طرح های پژوهشی دانشگاه ها درباره بررسی تعاملات مولفه های اخلاق حرفه ای و تعهد سازمانی ... |
 |
استقلال در تصمیم گیری
استقلال در تصمیم گیری
۲-۲-۱-۳٫ ویژگی حرفه‌ای‌ها
عده‌ای اوصاف حرفه‌ای‌ها را در هفت ت وصف عمده، به نام هفت ت جمع کرده‌اند:
۱- توکل: حرفه ای‌ها با نیروی توکل، خدا را حامی و ناظر رفتار خود می دانند. توکل، تربیت مبتنی بر ایمان و درستی و نترسیدن از تهدید و زورگویی است. حرفه‌ای متوکل، رضایت خدا و خلق خدا را لازمه موفقیت و ماندگاری می‌داند.
۲- تعهد: پایبندی دائمی و واقعی به مجموعه ای از اصول و رموز اخلاقی و ارزش‌ها، هنجارها، نظام مندی و قانونمندی در حرفه. تعهد حرفه ای یعنی احترام به اخلاق و ارزش های حرفه ای و رعایت همگی و همیشگی آنها، شناخت، درک و رعایت اصول و رموز انسانی و حرفه‌ای (قراملکی، ۱۳۸۸: ۱۷۱).
۳- تخصص: حاصل علم و تجربه است و در واقع بیانگر مجموعه ای از معلومات، مهارت‌ها، دانش، اطلاعات و آگاهی ها و روز آمد کردن آنهاست. تخصص باعث بهره‌وری بیشتر و نتیجه‌گیری بهتر می‌شود زیرا منابع گوناگون در حد و اندازه و جای درست به‌کار گرفته می‌شوند و از هرزه رفتن آنها جلوگیری می‌گردد.
۴- تعلق: علاقه، اشتیاق، دلبستگی، عشق‌ورزی، انگیزه و روحیه حرفه‌ای، تعلق است. تعلق حرفه‌ای باعث شادابی، پویایی، امیدواری و امید آفرینی و بالندگی و برازندگی می‌شود. زیرا تعلق یعنی عشق ورزیدن با همه وجود و عاشق بودن برای همیشه که خود بزرگترین نیروها و انرژی‌ها را برای تحول در حرفه به‌وجود می‌آورد (همان).
۵- تدوام: پایداری و ماندگاری در حرفه و حفظ ارتباط با حرفه‌ای‌ها، باعث وسعت دید، احاطه بر حرفه، اعتبار برای حرفه‌ای‌ها و آرامش، احترام و اعتماد در مخاطبین می‌شود. تداوم باعث تحکیم و تقویت ارتباطات، اطلاعات و معلومات فرد حرفه‌ای می‌شود و نقش مهمی در بهپویی و تحول دارد و باعث پیوند مناسب گذشته، حال و آینده است.
۶- تحول: تحول میدان فرصت‌ها و ایده‌های تازه برای مزیت حرفه‌ای و باعث رشد و پیشرفت و توسعه است. تحول در افراد حرفه‌ای معمولاً بر اساس میل و اراده و قوت و تشنگی است و نه مقاومت و سهل‌انگاری و رخوت و خستگی و یا تسلیم در برابر اتفاقات و اضطرارها. حرفه‌ای‌ها، تحول‌گرا، تحول آفرین و تحول پذیر هستند و پویایی را لازمه پایایی در حرفه می‌دانند (قراملکی، ۱۳۸۸: ۱۷۳).
۷- تکامل: حرفه ای می کوشد تا شایستگی و قابلیت ریشه‌ای خود را بیابد و با انتخاب مسیر درست یعنی مسیر متناسب با استعداد، امیال و استفاده از روحیه کمال جویی، مسیر حرفه ای را با یادگیری، تحقیق و مشورت به درستی طی کند تا خود را به اوج قله های پیشرفت و درجه اجتهاد و کمال برساند. حرفه‌ای ماندن نتیجه کمال جویی همیشگی است (روستا به نقل از قراملکی، ۱۳۸۸: ۱۷۲).
