سطح کاربری فرهنگی در سال ۱۳۷۸ معادل ۱۶۴۳۹ مترمربع و سرانه آن ۰٫۶۲ مترمربع و ۰٫۴۴ درصد از سطح مفید را به خود اختصاص داده است در حالی که سطح موجود این کاربری ۱۵۴۱۶ مترمربع و سرانه آن ۰٫۵۱ مترمربع و۰٫۳۰ درصد از سطح مفید شهری را به خود اختصاص داده است.
۳-۱۶-۱-۱۱- کاربری مذهبی
سطح کاربری مذهبی در سال ۱۳۷۸ در شهر معادل ۵۷۸۱ مترمربع و سرانه ۰٫۲۲ مترمربع و ۰٫۱۵ درصد از سطح مفید را دارا می­باشد. در حالی که سطح موجود این کاربری در سال ۱۳۸۳ معادل ۱۰۱۳۰ مترمربع و سرانه آن ۰٫۳۴ مترمربع و۰٫۲۰ درصد از سطح مفید شهری را به خود اختصاص داده است.
۳-۱۶-۱-۱۲-کاربری پارک­ها و فضای سبز
سطح این کاربری در سال ۱۳۷۸ معادل ۲۶۱۵۱ مترمربع و سرانه آن ۰٫۹۹ مترمربع و ۰٫۷۰ درصد از سطح مفید شهری را به خود اختصاص داده است. درحالیکه سطح موجود این کاربری در سال ۱۳۸۳ برابر۲۸۴۲۰ مترمربع و سرانه آن ۰٫۹۴ مترمربع . ۰٫۵۶ درصد از سطح مفید شهری را به خود اختصاص داده است.
۳-۱۶-۱-۱۳-کاربری پذیرایی- جهانگردی
سطح این کاربری در سال ۱۳۷۸، ۷۶۲ مترمربع و سرانه آن ۰٫۰۳ مترمربع و ۰٫۰۲ درصد از سطح مفید شهری را دارا می­باشد. درحالیکه سطح موجود این کاربری در سال ۱۳۸۳ برابر ۴۱۹٫۶ مترمربع می­باشد و سرانه آن ۰٫۰۱ مترمربع است و ۰٫۰۰۸ درصد از سطح مفید شهری را به خود اختصاص داده است.
۳-۱۶-۱-۱۴-کاربری زراعی و باغات
اراضی زراعی با مساحت بیش از ۱۰۵۶۲۶۱ مترمربع و سرانه ۴۰٫۰۲ مترمربع حدود ۱۰٫۶۹ درصد از سطح شهر و باغات با مساحت بیش از ۱۰۷۴۶۰۹ مترمربع و سرانه ۴۰٫۷۱ مترمربع، حدود ۱۰٫۸۸درصد از سطح شهر را به خود اختصاص داده است. در حالیکه سطح موجود کاربری زراعی در سال ۱۳۸۳ بیش از ۳۱۰۱۵۷ مترمربع حدود ۳٫۵ درصد از سطح شهر و باغات با مساحت بیش از ۱۷۵۶۴۶۸ مترمربع حدود ۲۰ درصد از سطح شهر را به خود اختصاص داده است.
۳-۱۶-۱-۱۵-کاربری صنعتی ، مرغداری و دامداری
سطح کاربری صنعتی در سال ۱۳۷۸ معادل ۵۳۱۷۸ مترمربع و سرانه آن ۲٫۰۱ مترمربع و ۴۵٫۲۸ درصد از سطح مفید شهری را به خود اختصاص داده است. و دامداریها و مرغداریها با سطحی برابر ۱۷۸۹۴ مترمربع دارای سرانه­ای معادل ۰٫۶۸ مترمربع هستند و ۰٫۴۸ درصد از سطح شهر را به خود اختصاص داده است. در حالیکه سطح موجود کاربری صنعتی در سال ۱۳۸۳ معادل ۵۲۶۸۷٫۵۴ مترمربع و سرانه آن ۱٫۷۵ مترمربع و ۱٫۰۴ درصد از سطح شهر را تشکیل می­ دهند. دامداریها و مرغداریها با سطحی برابر ۱۲۹۶۱٫۹۲ مترمربع دارای سرانه­ای معادل ۰٫۴۳ مترمربع هستند و ۰٫۲۶ درصد از سطح شهر را به خود اختصاص داده­اند.
۳-۱۶-۱-۱۶-کاربری تاسیسات و تجهیزات شهری
سطح این کاربری در شهر در سال ۱۳۷۸ معادل ۲۳۳۴۵ مترمربع و سرانه آن برابر ۰٫۸۸ مترمربع و۰٫۶۲ درصد از سطح شهر را تشکیل می­دهد. در حالیکه سطح موجود این کاربری در سال ۱۳۸۳ معادل ۱۱۶۱۱ مترمربع و سرانه آن برابر ۰٫۳۹ مترمربع و ۰٫۲۳ درصد از سطح مفید شهری را به خود اختصاص داده است.
۳-۱۶-۱-۱۷- حمل ونقل و انبار ، ترمینال – پارکینگ
سطح این کاربری در سال ۱۳۷۸ معادل ۲۱۷۶۸ مترمربع و سرانه آن ۰٫۸۲ مترمربع می­باشد. درحالیکه سطح این کاربری در سال ۱۳۸۳ معادل۲۲۷۶۱٫۳ مترمربع و سرانه آن برابر ۰٫۷۴ است.
۳-۱۶-۱-۱۸- در حال ساخت
سطح این کاربری در سال ۱۳۷۸ معادل ۲۲۱۸۲۶ مترمربع و سرانه آن ۸٫۴۰ مترمربع و ۵٫۹۲ درصد از سطح شهر را تشکیل می­دهد. در حالیکه سطح این کاربری در سال ۱۳۸۳ معادل ۶۲۷۸۸٫۷۵ مترمربع و سرانه آن ۲٫۰۹ مترمربع می­باشد ( مهندسین مشاور باغ شهر بنا ، ۱۳۸۳، ۹۶-۹۳).
نمودار۳-۴- کاربری­های اراضی شهر هادیشهر در سال ۱۳۸۳ و ۱۳۷۸
مساحت به مترمربع- مأخذ: مهندسین مشاور باغ شهر بنا، ۱۳۸۳
۳-۱۶-۲- بررسی کاربری اراضی شهر هادیشهر در سال ۱۳۹۲
در این قسمت با استناد به تصاویر ماهواره ای لندست ۱۳۹۲ از شهرهادیشهر مساحت کاربری­های عمده شهرهادیشهر استخراج شده است.( تصاویر ماهواره ای لندست ۸ (OLI)).
۳-۱۶-۲-۱- کاربری شهری
سطح این کاربری در سال ۱۳۹۲ معادل ۴۸۸۸٫۳ هکتار بوده است. که با ۱۹۷۶٫۴ هکتار در طی ۱۵ سال، مساحت آن از ۲۹۱۱٫۸ هکتار در سال ۱۳۷۷ به به ۴۸۸۸٫۳ هکتار در سال ۱۳۹۲ رسیده است.
۳-۱۶-۲-۱- کاربری فضای سبز و باغات
سطح این کاربری در سال ۱۳۹۲ معادل ۱۰۹۸٫۵ هکتار بوده است.
۳-۱۶-۲-۳- کاربری بایر
مساحت این کاربری در سال ۱۳۹۲ معادل ۱۶۱۲٫۵هکتاربوده است.
۳-۱۷- علل پیدایش و چگونگی توسعه شهر
پایه­ های اولیه و ابتدایی کانونی که در حال حاضر به نام هادیشهر ( گرگر - علمدار ) شناخته می­ شود در مستندات و مکتوبات تاریخی ناپیدا و نامشخص است. یکی از دلایل این امر کم توجهی به یادداشت برداری و ثبت وقایع تاریخی و پدیده ­های عینی بوده است. دیگری کم اهمیت بودن نقطه و کانون مورد بحث در محدوده بوده است. در مکتوبات تاریخی به وجوه تپه­هایی به نام خاکستری اشاره شده است. این نشان از وجود کانونی در این نقطه در سالهای قبل از اسلام دارد. دیگر مدارک مستند در خور توجهی که حکایت از وجود ارباب رعیتی در این محدوده دارد مربوط به­سالهای قبل از ۱۲۶۵ است. بعد از آن تاریخ در این کانون سیستم خرده مالکی شکل گرفته است. اکنون شهر هادیشهر ( علمدار – گرگر ) پس از جلفا به منزله دومین شهر جلفا تلقی می‌شود. شهر هادیشهر در عین اینکه دارای تأسیسات شهری از قبیل شهرداری، مؤسسات آموزشی، درمانی و بهداشتی، آب ، برق، کتابخانه و پاره‌ای از خدمات دیگر است، فعالیت کشاورزی نسبتاً جامعی در آن انجام می‌گیرد. اراضی شهر هادیشهر بخصوص دشت گردیان و دشت گلفرج از نظر کشاورزی بسیار مناسب است. اولین عکس‌های هوایی گرفته شده از منطقه به سال ۱۳۴۵ بازمی‌گردد. این عکس­ها نشان می‌دهند که منطقه گرگر – علمدار در یک منطقه کاملاً کشاورزی قرار داشته است و تمام اراضی ما بین دو مرکز و اطرف آنها را همین زمین­ها پوشانده است.
در سال ۱۳۴۹ با ادغام این دو مکان برای آن‌ها طرح هادی تهیه می‌گردد که متأسفانه بهترین اراضی کشاورزی واقع در بین دو مرکز در طرح هادی مذکور برای توسعه کالبدی شهر در نظر گرفته شد و نیز برای اینکه ادغام در نقطه آشکار گردد خیابانی بین گرگر و بازار علمدار کشیده شد. وجود آن جاده عریض به از بین بردن اراضی حاشیه آن سرعت بخشید. موازی با این امر رونق اقتصادی در مملکت به وقوع پیوست و جلفا به عنوان شهر مرزی برای تجارت خارجی مورد توجه خاص قرار گرفت. این امر باعث شد که نیروی کار از سراسر منطقه به جلفا هجوم ‌آورند. این عده به علت کمبود و یا گرانی مسکن در شهر جلفا به دهات و شهرهای اطراف روی آوردند و شهر هادیشهر اندک اندک مهاجران را در خود جای داد این امر باعث رشد سریع کالبدی شهر گردید گرچه این رشد باعث پیشرفت اقتصادی و اجتماعی شهر گردید ولی همزمان از سطح زمین‌های کشاورزی به میزان بسیار زیادی کاسته شد. شهر در ظرف ده سال پیش به دو برابر از سطح قبلی وسعت یافت ولی زمین‌های مرغوب کشاورزی بین گرگر- علمدار یا تبدیل به ساختمان گردیدند و یا در معرض خشک شدن برای ساختمان سازی قرار گرفتند.

