خود را به صورت مشروح و حتی با ذکر ویژگی‌های شخصیتی معرفی کردند و تعدادی نیز بسیار کوتاه به ذکر نام و نام خانوادگی بسنده کردند. پس از آن رهبر گروه نیز به معرفی دقیق‌تر خود پرداخته و سپس هنجارهای گروهی را برای اعضا بیان کرد. قوانین و هنجارهای گروه شامل مشارکت فعالانه، حضور منظم، رازداری، بیان نظرات، احساس تعهد و صرف وقت و انجام تکالیف به صورت کامل برای اعضا تشریح گردید. اهداف و چشم انداز دوره‌ی هشت جلسه‌ای گروه بدین صورت بیان شد: هدف از این جلسات افزایشغنی‌سازی زوجین و تعهد زناشویی و تاب‌آوری در روابط زوجی است. بدین منظور هشت جلسه به صورت هفته‌ای دوبار و به مدت ۹۰دقیقه طراحی شده است. در این جلسات به تشریح غنی‌سازی ازدواج پرداخته می‌شود و اعضاء گروه باید ضمن فراگیری و انجام تکالیف از همسر خود بخواهند تا در تکالیف با آنها مشارکت داشته باشد.
در ادامه رویکرد غنی‌سازی معرفی گردید به این ترتیب که این برنامه رویکردی است آموزشی برای بهبود روابط زوجین و هدف آن کمک به زوج‌ها برای آگاهی از خودشان و همسرشان، کاوش احساسات و افکار همسرشان، گسترش همدلی و صمیمیت و رشد ارتباط موثر و حل مسئله است. تعهد زناشویی به این صورت معرفی شد که هر یک از زوجین چقدر برای روابط زناشویی خود ارزش قائل هستند و چقدر توجه و انرژی خود را در رابطه سرمایه‌گذاری می‌کنند. تاب‌آوری نیز به فرایند پویای انطباق مثبت با تجربه‌های تلخ و ناگوار اطلاق می‌شود.
بازخورد
در این جلسه تکلیفی ارائه نگردید، اما در پایان جلسه از اعضاء بازخورد دریافت شد که شامل موارد زیراست:
احساس کلی شما از این جلسه چیست؟
آیاآنچه قرار است در جلسات آتی مطرح شود، برای شما قابل توجه است یا نه؟
آیا در جلسه‌‌ی امروز چیزهایی بود که شما را ناراحت کند؟
جلسه دوم
عنوان: آموزش مهارت‌های ارتباطی
اهداف
۱- مرور مباحث قبل و پاسخگویی به سوالات
۲- آموزش شیوه صحیح ارتباط کلامی و غیرکلامی
۳- آموزش شیوه بحث و مذاکره مثبت
۴- یادگیری گوش دادن فعال و با توجه بدون مداخله و سپس انعکاس پیام
۵- ارائه تکلیف و توضیح در مورد آن
شرح جلسه
در آغاز مباحث قبل مرور شد و به سوالات اعضاء پاسخ دادیم. از اعضاء خواسته شد آنچه را می‌خواهند به آن برسند توضیح دهند. از اعضاء درخواست شد در مورد اقسام شیوه‌های مذاکره و گفتگوی زن و شوهرها مثال بزنند و بگویند چگونه صحبت کردن اشتباه منجر به ایجاد سوء تفاهم و مشکل و رنجش در روابط زناشویی می‌شود. به زوجین پیشنها داده شد اطلاعات خود را بر اساس آگاهی با همسرشان در میان بگذارند و شش مهارت اساسی حرف زدن به ترتیب زیر به آنها آموزش داده شد.
۱-از طرف خودتان حرف بزنید.
۲-اطلاعات حسی خود را توصیف کنید.
۳-افکارتان را بیان کنید.
۴-احساسات خود را در میان بگذارید.
۵-خواسته هایتان را بیان کنید.
۶-اقدامات خود را مطرح کنید.
مهارت بحث و مذاکره به زوجین کمک می‌کند تا زمانیکه موارد مشکل را بحث می‌کنند، فضای مثبت را حفظ کنند و از تشدید عصبانیت و انحرافات جلوگیری کنند و احساسات عمیق و موارد ریشه‌ای ضروری برای حل این موارد مشکل را با موقعیت و وسعت بیشتر درک کنند. مهارت گوش دادن فعال شامل گوش دادن همراه با توجه، بدون مداخله و سپس انعکاس آنچه که شنیده شده است، می‌باشد. یکی از اعضاء شروع به صحبت کرد و بقیه گوش دادند و باز خورد دادند.
تکلیف: اعضاء باید تجربه‌ی خود را یادداشت کنند و میزان موفقیت خویش را در بکار‌گیری این مهارت‌ها ارزیابی نمایند و احساسات همراه با آن را ذکر کنند و به جلسه بیاورند. بدین منظور کاربرگ ۱ توسط اعضاء تکمیل شد.
جلسه سوم