در جمع‌بندی می‌توان اشاره کرد که کانون مورد بحث (هادیشهر) به عنوان نوعی نقطه کانون پس زمینه سکونتی برای جلفا عمل کرد. و نیروی محرکه توسعه کالبدی شهری را فراهم آورده است عامل اصلی و هسته اولیه چنین کانون شهری را اراضی مرغوب کشاورزی دانست. پس می‌توان گفت وجود زمین‌های حاصلخیز و آب‌های سطحی (چشمه و قنات) و آب‌های زیرزمینی باعث پیدایش و تکوین روند شهرنشینی در شهر هادیشهر شده است( موسوی، ۱۳۹۱،۳۷).
۳-۱۸- عوامل طبیعی محدودکننده توسعه شهرهادیشهر
برخی از خصوصیات محیط طبیعی گسترده پیرامون شهرها به عنوان عامل محدود کننده شناخته می‌شوند این عوامل ممکن است ناشی از برخی از خصوصیات زمین‌شناسی از قبیل حساسیت سازنده‌ها در برابر فرسایش و ناپایداری مواد سطحی و دامنه ها و یا سستی مواد سطحی زمین و یا وضعیت زمین ساختی نواحی از قبیل وجود ساختمان‌های گسلی فعال، وضعیت توپوگرافی، شیب‌های تند، پرتگاه‌ها، پهنه­های آبی، رودخانه‌ها، زمین‌هایی مردابی، نواحی سیل گیر و یا شرایط خاک‌شناسی از قبیل وجود زمینهای هم‌جوار با خاک‌های مناسب و قابلیت بالای کشاورزی می‌باشد. به لحاظ خصوصیات زمین‌شناسی گستره شهر نشست زمین مهم‌ترین تهدید و عامل محدود کننده بخش‌های میانی شهر است این نشست به صورت نعلی شکل که بازوهای آن به سمت غرب می‌باشد و به سمت شرق در حال گسترش است برخی از واحدهای مسکونی و تجاری و اداری و بخش‌های میان شهر را با خطر مواجه می‌سازد همچنین ریز بافت بودن آبرفت‌های بخش‌های غربی شهر و وجود املاح در آن‌ها وضع آب‌های سطحی و حفره چاه‌های جاذب آب و فاضلاب را با مشکل روبرو می‌کند و بدین لحاظ محدودیت نسبی محسوب می‌شود.
در رابطه با عوامل محدودکننده به لحاظ شرایط توپوگرافی می‌توان به تپه‌های شمال شهر و ارتفاعات جنوبی در امتداد روستای زاویه، وجود تپه ماهورها در قسمت­ های شمال غربی و به شیب زیاد در قسمت­ های شرقی شهر اشاره کرد که این قسمت ­ها برای توسعه شهر مناسب نیستند. در رابطه با خصوصیات خاک‌شناسی گسترده پیرامون شهر هادیشهر لازم به اشاره است که اراضی غربی شهراز خاک‌های حاصلخیز مناسبی برخوردارند و توسعه شهر موجب از بین رفتن آن‌ها خواهد شد و توسعه شهر را در این قسمت‌ها با محدودیت مواجه می‌سازد در حالی که اراضی سمت جنوب گرگر علیرغم شیب دار شدن زمین به علت کاهش عمق خاک و عدم تکامل آن و وجود سنگریزه‌ها در خاک تناسب کمتری برای فعالیت‌های زراعی دارند و به ظاهر توسعه محدوده شهر در این قسمت‌ها امکان‌پذیر است. در رابطه با عوامل هیدرولوژیکی گستره هادیشهر لازم به اشاره است که هیچ بستر مشخص و رودخانه دایمی در گستره شهر به چشم نمی‌خورد با این حال سیل‌های پراکنده و اغلب با جریان اتفاقی که از ارتفاعات جنوبی و جنوب شرقی سرچشمه می‌گیرند در مواقعی بارانی مشکلات زیادی را در بخش‌های شرقی وجود می‌آورند موجب ایجاد سیلاب‌های شهری متعددی در فصل بارندگی می‌شود لذا توجه به این امر حائز اهمیت است (همان، ۳۸).
۳-۱۹- عوامل مصنوعی محدودکننده توسعه شهرهادیشهر
عوامل مصنوعی، عواملی هستند که انسان آن‌ها را به وجود آورده است و به علت اهمیت اقتصادی اکولوژیکی و نیز به منظور جلوگیری از آسیب پذیری واحدهای مسکونی و تجاری و کاهش شرایط نامساعد در رابطه با اموری از قبیل حمل و نقل و انتقال نیرو، خطوط نفت، آب و گاز و مواردی از این دست، حفظ مالکیت اراضی و حفظ حریم آن‌ها ضروری است؛ ازاین‌رو این عوامل را می‌توان به عنوان عوامل مصنوعی محدود کننده توسعه قلمداد نمود. برخی از این عوامل در رابطه با فعالیت‌های معیشتی و اقتصادی از قبیل جاده‌ها و راه آهن و یا مناطق نظامی و شبکه ­های انتقال آب و گاز و برق هستند که رعایت آن‌ها برای ساخت و سازها و ضروری است. از طرف دیگر تپه‌های شمالی نیز توسعه فیزیکی شهر را به سمت شمال محدود می‌سازد با این‌حال با توجه به بازدهی نسبتا کمتر زمین‌های جنوبی گرگر در غرب راه آهن این اراضی به نسبت برای توسعه شهر مناسب است. راه‌آهن سراسری تبریز- جلفا و خطوط انتقال برق فشار قوی در امتداد آن و نیز جاده‌های دسترسی‌ هادیشهر به مراکز پیرامون و نیز مرکز آموزش نیروی انتظامی(قدر) واقع در جنوب غرب گرگر از دیگر عوامل مصنوعی محدودکننده توسعه شهر هستند(همان ، ۳۹).
نقشه شماره (۳-۴) امکانات و محدودیتهای توسعه کالبدی شهر هادیشهر نشان می­دهد که این نقشه عیناً از طرح جامع شهرهادیشهر در سال ۱۳۷۸ اکتساب شده است.
نقشه شماره۳-۴- امکانات و محدودیت­های توسعه کالبدی شهر هادیشهر
مأخذ: مهندسین مشاور نقش محیط، ۱۳۷۸، ۸
نتیجه گیری
شهر هادیشهر(علمدار- گرگر) یکی از شهر­های استان آذربایجان شرقی است که در بخش مرکزی شهرستان جلفا واقع شده است. حدود آن در شرق تا سه راهی سیه رود و در غرب تا مرکان خوی و کلیسای سنت استپانوس و در جنوب محال هرزند و در شمال رود ارس است. جمعیت این شهر در سال ۱۳۸۵ بالغ بر ۲۷۸۴۲ نفر بوده که از این جهت نهمین شهر پرجمعیت استان محسوب می­ شود. شهر هادیشهر در گذشته شامل دو آبادی به نام علمدار- گرگر بود. در سال ۱۳۴۹ با ادغام این دو مکان برای آن‌ها طرح هادی تهیه می‌گردد که متأسفانه بهترین اراضی کشاورزی واقع در بین دو مرکز در طرح هادی مذکور برای توسعه کالبدی شهر در نظر گرفته شد. از نظر خصوصیات چینه شناسی محدوده مورد مطالعه سازند­های گوناگونی را از دوران اول زمین شناسی (پائوزوئیک) تا عهد حاضر شامل می­ شود.
مأخذ: مهندسین مشاور نقش محیط، ۱۳۷۸، ۸
وقوع رونق اقتصادی در مملکت و پیوستن شهر مرزی جلفا به تجارت خارجی باعث شد که نیروی کار از سراسر منطقه به جلفا هجوم ‌آورند. این عده به علت کمبود و یا گرانی مسکن در شهر جلفا به دهات و شهرهای اطراف روی آوردند و شهر هادیشهر اندک اندک مهاجران را در خود جای داد این امر باعث رشد سریع کالبدی شهر گردید گرچه این رشد باعث پیشرفت اقتصادی و اجتماعی شهر گردید ولی همزمان از سطح زمین‌های کشاورزی به میزان بسیار زیادی کاسته شد. وجود زمین‌های حاصلخیز و آب‌های سطحی (چشمه و قنات) و آب‌های زیرزمینی باعث پیدایش و تکوین روند شهرنشینی در شهر هادیشهر شده است. عوامل محدود کننده توسعه شهر هادیشهر دو عامل طبیعی و مصنوعی بودند. عوامل طبیعی ممکن است ناشی از برخی خصوصیات زمین شناسی یا زمین ساختی باشند. به لحاظ خصوصیات زمین‌شناسی گستره شهر نشست زمین مهم‌ترین تهدید و عامل محدود کننده بخش‌های میانی شهر است این نشست به صورت نعلی شکل که بازوهای آن به سمت غرب می‌باشد و به سمت شرق در حال گسترش است برخی از واحدهای مسکونی و تجاری و اداری و بخش‌های میان شهر را با خطر مواجه می‌سازد.
عوامل مصنوعی در رابطه با فعالیت‌های معیشتی و اقتصادی از قبیل جاده‌ها و راه آهن و یا مناطق نظامی و شبکه ­های انتقال آب و گاز و برق هستند که رعایت آن‌ها برای ساخت و سازها و ضروری است. راه‌آهن سراسری تبریز- جلفا و خطوط انتقال برق فشار قوی در امتداد آن و نیز جاده‌های دسترسی‌ هادیشهر به مراکز پیرامون و نیز مرکز آموزش نیروی انتظامی (قدر) واقع در جنوب غرب گرگر از دیگر عوامل مصنوعی محدودکننده توسعه شهر هستند.
فصل چهارم
تجزیه و تحلیل یافته­ های پژوهش
۴-۱- مقدمه
در این فصل سعی شده است داده ­های جمع آوری شده بصورت اطلاعات منسجم و نظام مند در راستای اهداف و فرضیات مطروحه ارائه گردد. لذا در ابتدا با توجه به هدف تحقیق یعنی تعیین الگوی توسعه فیزیکی شهر هادیشهر از تحلیل آمار فضایی و نوار از ابزار­های تهیه نقشه خوشه ­ها (Mapping Clusters)، تحلیل لکه­های داغ (Hot spot Analysis) در نرم افزار Arc/Gis برای نشان دادن میزان تراکم فضایی شاخص­ های کالبدی (کاربری فضای سبز؛ اراضی کشاورزی و باغات، کاربری شهری، کاربری بایر) در سطح شهر استفاده شده است و سپس در ادامه از ابزار تحلیل الگوها (Analyzing Pattern)، خود همبستگی فضایی(آماره موران ) برای تعیین الگوی توسعه فیزیکی شهر هادیشهر از نظر توزیع و تراکم شاخص­ های کالبدی در نرم افزار Arc/Gis استفاده شده است و سپس پیامد­های زیست محیطی توسعه فیزیکی شهر هادیشهر و در این راستا تغییر کاربری اراضی و از بین رفتن زمین­های مرغوب کشاورزی در طی سالهای ۱۳۷۷ تا ۱۳۹۲ با بهره گرفتن از روش Cross –Tabulationاز نرم افزار Envi مورد سنجش و ارزیابی قرار گرفته است.
۴-۲- نتایج بررسی الگوی توسعه فیزیکی شهر هادیشهر در سال ۱۳۷۷-۱۳۹۲
۴-۲-۱- نتایج بررسی الگوی توسعه فیزیکی شهر هادیشهر در سال ۱۳۷۷-۱۳۹۲ با توجه شاخص­ های کالبدی
در این پژوهش شاخص­ های کالبدی با بهره گرفتن از اطلاعات آماری سال ۱۳۷۷-۱۳۹۲ در نرم افزارArc/Gis محاسبه گردید و با بهره گرفتن از قابلیت ­های این نرم افزار تحلیل لکه­های داغ را برای تک تک شاخص­ های کالبدی به طور جداگانه انجام دادیم. این تحلیل آماره گتیس ارد - جی را برای کلیه عوارض موجود در داده ­ها محاسبه می­ کند. همچنین با توجه به امتیازZ محاسبه شده می­توان نشان داد که در کدام نواحی داده ­ها با مقادیر زیاد یا کم خوشه بندی شده ­اند. همان طور که در روش تحقیق نیز توضیح داده شد هرچه امتیاز Z بزرگتر باشد مقادیر بالا به میزان زیادی خوشه بندی و لکه­های داغ راتشکیل می­دهد. در مورد Z منفی و معنادار از نظر آماری نیز باید گفت هرچه امتیازZ کوچکتر باشد به معنی خوشه بندی شدیدتر مقادیر پایین بوده و نشانگر لکه­های سرد هستند و در ادامه جهت آگاهی از وجود خود همبستگی فضایی و نوع الگوی توسعه فیزیکی شهر هادیشهر براساس شاخص­ های کالبدی مورد نظر از آماره موران استفاده می­ شود. این ابزار دو نوع خروجی به صورت عددی و گرافیکی نشان میدهد. نتایج حاصل از این تحلیل نشان می­دهد که آیا عوارض به صورت تصادفی، پراکنده، و یا خوشه­ای در فضا توزیع شده ­اند. این ابزار در حقیقت آماره و یا شاخص موران (Moran) را محاسبه می­ کند و با استفاه از امتیاز استاندارد Z و P- Value به ارزیابی و معنادار بودن شاخص محاسبه شده می ­پردازد.

۳-۷) نرم افزارهای مورداستفاده
در این پژوهش برای پردازش اطلاعات و تحلیل آنها از نرم افزارSPSS و Amos استفاده شده است. از برخی نرم افزارهای۲۰۱۰OFFICE از قبیل نرم افزار Word نیز استفاده شده است.

فصل چهارم
تحلیل داده های
پژوهش
۴-۱) مقدمه
انواع روش های تجزیه و تحلیل داده های تحقیق با توجه به نوع پژوهش ، مسئله پژوهش ، ماهیت فرضیه ها ، نوع نظریه ها ، ابزار به کار رفته برای جمع آوری اطلاعات متفاوت هستند ولی با این وجود می توان اذعان نمود که این روش ها دارای مراحل مشترکی هستند . از این منظر تجزیه و تحلیل و گزارش نویسی داده های پژوهش فرآیندی چند مرحله ای است که طی آن داده هایی که از طریق به کار گیری ابزارهای جمع آوری اطلاعات فراهم آمده اند خلاصه ، کدبندی ، دسته بندی و در نتیجه پردازش می شوند تا زمینه برقراری انواع تحلیل ها و ارتباط ها بین این داده ها به منظور آزمون فرضیه ها فراهم آید . در واقع تحلیل اطلاعات شامل سه مرحله اصلی می باشد : ابتدا شرح و آماده سازی داده های لازم برای آزمون فرضیه ها ، ثبت تحلیل روابط میان متغیرها و در نهایت مقایسه نتایج مشاهده شده با نتایجی که فرضیه ها انتظار داشتند (کامپن هود^[۶۰] و کیوی^[۶۱] ، ۱۳۸۷ ).
مهم ترین بخش یک کار پژوهشی تجزیه و تحلیل داده های آن است . در این فصل تجزیه و تحلیل داده های آماری به دست آمده از پرسشنامه های تکمیل شده توسط مراجعه کنندگان بستری بیمارستان های دانشگاهی شهرستان کرمانشاه مورد توجه قرار می گیرد. در پژوهش حاضر داده های جمع آوری شده با بهره گرفتن از نرم افزار SPSS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته و نتایج در دو بخش آمار توصیفی و آمار استنباطی ارائه شده است . در سنجش آمار توصیفی از شاخص های مرکزی نظیر فراوانی ، درصد فراوانی ، میانگین ، جداول و از شاخص های پراکندگی نظیر انحراف معیار استفاده شده است . در بخش آمار استنباطی نیز برای تجزیه و تحلیل داده های حاصل از پاسخگویی به سوالات پرسشنامه از آزمون های کلوگروف – اسمیرنوف ، رتبه بندی علامت دار ویلکاکسون ، فریدمن و کروسکال – والیس استفاده شده است .
۴-۲) آمار توصیفی
جداول فراوانی مربوط به مشخصات فردی
در این قسمت متغیرهای زمینه ای که ویژگی های فردی پاسخ دهندگان را بر حسب جنس ، سن و میزان تحصیلات مورد بررسی و توصیف قرار داده می شوند .
توزیع فراوانی پاسخ دهندگان بر حسب جنسیت
جدول ( ۴-۱ ) نشان دهنده توزیع فراوانی پاسخ دهندگان بر حسب جنسیت است . داده های جدول نشان می دهد که پاسخ دهندگان مرد۴٫۲ درصد بیشتر از پاسخ دهندگان زن می باشند .
جدول ( ۴-۱ ) توزیع فراوانی پاسخ دهندگان بر حسب جنسیت

نمودار ( ۴-۱ ) توزیع فراوانی پاسخ دهندگان بر حسب جنسیت

نمودار ( ۴-۲ ) درصد فراوانی پاسخ دهندگان بر حسب جنسیت
توزیع فراوانی پاسخ دهندگان بر حسب گروه سنی
جدول ( ۴-۲ ) نشان دهنده توزیع فراوانی پاسخ دهندگان بر حسب گروه سنی است . داده های جدول نشان می دهد که بیشتر پاسخ دهندگان ( ۳۱ درصد ) در گروه سنی کمتر از ۳۰ سال قرار دارند .

۲-۸-۴ محرک‌های مدیریت سود
مطالعات در مورد محرک‌های مدیریت سود عمدتاً در سه زمینه کلی به حداقل رساندن هزینه‌های سیاسی، به حداقل رساندن هزینه و به حداکثر رساندن ثروت مدیران انجام می‌شود. برخی از سرفصل‌های عمده این مطالعات به شرح جدول ۲-۲ است. (کامیاب تیموری،۱۳۸۹)
(جدول ۲-۲) محرک‌های مدیریت سود

۲-۸-۵ اقلام تعهدی
زای (۲۰۰۱)، اقلام تعهدی را فاصله میان جریانات نقد عملیاتی و سود حسابداری تعریف کرده است.
کل اقلام تعهدی = سود – جریانات نقد
جونز (۱۹۹۱)، تفاوت میان سود و وجه نقد حاصل از عملیات را بعنوان اقلام تعهدی شناسایی کرده است. اسلوان (۱۹۹۶)، تفاوت میان سود و وجه نقد حاصل از عملیات را بعنوان اقلام تعهدی تعریف نموده است. اسلوان^[۱۰۵] در جایی دیگر (۱۹۹۶)، اقلام تعهدی را بعنوان تغییر در سرمایه در گردش غیر نقدی منهای هزینه استهلاک تعریف نمود.
برای دستیابی به یک اندازه‌گیری جامع از اقلام تعهدی، عنوان می‌شود که در صورت عدم استفاده از حسابداری تعهدی (استفاده از حسابداری نقدی) تنها حساب‌های نقدی در ترازنامه منعکس می‌شود. لذا گزارش سایر حساب‌های دارایی و بدهی دیگر در ترازنامه، نتیجه بکارگیری حسابداری تعهدی است (ریچاردسون و دیگران ۲۰۰۵).

مشایخی و دیگران در تحقیقی با عنوان “نقش اقلام تعهدی اختیاری در مدیریت سود شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران"، وجوه نقد حاصل از عملیات را به این دلیل که کمتر مورد دستکاری و اعمال نظر مدیریت قرار می‌گیرد، بعنوان معیار اصلی شرکت در نظر گرفته‌اند و ارتباط آنرا با اقلام تعهدی اختیاری مورد بررسی قرار داده اند. نتیجه اینکه وجوه حاصل از عملیات و اقلام تعهدی اختیاری با یکدیگر ارتباط معکوس دارند و مدیران واحدهای تجاری در هنگام کاهش وجوه نقد حاصل از عملیات که بیانگر عملکرد ضعیف واحد تجاری است، به منظور جبران این موضوع، اقدام به افزایش سود از طریق افزایش اقلام تعهدی اختیاری می‌کنند.
بالسم و همکاران (۲۰۰۳)، سودی را با کیفیت می‌دانند که کیفیت اقلام تعهدی و ضریب واکنش آن بالا باشد.
مایرز و همکاران (۲۰۰۳) نیز سودی را با کیفیت تلقی می‌کنند که کیفیت اقلام تعهدی آن بالا و اقلام تعهدی غیر عادی آن کم باشد.
گونگ و دیگران (۲۰۰۹) در مقاله‌ای با عنوان “ارتباط خطاهای پیش بینی مدیریت سود و اقلام تعهدی” به این نکته پی بردند که این ارتباط مثبت است و به هر میزان اقلام تعهدی بیشتر باشد، خطای کشف مدیریت سود نیز بیشتر است. در واقع آنها اهمیت اقلام تعهدی را نشان دادند و اینکه بیشتر شدن اقلام تعهدی می‌تواند دارای تبعات بعدی باشد.
اقلام تعهدی به دو دسته اختیاری (غیر منتظره یا غیرعادی)^[۱۰۶] و غیر اختیاری (منتظره یا عادی)^[۱۰۷] تفکیک می‌شوند.
اقلام تعهدی اختیاری آنهایی هستند که مدیریت بر آنها کنترل داشته و می‌تواند آنها را به تأخیر بیندازد و یا حذف کند و یا ثبت و شناسایی آنرا تسریع کند. اقلام تعهدی منتظره اقلامی هستند که مدیریت نمی‌تواند آنها را کنترل نماید. از آنجا که اقلام تعهدی اختیاری، در اختیار مدیریت و قابل اعمال نظر توسط مدیریت است، از این اقلام بعنوان شاخصی در کشف مدیریت سود استفاده می‌شد. یکی از ابزارهای مدیریت برای انجام مدیریت سود، استفاده از اقلام تعهدی اختیاری است.
در حقیقت، اقلام تعهدی غیراختیاری، بواسطه مقررات، سازمان‌ها و دیگر عوامل خارجی دچار محدودیت هستند و اقلام تعهدی اختیاری، قابل اعمال نظر توسط مدیریت می‌باشند که همین توانایی اعمال نظر، باعث می‌شود که اقلام تعهدی اختیاری، بعنوان شاخصی جهت کشف مدیریت سود در واحدهای تجاری در نظر گرفته شود. از اینرو، در اغلب تحقیقات مدیریت سود، بر استفاده مدیریت از تعهدی‌های اختیاری تمرکز می‌شود. لذا مدلی برای تخمین اجزاء اختیاری اقلام تعهدی لازم است. (زمانی قورتولیش،۱۳۸۸).
۲-۸-۶ بررسی مدل‌های مختلف تفکیک اقلام تعهدی به اختیاری و غیر اختیاری
کل اقلام تعهدی، نقطه شروع مناسبی برای اندازه‌گیری اقلام تعهدی اختیاری است. مدل‌های مختلفی برای تفکیک اقلام تعهدی به اجزای اختیاری و غیراختیاری آن توسط محققین مختلف ارائه شده است. در ادامه به بررسی این مدل‌ها می‌پردازیم.
مدل هیلی^[۱۰۸]
هیلی (۱۹۸۵)، با مقایسه میانگین کل تعهدی‌ها که بر کل دارایی‌ها تقسیم شده است، وجود مدیریت سود را آزمون نمود. او نمونه خود را به سه گروه تقسیم نمود. اگر سود در جهت افزایش مدیریت شود در یک گروه و اگر به سمت کاهش مدیریت شود، در دو گروه دیگر قرار می‌گیرد. سپس، میانگین کل تعهدی‌ها موجود در گروه یک، با گروه‌های دیگر مقایسه می‌گردد. هیلی گروه مشاهداتی را که در آن سود به سمت افزایش مدیریت شده است، دوره برآورد و گروه مشاهداتی را که به سمت کاهش مدیریت شده است را دوره رخداد نامید. میانگین کل تعهدی‌ها در دوره برآورد. بیانگر میزان تعهدی‌های غیراختیاری است. (دچو، اسلون، سویینی ۱۹۹۵).
مدل دی آنجلو
دی آنجلو^[۱۰۹] (۱۹۸۶)، در آزمون مدیریت سود، اولین تفاوت در کل تعهدی‌ها را محاسبه نموده و فرض کرد در زمانی که هیچگونه مدیریت سودی وجود ندارد، این تفاوت صفر است. در این مدل، از کل تعهدی‌های دوره قبل تقسیم بر کل دارایی‌ها بعنوان اقلام غیراختیاری تعهدی‌ها استفاده شده است.
در حقیقت، مدل دی آنجلو، یک مورد خاص از مدل هیلی است که در آن دوره برآورد تعهدی‌های غیراختیاری، به مشاهدات سال قبل محدود شده است. مشخصه مشترک این دو مدل، این است که هر دو مدل از کل تعهدی‌های دوره تخمین، بعنوان معیار تعهدی‌های غیراختیاری استفاده می‌کنند. اگر تعهدیهای غیراختیاری در طول زمان ثابت باشند و میانگین تعهدی‌های اختیاری در دوره تخمین صفر باشد، دو مدل، تعهدی‌های غیراختیاری را بدون خطا اندازه‌گیری می‌کند، اما تعهدی‌های غیراختیاری از دوره‌ای به دوره دیگر تغییر می‌کند و به این ترتیب، هر دو مدل به سمت اندازه‌گیری خطادار اقلام تعهدی گرایش پیدا می‌کنند. اگر اقلام تعهدی غیراختیاری از حرکت تصادفی^[۱۱۰] پیروی کنند، باز هم مدل دی آنجلو، مناسب خواهد بود. کاپلان^[۱۱۱] (۱۹۸۵)، ثابت کرد که ماهیت فرایند حسابداری تعهدی به نوعی است که دیکته می‌کند باید در قبال تغییر شرایط اقتصادی، سطح تعهدی‌های غیراختیاری نیز تغییر کند.
مدل جونز
در این مدل فرض بر این است که اقلام تعهدی تابعی از فعالیت تجاری واقعی شرکت‌ها است و معیار فعالیت تجاری هر شرکت نیز از طریق فروش آن شرکت تعیین می‌شود (گای ۲۰۰۶).
جونز (۱۹۹۱) فرض ثابت بودن اقلام تعهدی غیراختیاری در طول زمان را کنار گذاشت و تلاش کرد اثر تغییر شرایط اقتصادی بر تعهدی‌های غیراختیاری را کنترل کند. در این مدل جونز فرض می‌کند که درآمد فروش غیراختیاری است. ضعف این مدل آن است که چنانچه سود از طریق درآمدهای اختیاری که جونز آنرا در نظر نگرفته است، مدیریت شود، مدل جونز بخشی از سود مدیریت شده را حذف می‌کند، چرا که جونز اقلام تعهدی منتظره را تابعی از درآمدها و اموال و ماشین آلات و تجهیزات می‌داند. منطق زیربنایی این مدل اینست که اقلام تعهدی اختیاری احتمالاً از اعمال اختیار مدیران ناشی می‌شود و بنابراین هر چه این اقلام تعهدی کمتر باشد سود با کیفیت‌تر خواهد بود.
مدل تعدیل شده جونز
دچو و همکاران (۱۹۹۵) برای از بین بردن محدودیت مدل جونز (فرض غیراختیاری بودن درآمد فروش) اقدام به تعدیل درآمد از طریق تغییرات حساب‌های دریافتنی نمودند. در این مدل فرض می‌شود که تمام تغییرات در فروش نسیه از مدیریت سود ناشی می‌شود.
مدل صنعت

در لبنان نیز عربستان سعودی تلاش زیادی کرد تا با حمایت از سعد حریری و جریان المستقبل ترتیبات سیاسی درون این کشور را به نفع خود تغییر دهد؛ اما تا به امروز نتوانسته است در این راستا موفق شود و دولتی که در این کشور سرکار است، دولتی است که مورد پذیرش سعودی‌ها نیست، بنابراین در لبنان نیز عربستان در صدد تغییر در توازن قدرت داخلی است.

با ترور رفیق حریری، بعضی سران لبنان، غرب و کشورهای عربی انگشت اتهام را به سوی سوریه، ایران و گروه مقاومت حزب‌الله نشانه‌گیری نمودند. عربستان که تا این زمان نقش سوریه در لبنان را به عنوان مداخله در حوزه‌های حیاتی خویش ارزیابی می‌نمود، نقش خود را در همراهی با کشورهای غربی ایفا نمود و با فشارهای بین‌المللی و قطعنامه‌ی 1559سازمان ملل، سوریه مجبور به ترک لبنان پس از نزدیک به 2 دهه گردید. عربستان سعودی در صحنه‌ی سیاسی لبنان به ویژه زمانی اهمیت یافت که تلاش کرد به عنوان میانجی و طرف ثالث در انعقاد توافق‌نامه‌ی 1989 طائف مؤثر واقع گردد که آتش جنگ داخلی لبنان را فرو نشاند. پس از عقد توافق‌نامه‌ی طائف، عربستان سعودی در بازسازی لبنان نقش مهمی را ایفا کرد. رفیق حریری میلیاردر لبنانی طرف‌دار آل‌سعود در سال 1992م. پس از توافق‌نامه‌ی طائف به نخست‌وزیری لبنان رسید که این مسئله به افزایش نفوذ عربستان در داخل لبنان و حضور پررنگ سعودی‌ها در روند بازسازی اقتصادی لبنان منجر گردید؛ بنابراین اهمیت لبنان برای عربستان و حساسیت‌هایی که این کشور نسبت به مداخله‌های سوریه در لبنان دارد، از این زاویه معنا می‌یابد. (کرمی ، 24اسفند1391)
5-4-2-4 موقعیت کنونی عربستان در لبنان
ریاض پس از حوادث 7 می 2008 و پس از آن که عبدالعزیز خوجه، سفیر وقت عربستان در لبنان مجبور به خروجش از این کشور توسط یک کشتی عربستانی شد، پای خود را از تحولات جاری در لبنان بیرون کشید و به عنوان کشوری حاشیه نشین در تحولات لبنان مطرح شد. پس از آن که نجیب میقاتی، به عنوان نامزد حزب الله و جریان 8 مارس ریاست دولت جانشین حریری را بر عهده گرفت، انزوای عربستان در لبنان باز هم افزایش یافت تا آن جا که فعالیت سفارت خانه این کشور در بیروت به حداقل رسید و سعد حریری، مرد مورد اعتماد عربستانی ها نیز از لبنان خارج شد و به فرانسه رفت. البته وی بسیاری از ماه های سال را نیز در عربستان می گذراند تا به نوعی این پیام را از جانب ریاض بدهد که آل سعود عرصه سیاسی لبنان را به حال خود رها کرده اند. حتی سفرهای نجیب میقاتی، نخست وزیر سابق و میشل سلیمان، رئیس جمهوری به عربستان نیز کارساز نمی شدند و عربستانی ها تمایلی برای بازگشت به لبنان از خود نشان نمی دادند.
اکنون با انتخاب تمام سلام که با توصیه عربستانی ها و پافشاری آنها ریاست دولت جدید لبنان را بر عهده گرفته است، پیش بینی می شود که روابط عربستان و لبنان بهبود یابد و با نزدیک شدن به زمان برگزاری انتخابات حساس نمایندگان مجلس لبنان نقش سیاسی عربستان در عرصه سیاسی این کشور مجددا پررنگ شود. یکی از مقام های 14 مارس که نخواست نامی از او برده شود در این باره می گوید: «انتخاب تمام سلام به معنای آشتی عربستان با لبنانی ها است. اکنون ریاض قصد دارد با نیرویی جدید وارد عربستان شود و می خواهد نقشی مهم در کارزار سیاسی به ویژه انتخاباتی عربستان ایفا کند. روابط ریاض و بیروت زاییده یک سال و دو سال اخیر نیست بلکه سابقه ای دیرینه دارد و تاریخی حداقل 60 و 70 ساله را پشت سر می گذراند.»
گفته می شود بازگشت دوباره عربستان به عرصه سیاسی لبنان که به احتمال بسیار منجر به بازگشت سفیر این کشور در بیروت نیز خواهد شد، ماحصل سناریویی طراحی شده توسط ملک عبدالله، پادشاه عربستان، امیر سلمان بن عبدالعزیز، ولیعهد و بندر بن سلطان، رئیس سازمان امنیت این کشور بوده است. به گفته منابع آگاه هدف از برنامه ریزی های جدید عربستان این است که رویارویی طایفه تازه ای در لبنان صورت نگیرد و در عین حال خود نیز با مشکلات طایفه ای تازه ای در این کشور دست به گریبان نشود. به ویژه که سوریه، بزرگترین همسایه لبنان حال و روز خوبی ندارد و درگیری های طایفه ای در آن روز به روز به اوج خود بیشتر نزدیک می شوند. گفته می شود این سیاست دقیقا مطابق همان رویه ای است که در مصر با مشارکت دادن قبطی های مسیحی و در عراق با مشارکت دادن کردها حاصل شده است. عربستان خوب می داند که ترکیب طایفه ای لبنان در حکومت که مسیحیان و سنی ها و شیعیان پایه های اصلی آن را تشکیل می دهند به هیچ وجه قابل تزلزل نیست و نمی توان طرحی مغایر با آن طراحی کرد. برای همین سلام تمام را برای نخست وزیری جدید لبنان معرفی کرد چرا که او چهره ای تکنوکرات و میانه رو است که حمایت همه جریان ها از جمله حزب الله و جریان 8 مارس را به دنبال خود دارد.(روزنامه لبنانی الدیار ،19فروردین1392)
از سوی دیگربگفته منابع دبکا (پایگاه خبری رزیم صهیونیستی ) اولویت اول ریاض، تثبیت وضعیت لبنان از طریق راه حلی مشترک با طرف ایرانی است. پس از آن، سعودی ها به دنبال توافق با ایران در خصوص نتیجه بحران سوریه خواهند بود.
این گزارش تصریح می کند که حکام سعودی به این نتیجه رسیده اند که ائتلاف ایران – حزب الله – دولت سوریه در حال پیشروی در سوریه است و بهتر است که آنها به فکر منافع خود در لبنان و جناح «سعد الحریری» باشند؛ نتیجه ای که غربی ها و اسرائیلی ها هنوز به آن نرسیده اند. سعودی ها بر این باورند که اگر در ادامه این روند حزب الله قدرت را در بیروت در دست گیرد، وضعیت اقلیت سنی در لبنان به خطر خواهد افتاد.(کرمی، 24اردیبهشت1392)
5-2-4 گفتار پنجم ، سوریه
1-5-2-4 نقش ایران در سوریه
روابط تهران با دمشق به لحاظ تاریخی بر پایه‌ی سلایق مشترک استراتژیک استوار است، که شامل کاستن از قدرت آمریکا و اسرائیل در خاورمیانه می‌شود. هر دو کشور نیز به منظور ایجاد توازن در روابط با کشورهای عرب متخاصم، روی یکدیگر تکیه می‌کنند. رابطه‌ی بین ایران و سوریه فاقد ابعاد ایدئولوژیک و دینی است. رژیم سکولار سوریه توسط افراد علوی اداره می‌شود، که به نوعی به مذهب شیعه مربوط می‌شوند که اکثریت مردم ایران تابع آن هستند. با این وجود، جمهوری اسلامی ایران، تنها حکومت دینی در دنیا، نزدیکی دینی کمی به حکومت اسد احساس می‌کند. ایران، سوریه را بیشتر به عنوان یک دروازه‌ی استراتژیک به دنیای عرب، یک سنگر علیه قدرت آمریکا و اسرائیل و مهم‌تر از همه راه ارتباط با حزب الله لبنان می‌بیند.
سوریه هم چنین به عنوان یک سپر در برابر بی ثباتی داخلی ایران عمل می‌کند. این ارتباط بین ایران و سوریه بیشتر بر پایه‌ی موقعیت ژئوپلتیک آن‌ها استوار است تا دین و مذهب. ایران مدت‌هاست که به سوریه به عنوان یک وزنه‌ی تعادل در برابر آمریکا، اسرائیل و کشورهای رقیب عربی نگاه می‌کند. جنگ ایران و عراق، موجب نزدیکی بیشتر ایران و سوریه شد. این علوی‌ها به عنوان یک شاخه‌ای از مذهب شیعه محسوب می‌شوند، اما اهمیت نقش مذهب در روابط بین ایران و سوریه نباید بیش از حد بزرگ نمایی شود. اگر چه برخی از روحانیون شیعه، مانند مؤسس معنوی حزب الله لبنان، امام موسی صدر، علوی‌ها را به عنوان شیعیان حقیقی می‌شناختند، اما سنت‌های پیچیده‌ی علوی‌ها، مانند نداشتن یک روحانیت واحد و یا داشتن عقاید التقاطی، آن‌ها را تا حدود زیادی از شیعیان ایران و عراق متمایز می‌کند.
2-5-2-4 سیر روابط ایران و سوریه از انقلاب اسلامی تا کنون
سیاست جمهوری اسلامی ایران مبنی برصدور انقلاب به کشورهای عرب، سبب شد که کشورهای مهم عربی مانند عربستان سعودی و مصر نیز در جنگ ایران وعراق از صدام حمایت کردند. سوریه در آن زمان تحت حکومت پدر بشار اسد، حافظ اسد، بود و تنها کشور منطقه محسوب می‌شد که در جنگ به صورت فعال از ایران حمایت می‌کرد. حافظ اسد، حزب بعث عراق را خطری برای منافع سوریه به شمار می‌آورد. جنگ ایران و عراق، انرژی عراق را تحلیل برد و آن‌ها را از تمرکز بر سوریه بازداشت.
کمی بعد از آن، جمهوری اسلامی، به عنوان یک عامل پرنفوذ در لبنان ظاهر شد، کشوری که حیاط خلوت سوریه محسوب می‌شد. محرومیت تاریخی شیعیان این کشور از حقوق شهروندی خود، و شور و شوق انقلابی نو ظهور ایران، به حکومت تهران اجازه داد تا از طریق ایجاد حزب الله لبنان، تأثیرات مهمی بگذارد. حافظ اسد، بر خلاف پسرش، بشار اسد، در پذیرش کامل نقش ایران در لبنان کاملاً مطمئن نبود، اما ایران و حزب الله را به عنوان دو وزنه‌ی مناسب برای ایستادگی در برابر دشمن اصلی سوریه، یعنی اسرائیل می‌دید. حمایت سوریه از ایران در طول جنگ با عراق، با تسهیل قدرت ایران و حزب الله در سوریه توسط حکومت این کشور دو برابر شد، و با وجود تفاوت‌های قومی و دینی زیادی که بین ایران و سوریه وجود داشت، این دو کشور بیش از پیش به یکدیگر نزدیک شدند ، تا جایی که حافظ اسد در طول دوران پر سر و صدای حکومت خود، رابطه‌ی خود با ایران را بیشتر تقویت کرد. یکی از علل اصلی این اقدام می‌تواند، آسیب پذیری های حکومت او بوده باشد. علوی‌ها حدود ۱۲ درصد از جمعیت سوریه را تشکیل می‌دهند، که بر یک اکثریت سنی مذهب حاکم هستند. سرکوب مخالفان حکومت اسد را تضعیف کرد و اتکای او را به حکومت ایران به عنوان حامی بیشتر کرد. علاوه بر این، ایران و حزب الله از منافع سوریه در برابر خطرات خارجی نیز دفاع می‌کردند. حمله‌ی آمریکا در سال ۲۰۰۳ به عراق به عنوان یک خطر بالقوه برای سوریه محسوب می‌شد، چرا که سوریه خود را به عنوان یک هدف احتمالی برای تغییر رژیم به دست آمریکا می‌دید.
دمشق، جنگ سال ۲۰۰۶ بین اسرائیل و حزب الله را یک پیروزی به حساب می‌آورد. برای اولین بار از سال ۱۹۷۳، یک نیروی مسلح عربی توانسته بود در برابر حملات اسرائیل مقاومت کند و در عین حال تلفات مهمی نیز بر جای بگذارد. حزب الله تا حد زیادی روی سلاح‌ها و تاکتیک‌های نظامی ایران متکی بود، که این اهمیت ایران را در چشم کادر رهبری سوریه بیشتر کرد. (پایگاه خبری پارسینه ، 6بهمن91)
3-5-2-4 نظری اجمالی به دو دیدگاه در مورد دلایل وقوع آشوب در سوریه
در گفتگویی با” عنوان ایران چگونه به تحولات سوریه می نگرد؟” که توسط نشریه برهان با حضور دکتر سید جواد صالحی پژوهشگر ارشد پژوهشکده مطالعات استراتژیک خاورمیانه و دکتر هادی آجیلی عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طبا طبایی صورت پذیرفته ،در مورد دلایل نا آرامیهای سوریه این نظرات مطرح شد.
دکتر صالحی در مورد سیاستهای اتخاذ شده از سوی بشار اسد معتقد است که : با روی کار آمدن بشار اسد، دو موضوع مطرح بود. ثبات و اصلاحات در زمینه‌ی ثبات، گروه‌های محافظه‌کاری مثل حزب بعث و امنیتی‌ها پیشرو بودند و در زمینه‌ی اصلاحات جوانانی فعالیت می‌کردند که توقعات و انتظارات فزاینده‌ای داشتند. بشار اسد در انتخاب یکی از این دو الگو، نهایتاً تسلیم فشار محافظه‌کاران و امنیتی‌ها شد و نتوانست اصلاحاتی را که تحت عنوان” بهار دمشق"به وجود آمده و در قالب نهادهای مدنی بروز یافته بود ادامه دهد و به نتیجه برساند. بنابراین سرکوب مطالبات و برخورد امنیتی با آن‌ها، زمینه‌ای را فراهم کرد تا کشورهای مداخله‌گر منطقه‌ای و بین‌المللی دست به کار شوند و آتش‌بیار معرکه‌ی سوریه گردند. هر کدام از این کشورها با ایده‌ها و خواسته‌های خودشان در سوریه فعالیت می‌کردند؛ عربستان با ذهنیت سلفی‌گری، ترکیه با ادعای رهبری مترقی جهان اسلام و مصر نوین با اندیشه‌ی تکمیل حلقه‌ی اخوان‌المسلمین شمال آفریقا تا ترکیه . با وجود جمهوری اسلامی ایران، به عنوان کشوری پیشرو و در واقع رهبر جهان اسلام، این کشورها فاقد فضای لازم برای فعالیت شدند. بر هم خوردن نظم در سوریه، کشورهای مختلف را با این سؤال مواجه ساخت که برای آینده‌ی سوریه چه باید کرد. جمهوری اسلامی با توجه به نقش و جایگاه درخشانی که در خط مقاومت و به ویژه فلسطین ایفا می‌کند، مدافع بقای آقای بشار اسد بود، اما این موضوع به هیچ وجه به معنای نادیده گرفتن حقوق مردم و پاسخ‌گویی به توقعات فزاینده‌ی جوانان و به ویژه زنان نبود.
در حال حاضر سوریه عرصه‌ی مبارزه‌ی ‌نیروهای منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای است که یکی از این نیروها جمهوری اسلامی است. طبیعتاً جمهوری اسلامی از چند منظر به سوریه نگاه می‌کند.
از منظر استقلال و جایگاه مقاومت در عرصه‌ی ملی و منطقه‌ای.
پاسخ‌گویی به اصلاحات و بازگشت ثبات به سوریه با رعایت حقوق تمامی اقوام، گروه‌ها و تشکل‌های مدنی.
دکتر آجیلی در مورد اصرار و تصمیم بشار اسد بر ادامه حکومت خود ؛معتقد است که درتحولات کشورهای عربی در حالی که در یمن، تونس و مصر، اکثریت مردم، بدون مداخله‌ی خارجی خواستار سقوط نظام سیاسی بودند، در سوریه اوضاع متفاوت بود. تحولات و اعتراضات در سوریه، در مقایسه با این کشورها، با تأخیر آغاز شد. برخی معتقدند به دلیل اینکه شرایط سیاسی سوریه بعضاً مشابه کشورهای انقلابی بود، بعضی کشورها سعی کردند با بر هم زدن نظم حاکم بر سوریه، موازنه‌ی قدرتی را که در خاورمیانه به سود جریان‌های اسلام‌گرا و مشخصاً جمهوری اسلامی و به ضرر رژیم صهیونیستی و آمریکا به وجود آمده بود، دوباره به سود خود کنند.
لذا برخی تحلیل‌گران معتقدند که آغاز اعتراضات در سوریه، درونی و برآمده از ملت سوریه نبوده است. البته به هر حال باید توجه کنیم که نظام سیاسی حاکم بر سوریه از بسیاری جهات مشابه مصر، تونس و یمن است. در سوریه هم فضای امنیتی، رئیس‌جمهور مادام‌العمر و… برقرار است و مردم از مشارکت مدنی و بسیاری از حقوق و آزادی‌ها محروم‌اند.
چند ماه پیش از سال 2012 به صورت پراکنده، اعتراضات مردمی در شهرها و استان‌های سوریه قابل مشاهده بود. تعداد این افراد کم نبود، اما آن‌ها اکثریت جامعه‌ی سوریه را تشکیل نمی‌دادند. تظاهرات مسالمت‌آمیز این عده از مردم بدون تحریک و حمایت‌ کشورهای خارجی بود که متأسفانه با سرکوب و برخورد امنیتی و غیرقابل قبول نظام حاکم بر سوریه و ارتش این کشور مواجه می‌شد این اقدامات دولت سوریه هزینه‌های بسیاری برای آن کشور به همراه داشت و‌ باعث گسترش بحران هم می‌شد. در کنار تظاهرات مسالمت‌آمیز مردم، گروه‌های مسلحی هم وجود داشتند. از ابتدای سال 2012 ورق برگشت؛ مردم به طور کلی از صحنه‌ی تظاهرات مسالمت‌آمیز خارج شدند و در حال حاضر، نقطه‌ی کانونی و وزن اصلی اعتراضات را گروه‌های مسلح تشکیل می‌دهند. این گروه‌های مسلح به چند دسته تقسیم می‌شدند. یک دسته‌ی کلی از آن‌ها داخلی بودند و شامل شورای ملی سوریه و افرادی می‌شدند که از ارتش سوریه خارج شده بودند. علاوه بر این افراد، تعداد قابل توجهی‌ از نیروهای مسلح و تسلیحات نظامی از بیرون وارد شده بودند و پشتیبانی مالی و اطلاعاتی می‌شدند.
تا زمانی که نظام حاکم در سوریه در مقابل خود گروه‌های مسلحی را ببیند که از خارج کشور پشتیبانی می‌شوند و قصد براندازی نظام را دارند، بدیهی است که در مقابل آن‌ها مقاومت می‌کند مسلماً هر حکومتی باشد همین کار را می‌کند و دوستانش نیز از او حمایت می‌کنند. زمانی می‌توان از اسد انتظار داشت قدرت را واگذار کند که دو اتفاق بیفتد.
یکی اینکه این فشار، ناشی از گروه‌های مسلح خارجی، اقدامات تروریستی و کشورهای خارجی نباشد، بلکه برآمده از خواست اکثریت مردم باشد.دوم، این تغییرات و اصلاحات در شرایط آرام سیاسی انجام شود. در غیر این صورت، نه تنها برای اسد، بلکه برای هیچ حاکمی این مسئله معقول نیست که صرفاً به دلیل فشار گروه‌های مسلح و کشورهای خارجی قدرت را واگذار کند.
دکتر صالحی معتقد است که، سوریه و منازعات این کشور از چند موضوع نشئت می‌گیرد. یکی از این مسائل این است که ساختار سیاسی سوریه، همانند اکثر کشورهای خاورمیانه، اقتدارگرا، فردگرا و خانواده‌گراست. در واقع هرچند قانون اساسی حکومت این کشور را جمهوری نامیده است، اما جمهوری در این کشور خانوادگی و به نوعی شبیه به نظام پادشاهی است. زمانی که بشار اسد می‌خواست به ریاست جمهوری برسد، چون 40 سال نداشت و بر اساس قانون اساسی نمی‌توانست رئیس‌جمهور این کشور شود، قانون اساسی را تغییر دادند.
بنابراین معضل فردگرایی در سوریه مسئله‌ای است که از دوران حافظ اسد تا امروز در کشور وجود دارد. زمانی که بشار به قدرت رسید، وعده داد که اصلاحات، تقویت جامعه‌ی مدنی و توزیع و واگذاری قدرت را در دستور کار خود قرار می‌دهد؛ اما از آنجا که وزن و قدرت حزب بعث و نیروهای امنیتی در سوریه بسیار زیاد بود، عملاً اسد در یک عمل انجام‌شده قرار گرفت. بنابراین ریشه‌ی مشکلات امروز را باید در نیروهای امنیتی سوریه یافت.
دومین عاملی که سبب بروز اتفاقات اخیر سوریه شد، به اعتقاد من، ناشی از ادراک اشتباه نخبگان از فضای اجتماعی سوریه بود. آن‌ها در حقیقت حوادث سال 1982را به یاد دارند که حافظ اسد با بهره گرفتن از قوه‌ی قهریه و نیروی هوایی، ثبات را در جامعه‌ی سوریه برقرار کرد. این افراد با توجه به این تجربه‌ی تاریخی، به سمت اقدامات خشونت‌‌آمیز حرکت کردند.
در حقیقت ، اینکه در تونس یا مصر نظام حاکم سقوط کرد، ولی در سوریه چنین اتفاقی نیفتاد ریشه در رابطه‌ی ارتش و نظام حاکم دارد. در تونس و مصر، پس از 10 یا 15 روز ارتش از حکومت جدا شد، ولی در سوریه ارتش بقا و دوام خود را وابسته به بقای حکومت می‌داند. در واقع نظام سوریه به گونه‌ای است که در آن، ارتش و حکومت در هم تنیده شده‌اند. به همین دلیل، بحران سوریه تا امروز ادامه داشته است.( برهان ،30آذر1391)
4-5-2-4 دلایل حمایت ایران از حکومت سوریه
علیرضا نادر در مقاله ی خود که در اندیشکده وند به چاپ رسیده است، اینگونه به این موضوع پرداخته است که” در تحولات اخیر روی داده در سوریه موضع ایران این است که حکومت بشار اسد در قدرت باقی بماند. اما حکومت تهران آنقدر هوشیار است که بداند رژیم سوریه دیر یا زود سقوط خواهد کرد. از این رو، ایران حمایت خود از گروه‌های علوی و دیگر گروه‌های شبه نظامی را افزایش داده است، نه تنها به این خاطر که بتواند در سوریه نفوذ خود را حفظ کند، بلکه مهم‌تر از همه این که بتواند در صورت سقوط اسد، ارتباط فیزیکی خود با حزب الله را حفظ کند. سقوط رژیم اسد، نه تنها می‌تواند نفوذ ایران در دنیای عرب را تحت تأثیر قرار بدهد، بلکه می‌تواند حمایت نظامی این کشور از حزب الله را نیز کاهش بدهد. بیشتر سلاح‌هایی که تهران برای حزب الله ارسال می‌کند، از طریق سوریه به دست این گروه می‌رسد. راه دیگر می‌تواند ترکیه باشد. آنکارا که در حال رقابت با ایران برای افزایش نفوذ خود در خاورمیانه است، جلوی ورود هواپیماها و تانکرهای ایرانی به مقصد سوریه و حزب الله را گرفته است. ایران می‌تواند از طریق دریا نیز کمک‌های خود را به حزب الله برساند، اما این کار زمان بیشتری می‌برد، و کشتی‌های ایرانی در برابر منع رفت و آمد آسیب پذیر هستند.
جمهوری اسلامی ایران معتقد است که حکومت سوریه بخش مهمی از جبهه‌ی مقاومت در برابر اسرائیل است، و در صف مقدم جبهه‌ی جنگ ایران با آمریکا قرار دارد. برخی از مقامات ایران، حمایت بی چون و چرای حکومت از رژیم اسد را زیر سؤال برده‌اند، اما به نظر می‌رسد که جمهوری اسلامی سیاست حمایت همه جانبه را در پیش گرفته است.همچنین این نگرانی وجود دارد که، اعطای امتیاز به ایران بر سر موضوع سوریه می‌تواند جایگاه آمریکا را در کشورهای عرب تضعیف کند.چشم انداز سیاست ایران نشان می‌دهد که این کشور هیچ تمایلی به مذاکره با آمریکا بر سر سوریه ندارد، خصوصاً تا زمانی که آمریکا و متحدانش بخواهند حکومت علوی‌ها در این کشور را ساقط کنند. اما اگر یک نقش مهم برای حکومت ایران در آینده‌ی سوریه در نظر گرفته شود، می‌توان تهران را پای میز مذاکره کشاند. اما اعطای چنین امتیازی می‌تواند مورد نکوهش اپوزیسیون سوریه قرار بگیرد، گروهی که ممکن است روزی بر این کشور حکمفرما شود. از طرف دیگر، نفوذ قوی ایران در آینده‌ی سوریه بعد از سقوط اسد، می‌تواند جایگاه آمریکا را نه تنها در سوریه بلکه در جهان عرب و کشورهای سنی تضعیف کند."( نادر، 8اردیبهشت1392)
5-5-2-4 نقش عربستان در سوریه
عربستان مشخصاً سوریه را از نگاه عینک رقابت های منطقه ای با ایران (مهار الگوی نفوذ معنوی ایران) نگاه می کند و در واقع برای همین در مقابل نظام اسد و در دفاع از قیامی که علیه این نظام صورت گرفته گام بر می دارد. در واقع کاهش نفوذ ایران در منطقه یا مهار کردن الگوی نفوذ انقلاب اسلامی در دنیای عرب که زمانی در قالب هلال شیعی مطرح گردید. عربستان دامنه این تهدید را بعد از بهار عربی گسترده تر می بیند و نزدیکی گروه های مقاومت و بخصوص سوریه به ایران را به منزله برهم خوردن تعادل منطقه ای و به حاشیه رفتن سیاست های سعودی می داند. بنابراین عربستان در هماهنگی با رویکرد غربی – عربی تلاش دارد تا موقعیت ایران در سوریه را کاهش دهد. از اینرو در چنین شرایطی عربستان برای محدود سازی قدرت ایران در خاورمیانه از گروه های معترض در سوریه حمایت می کند.
محیط ژئوپلیتیکی عربستان سعودی پس از تحولات جهان عرب در محاصره تحولاتی قرار گرفت و موجب شد تا سیاست حفظ وضع موجود این کشور به چالش کشیده شود. بر این مبنا بحران سوریه کانونی شد تا عربستان بتواند معادلات قدرت در حال شکل گیری را دگرگون سازد و در مقابل نظم ایجاد شده موازنه ایجاد کند. در سطح ژئوپولیتیکی فشارهایی که عربستان همراه با طرح غرب و اتحادیه عرب اعمال کرده است تا بر اساس آن سیاست های رادیکالیستی سوریه و حمایت های آن از جریان مقاومت در منطقه تضعیف گردیده و با حذف این نقش، نقش ایران نیز در منطقه کاهش یابد و با تضعیف نقش این دو کشور، فرصت برای نقش آفرینی در مسائل لبنان و فلسطین افزایش پیدا خواهد کرد. موفقیت عربستان در ساقط کردن نظام سوریه می تواند موفقیت مهمی برای احیای نقش منطقه ای عربستان و آینده سیاست های عربی سعودی ها باشد و بر ژئوپلیتیک خاورمیانه و شکل گیری ائتلاف ها و دسته بندی های جدید منطقه ای تأثیرات قابل توجهی بر جای بگذارد.
ژئوکالچر یا ژئوپلیتیک فرهنگی فرایند پیچیده‏ای از تعاملات قدرت، فرهنگ و محیط جغرافیایی است که طی آن فرهنگ و ایدئولوژی ها همچون سایر پدیده‏های نظام اجتماعی‏ همواره در حال شکل‏گیری، تکامل، آمیزش و جابجایی در جریان زمان و در بستر محیط جغرافیایی اند. به عبارت دیگر ژئوکالچر ترکیبی از فرایندهای مکانی- فضایی‏ قدرت فرهنگی میان بازیگران متنوع و متعددی است که در لایه‏های مختلف اجتماعی و در عرصه محیطی به نقش‏آفرینی پرداخته و در تعامل یا رقابت با یکدیگر بسر می برند و بر اثر همین تعامل مداوم است که در هر زمان چشم‏انداز فرهنگی‏ ویژه‏ای خلق می‏شود. از آنجا که فرایند سیاسی متضمن ترکیبی از حالتهای‏ سه‏گانه ستیزه، رقابت و همکاری‏ است، بنابراین نواحی فرهنگی یا حوزه ‏های تمدنی در طول تاریخ‏ همواره اشکال سه‏گانه مذکور را در کنار هم به نمایش گذارده‏اند.( کرمی ، 30آبان1391)
6-5-2-4 ابعاد تقابل عربستان با سوریه
الف)مقابله با سیاستهای حکومت سوریه
یکی از جلوه های تقابل عربستان در برابر سوریه به سیاست های رادیکالیستی و تندروانه سوریه در منطقه بر می گردد. سعودی ها همواره سوریه را به خاطر مواضع رادیکالیستی و حمایت از گروههایی که سیاست وضع موجود را به خطر انداخته و مقاومت را در منطقه اشاعه می دهند، متهم نموده و آنرا خطری برای منافع و آینده پادشاهی های محافظه کار می دید. نگرانی عربستان تا حدود زیادی ریشه در واقعیت داشت، از آنجا که سوریه به تنهایی فاقد منابع کافی برای ادامه سیاست های خود در لبنان و اراضی اشغالی بود، اقدام به ائتلاف‌ سازی بدون توجه به‌ ایدئولوژی متحدین خود نمود. ائتلاف های جدید شرایط تازه‌ای را برای دستیابی به اهداف سوریه مهیا می‌ساخت. از ‌این رو در زمان حافظ اسد، سوریه به طور همزمان ائتلاف هایی را با کشورهای نفت خیز عربی، اتحاد شوروی و ‌ایران اسلامی ‌پی ریزی نمود که ‌این ائتلاف ها تا امروز به اشکال گوناگون با نوسان و شکست روبه رو بوده است. پس از حمایت های سیاسی و نظامی دولت حافظ اسد از ایران در جنگ با عراق، صدام حسین و ملک فهد پادشاه وقت عربستان در یک طرح مشترک، گروه اخوان المسلمین سوریه (که از گذشته مخالفت ها و درگیری هایی با حزب بعث و حافظ اسد داشتند) را تحریک کردند و جنگی داخلی طی سال های 1982-1984 بر سوریه تحمیل نمودند تا شاید از مواضع حمایتی خود از ایران کوتاه بیاید. حافظ اسد پس از کنترل جنگ داخلی که نزدیک به20 هزار کشته داشت، عراق را به حمایت از اخوان مسلمین و دخالت در سوریه متهم کرد و به این بهانه تمام مرزهای خود را با عراق طی جنگ تحمیلی مسدود نمود. در واقع تقابل این دو ایدئولوژی همواره سایه خود را بر نگرش و طرز تلقی دو کشور سوریه و عربستان از یکدیگر بر جای گذاشته است. برای مثال در اجلاس دمشق در مارس 1991 که با شرکت شش کشور شورای همکاری خلیج فارس بعلاوه مصر و سوریه موسوم به طرح امنیتی 2+6 برای انجام همکاری های اقتصادی، سیاسی، نظامی و امنیتی میان اعضا شکل گرفت، عربستان و مصر میانه رو در یک سر طیف با سوریه رادیکال در طرف دیگر قرار داشتند که نهایتاً با شکست مواجه گردید.
در واقع عربستان از زمان مرگ حافظ اسد و بخصوص روی کار آمدن بشار اسد نگاه مساعدی به سوریه نداشته است. چرا که بشار اسد بسیار مستقلانه تر از سیاست های منطقه ای عربی عمل نموده است. مثلاً در دهه 1990 مثلث عربستان، مصر و سوریه جهت دهنده به دیپلماسی کلی جهان عرب بود و مشکلات و بحران های جهان عرب در چارچوب این مثلث تعریف می شد. اما از زمان به قدرت رسیدن بشار اسد، این مثلث تضعیف شد و نهایتاً از سال 2005 و با ترور رفیق حریری به طور کامل از هم فروپاشید و به دو محور تقسیم شد که یک محور مشخصاٌ ایران و سوریه است. برای همین عربستان هیچ نگاه مساعدی به نظام سوریه بعد از حافظ اسد نداشته و بحران سوریه فرصت خوبی را برای عربستان فراهم نموده است تا با ساقط کردن اسد، سیاست های رادیکالی وی را نیز از میان بردارد.(کرمی 30 آبان 1391)
ب ) تلاش برای توسعه سلفی گری در سوریه
یکی از دلیل عربستان برای مداخله در سوریه و تقویت جبهه مخالفان بشار اسد، ارائه الگوی نظم جانشین در منطقه با اندیشه سلفی گری است. امری که حاکی از تقابل ایدئولوژیکی است و به اقلیت علوی حاکم در مقابل اکثریت سنی بر می گردد. در مقطع اخیر سلفی ها به نوعی حامل گفتمان اسلام گرایی افراطی هستند که البته نسبت به القاعده ملایم تر محسوب می شوند. در واقع عربستان حامل این گفتمان می تواند بسترساز ایجاد نوعی تنش مذهبی باشد. در واقع امر، عربستان از این فاکتور در تلاش است تا با نشان دادن تقابل شیعی و سنی و حمایت از اکثریت سنی ضمن مهار مخالفان داخلی و حفظ همبستگی میان آنها، حمایت خود را از برادران اهل تسنن سوریه که در زیر مشت آهنین نظم علوی و متحد وفادار ایران شیعی قرار دارند، ابراز دارد. امری که به دولت عربستان اجازه می دهد تا اعتبار مذهبی خود را به مخالفان داخلی اش نشان دهد. وهابیونی که در رسانه ها و تلویزیون های ماهواره ای به گریه افتاده و خواستار جهاد در سوریه هستند. وهابیونی که به دلیل داشتن مواضع قشری و سفت و سخت، با مخالفت علما و قضات درجه اول و صاحب نفوذ مذاهب اربعه در شهرهایی چون دمشق و قاهره روبه رو شدند. در واقع بحران سوریه برای عربستان حاکی از کشتن دو پرنده با یک سنگ است.
در واقع تفسیر وهابی در نگاه عربستان به آنچه که در سوریه می گذرد وجود دارد، کمک هایی که سعودی ها به مجاهدین افغان در شوروی نمودند از این زاویه معنا می یابد. سعودی ها در اواخر دهه 1970 به مدد ثروتهای نفتی، جبهه ضد کمونیستی و مبارزه با دولت ها و جنبش های کمونیستی را در پیش گرفتند و با بیش از 5/7 بیلیون دلار در قالب کمک های خارجی و تسلیحاتی در مصر، یمن شمالی، پاکستان و سودان به تقویت نیروهای وابسته به خود بودند. حمایت از عملیات های ضد شوروی و ضد لیبیایی و حمایت از هم پیمانانش در آنگولا، چاد، اریتره و سومالی. اکنون  هم حمایت های مالی و تسلیحاتی که از مخالفان و ارتش آزادی بخش در سوریه می نماید، همگی تلاشی است برای تقویت و روی کار آوردن سنی هایی که در خلاء قدرت همراهی خود را با عربستان نشان دهند. ریاض اکنون روی کمک اخوان المسلمین و متحدانش حساب باز کرده است. اخوان المسلمین بهترین گروه سازمان یافته محسوب می شود که به احتمال زیاد می تواند در دراز مدت خلاء قدرت را در این کشور پر کند. ریاض در طول سه دهه گذشته به تمام معارضین فراری به ویژه اخوان المسلمین و سلفی‌های تندرو پناه داد و آنها در مؤسسات فرهنگی، دانشگاهی و آموزش به خدمت گرفت. ریاض امیدوار است موقعیت بشار اسد در سوریه را با رهبری سنی مذهب خود هماهنگ کرده و از دمشق یک دولت مخالف با ایران بسازد. این امیدی است که ریاض در کوتاه مدت به آن دل بسته است، چرا که احتمال دارد سوریه با جنگ داخلی مواجه شود، درگیری ها و جنگ های فرقه ای که در نهایت می تواند به ایجاد دولتی جدید منجر گردد.
هر چند نباید این نکته را نیز از نظر دور داشت که رشد سلفی گری و حمایت از اندیشه های سلفی می تواند حکم شمشیر دولبه را برای عربستان داشته باشد. حمایت هایی که تحت عنوان ارزش های عرب در جهاد علیه اتحاد شوروی در افغانستان دهه 1980 انجام شد، فاکتور اصلی در توسعه القاعده  بر اساس ایده سلفی بود که بعدها علیه حاکمان سعودی چرخش پیدا نمود. از سوی دیگر حمایت هایی که از قوه مققنه انتخابی در عربستان سعودی می شود، اقدام قابل توجهی از فعالیت های سلفی است که چرخشی در اندیشه های سیاسی سلفی به حساب می آید، امری که قبلاً توسط این گروه به عنوان اندیشه ای غیر اسلامی تعبیر می شد. همچنین رشد فعالیت های دموکراتیک سلفی در مصر می تواند نعمت درهم برهمی برای حاکمان سعودی باشد.( کرمی ،30 آبان1391)
7-5-2-4 دورنمای اهداف عربستان در سوریه
موج تحولات جهان عرب، محیط ژئوپلیتیکی و ژئوکالچری عربستان سعودی را در محاصره تحولاتی قرار داد و موجب شد تا سیاست حفظ وضع موجود این کشور به چالش کشیده شود. بر این مبنا بحران سوریه کانونی شد تا عربستان بتواند معادلات قدرت در حال شکل گیری را دگرگون سازد و در مقابل نظم ایجاد شده موازنه ایجاد کند. نقشی که عربستان در چارچوب استراتژی غربی - عربی بازی می کند، تضعیف سوریه یا حذف نقش منطقه ای سوریه را می طلبد.
در سطح ژئوکالچری نیز می توان اذعان نمود که تقابل گفتمانی موجود باعث می‌شود تا کل موضوعات خاورمیانه از بحث‌ نوع حکومت و تغییر نظام‌های سیاسی در اثر ظهور جنبش های مردمی به سمت تنش‌های مذهبی سیر کند. این روند مبتنی بر نوعی استراتژی برای حفظ بقای نظام سیاسی اقتدارگرا و سنتی سعودی و ارتقای جایگاه و نفوذ و نقش‌آفرینی منطقه ای عربستان محسوب می شود. نقشی که با حذف سیاست های رادیکالیستی سوریه و حمایت از جریان سلفی در منطقه معنا پیدا خواهد نمود. بر این مبنا پشتیبانی مالی، رسانه ای و تسلیحاتی به مخالفین سوری می تواند تعدیل فشارها و قیام های جهان عرب و مدیریت تحولات به سمت و سوی نوعی تغییرات با سازوکار قاعده مند را در پی داشته باشد که تبادل قدرت و انتقال قدرت و خروج نخبگان سابق از قدرت را قاعده مند کند. در پایان می­توان گفت که موفقیت عربستان در ساقط کردن نظام سوریه می تواند موفقیت مهمی برای احیای نقش منطقه ای عربستان و آینده سیاست های عربی سعودی ها باشد و بر ژئوپلیتیک خاورمیانه و شکل گیری ائتلاف ها و دسته بندی های جدید منطقه ای تأثیرات قابل توجهی بر جای بگذارد.(کرمی ،30 آبان1391)
گفتار ششم
6-2-4 عملکرد تشکیلاتی جنبش القاعده و نقش مهم آن در تحرکات اخیر خاورمیانه

سیمین

نهال

در بررسی فیلم‌های قبل از انقلاب، زن‌مش‌حسن در فیلم گاو با عقاید و باورهایی مذهبی آمیخته با سنت به تصویر کشیده شده است. آن‌جا که زن به دعا و توسل می‌پردازد، بار اعتقادی دینی را می‌توان دریافت، اما در فضای سنتی، تمام افراد ده به‌طور کاملاً مشابهی نوعی از سنت را دنبال می‌کنند. ریختن آب تربت بر سر زن و خواندن ورد‌های نامعلوم، بیان‌گر نوعی اعتقاد فرادینی هستند که از سنت در جهت تسکین آلام و اضطراب جمعی بهره می‌گیرند. مهری در فیلم آقای هالو دارای عقاید مشخصی نبوده است. در واقع، شخصیت تنها در روزمره‌گی‌های مادی زندگی به تصویر درآمده است. هر چند که شخصیت عباراتی چون “خدا جونم” را در کلام به‌کار برده، اما نمی‌توان آن را نمود عقاید دینی دانست. به‌هرحال، موقعیت اجتماعی زن و سطحی‌انگاری‌هایی که در فیلم از او سرمی‌زند او را به داشتن باورهای سنتی نزدیک می‌کند. باورهای شخصیت منیر در فیلم پستچی نیز نامشخص است و بدان پرداخته نشده است. در فیلم دایره‌ی مینا شخصیت زهرا، هنگامی که وی بر بالای سر جنازه قرآن را بوسیده و کنار می‌گذارد، بر باورهای دینی خود صحه می‌گذارد. در دهه شصت و دوره‌ی بعد از انقلاب، در شخصیت مادر در فیلم اجاره‌نشین‌ها باورهای دینی شدت می‌یابد. آن‌جا که نماز می‌خواند و به فرزندش یادآوری می‌کند که پدر خدابیامرز هرگز لقمه‌ی حرام نخورده است، آه مظلوم پاپیچ او خواهد شد، و در خانه‌ی غصبی نمازش قبول نیست. این‌ها باورداشت‌هایی از تعالیم دینی است که مادر به آن‌ها پایبند بوده و بیان می‌کند. به‌علاوه، آمیزه‌ای از باورهای سنتی نیز با مادر همراه است: اعتقاد به ویرانگر بودن بیان و نفوس بد هنگامی که به نوه‌اش می‌گوید: «زبونتو گاز بگیر». این اعتقاد ریشه در میراثی از گذشتگان در باورهای مادر دارد. شخصیت مهشید در فیلم‌ هامون نوعی از باورهای پست‌مدرن را با خود به همراه دارد. نوعی از باورهای عرفانی نامعمول و نوعی مکاشفه که توسط زن اعمال می‌شود. هنگامی که در بقعه‌ی متبرکه به مدیتیشن می‌پردازد. حمید هامون نیز حالات مهشید را چنین روایت می‌کند: «تازه زده بود به گرجیف و یونگ و عرفان بازی، می‌خواست هر طور شده مرکز عاطفی وجودو مهار کنه». به هرحال این نوع از عرفان که حمید هامون آن را بیمارگونه توصیف می‌کند، در جهت تسکین اضطراب‌های زن و احتمالاً مبارزه با احساس پوچی مضاعف او بوده است. علاوه بر این، رفتن مهشید به امامزاده با حمید هامون با باورهای دینی همراه بوده است. اما آن‌چه که از فیلم بر می‌آید، این است که باورداشت‌ها تحت نفوذ عرفان و در جهت کشف نوعی زیباشناختی معنوی بوده است. در فیلم بانو شخصیت بانو نیز آمیزه‌ای از عرفان و باورهای پست‌مدرن و نیز باور دینی را تؤامان دارا است. هنگامی که به نوعی عرفان چینی روی می‌آورد، تاس ریختن، کشیدن خطوط عجیب و غریب روی کاغذ و خواندن کتابی که در جهت تعلیم دست‌یابی به آرامش درونی است. علاوه بر این، زن به انجام مناسک دینی همچون نماز خواندن می‌پردازد که وجود قرآن و تابلوهای نوشته‌های دینی این امر را تأیید می‌کند. در واقع شخصیت بانو نیز مانند مهشید در گریز از ترس‌های بی اندازه‌ای که بر او تسلط دارند و نیز احساس سرگشته‌گی و تنهایی مداومش به باورهایی می‌پرداخته است، تا این اضطراب مداوم را مهار کند. در نیمه‌ی اول دهه هفتاد شخصیت سارا در فیلم سارا تجلی زنی است که به باورهای دینی متوسل است و این در زمانی که وی برای نماز صبح برمی‌خیزد، نشان داده شده است. پری نیز دارای باورهای دینی است که در او شدت یافته است. این باورهای دینی همراه با نوعی از عرفان و خواندن ذکرهای دینی و جستجوی درک بیشتری از فهم وجود خدا همراه است. در این مسیر پری با کتاب سالکی همراه است که با تکرار اسم خدا سعی در شناخت او دارد. با این وجود، باورداشت‌های پری صرفاً دینی نیست، زیرا در حال انجام مناسک دینی نشان داده نشده و حتی اقدام به خودکشی کرده است که با باورهای دینی در تضاد است. او در واقع بیشتر به مکاشفه روی آورده، مکاشفه‌ای که رنگ و بوی دینی داشته است. در فیلم لیلا شخصیت لیلا نیز دارای باورهای دینی بوده است و هنگامی که نماز می‌خواند و دعا می‌کند یا تسبیحی را به عنوان هدیه به رضا می‌دهد، نشان داده شده است. علاوه بر این، این باورهای دینی را می‌توان نزدیک به نوعی عرفان نیز دانست. تسبیحی که لیلا به رضا هدیه می‌دهد شاه مقصود است، تسبیحی سبز رنگ که با داشتن آرزوهای نیک برای فرد دارنده‌ی آن همراه است. این یک زیباشناختی تلطیف شده است که در باور دینی ادغام یافته است. در نیمه‌ی دوم دهه هفتاد، شخصیت‌های میم، دختردایی و منشی‌صحنه با باورداشت‌های مشخصی به تصویر کشیده نشده‌اند. در دهه هشتاد عفت در فیلم مهمان مامان، دارای باورهای مذهبی تؤام با سنت است: مانند صلوات فرستادن و برحذر دشتن صدیقه از سقط بچه با یادآوری این‌که گناه است. به‌علاوه، با اسپند دود کردن که آن را نوعی خوش‌یمنی تلقی می‌کند، در میانه‌ی دین و سنت قرار می‌گیرد. در فیلم سنتوری شخصیت هانیه با باورهایش تصویر نشده است. سیمین در فیلم طهران: روزهای آشنایی باورهای دینی داشته است. برای نمونه روی سفره‌ی هفت‌سینی که تدارک دیده قرآن قرار دارد و با رفتن به زیارتگاه باورهای دینی‌اش را تأیید می‌کند. به‌علاوه، اعتقادش به نفوس بد هنگامی که به فرزندش تذکر می‌دهد «زبونتو گاز بگیر» باوری سنتی را نمایش می‌دهد. نهال در فیلم نارنجی‌پوش در شاخص‌های اعتقادی ذکر شده، به تصویر درنیامده است.

به‌طور کلی، زنان در سینمای مهرجویی غالباً در زمان محرومیت و اضطراب رو به باورها و اعتقاداتشان می‌آورده‌اند. زمانی که با موانع اجتناب‌ناپذیر در بیرون و درون خود مواجه شده و از موضع انفعالی سعی در کنترل آن داشته‌اند. این کلیشه از نمود باورهای دینی زنان در فیلم‌های مهرجویی در تمام دوره‌ها رایج بوده و زنان غالباً زنانی مذهبی و معتقد بوده‌اند. اما این گرایش گاه با باورهای سنتی در میان زنان طبقه‌ی پایین و مسن ادغام شده است و گاه با باورهای پست‌مدرن و توسل به اشکال عرفانی اسلامی و شرقی در میان زنان طبقه‌ی متوسط و بالا پیوند یافته است. این بازنمایی و بازتولید اشکال مذهبی زنان اگرچه در تمام دوره‌ها کم‌ و بیش وجود داشته، اما شدت آن متفاوت بوده است. در حالی که در دوره‌ی پیش از انقلاب نمایش هویت زنان در هاله‌ای از بی‌اعتنایی بوده و به بازنمایی اعتقادات آنان چندان پرداخته نشده و آن‌چه که وجود داشته، غالباً اشکالی بسیار سنتی و مذهبی بوده است. اما در دهه شصت و نیمه‌ی اول دهه هفتاد در نزد زنان طبقه‌ی متوسط تلفیق باورهای دینی و پست‌مدرن همراه با شیوع دغدغه‌های کشف و شناسایی هویت خود همراه بوده است. اما پس از آن در نیمه‌ی دوم دهه هفتاد و دهه هشتاد این بازنمایی کاهش یافته و زنان از این باورها عبور کرده و به باورهای منطقی و علمی برای رفع موانع نزدیک شده‌اند.
۵-۳-۴- ادبیات گفتاری زنان
مفهوم کاربرد واژگان: در این بررسی سه نوع کاربرد زبان توسط زنان شناسایی شده است که عبارتند از:
کاربرد واژگان همدردی: در زبان فارسی کلماتی که در آن‌ها نوعی همدردی وجود دارد، مورد استفاده زنان است، مانند: «آخی، بدبخت، بیچاره، حیوونی و …».
کاربرد واژگان تحسین‌آمیز: زنان از اصطلاحات تحسین‌آمیز بسیار استفاده می‌کنند در حالی که مردان به‌ندرت آن‌ها را در گفتگوهایشان به‌کار می‌برند، اصطلاحاتی چون « به‌به، قشنگ، خوشگل، معرکه، ماه، ناز، نازنازی و …».
کاربرد اصطلاحات خاص: در زبان فارسی زنان از کلمه ها، عبارات و آواهای ویژه‌ی متفاوتی استفاده می‌کنند مثل «وا، اوا، واه واه، خاک بر سرم، خدا مرگم بده، روم سیاه، خبه‌خبه، برو بابا تو هم، زبونتو گاز بگیر، دلم مثه سیر و سرکه می‌جوشه و …».
مفهوم مضامین گفتاری: این مفهوم شامل چهار شاخص است:
موضوعات شخصی و خانوادگی: موضوعات محاوره‌ای، شخصی و خانوادگی را دربرمی‌گیرد.
موضوعات فلسفی: شامل موضوعاتی است که در مورد هویت خود و زندگی دست به پرسش‌گری می‌زند.
موضوعات اجتماعی و انتقادی: موضوعاتی که در آن مؤلفه‌های اجتماعی، اخلاقی، حقوقی و جنسیتی مورد انتقاد و پرسش قرار می‌گیرد.
موضوعات آموزشی: موضوعاتی که در آن فرد به تبادل اطلاعات می‌پردازد.

جدول ۵-۱۸-کاربرد واژگان همدردی توسط زنان نقش اول فیلم‌ها

فیلم‌ها

گزاره‌ها

دوره

زن‌مش‌حسن

پیش از انقلاب

مهری

وای بدبختو کشتیش.