شکل صفحه بعد ویژگی حرفه‌ای ها را نشان می‌دهد:
نمودار ۲-۱٫ هفت ت: ویژگی حرفه‌ای‌ها (قراملکی، ۱۳۸۸)
همچنین «کادوزیر[۱۸]» درباره ویژگی افرادی که اخلاق حرفه‌ای را رعایت می کنند به مواردی اشاره می کند که عباراتنداز: مسئولیت پذیری، برتری جویی و رقابت طلبی، صادق بودن، احترام به دیگران، رعایت و احترام به ارزش ها و هنجارهای اجتماعی، عدالت و انصاف، همدردی با دیگران و وفاداری (همان).
در حوزه اخلاق کاربردی[۱۹] سه رویکرد عمده وجود دارد:
رویکرد اول:
اخلاق کاربردی وظیفه‌ای جز حل مشکلات اخلاقی ندارد و تحلیل مفاهیم و نظریه ها و همچنین بکارگیری استدلال اخلاقی ابزار مفیدی برای بررسی و حل مشکلات است. در این رویکرد مسائل مطرح در حوزه اخلاق کاربردی الزاماً باید از دو ویژگی برخوردار باشد: اول اینکه باید مشکلی وجود داشته باشد که فرد، گروه یا سازمان در شرایط خاصی با آن مواجه شوند. دوم اینکه، آن مشکل حتماً باید به لحاظ اخلاقی مورد ملاحظه و بررسی قرار گیرد (بیو چامپ به نقل از خزاعی:۱۸۰).
رویکرد دوم:
در اینجا، فرد، گروه یا سازمان الزاماً نه برای حل مشکلات اخلاقی و نه برای ارزیابی عملکردها، بلکه صرفاً به انگیزه فهم وظایف اخلاقی خود، نظریه های اخلاقی را بکار می‌گیرند و در این باره سعی می‌کنند با تطبیق آن قوانین و اصول کلی بر موارد جزیی، وظایف اخلاقی خود را در موقعیت ها و شرایط گوناگون تشخیص دهند. مطابق این دیدگاه وظیفه اخلاق کاربردی این است که این توانایی را در فرد یا افراد ایجاد کند که آنها بتوانند در شرایط متفاوت عمل درست را از نادرست متمایز کنند (خزاعی، ۱۳۸۸ :۱۸۱).
رویکرد سوم:
این رویکرد که رویکرد مورد بحث در اینجاست عنوان می‌کند که کاربرد اصول، ارزش‌ها و نظریه‌های اخلاقی، صرفاً به انگیزه تحلیل و ارزیابی عملکردهای اجتماعی و سیاست های موجود در حرفه ها، تکنولوژی، امور دولتی و موضوعاتی انجام می‌گیرد که با این رشته در ارتباط‌اند (خزاعی، ۱۳۸۸ :۱۸۰).
در اینجا بدون آن‌که فرد، گروه یا سازمان در شرایط ویژه با مشکل اخلاقی خاصی مواجه شده باشد، فضای موجود اقتضای این را دارد که گروهی بخواهند تا عملکردها یا حتی قوانین حرفه‌ای را مطابق با اصول اخلاقی و یا کدهای اخلاق حرفه‌ای[۲۰] مورد بازبینی و ارزیابی قرار دهند، هرچند این احتمال وجود دارد که پیشامدهای خاصی، فرد، صاحبان حرف یا فیلسوفان را به فکر ارزیابی عملکردها و قوانین انداخته باشد، اما این عملکرد به‌عنوان یک مشکل، موضوع بررسی واقع نمی‌شود (خزاعی، ۱۳۸۸: ۱۸۰).
پس اخلاق حرفه‌ای شاخه‌ای از اخلاق کاربردی است که به مباحث اخلاقی در حرفه می‌پردازد. صاحبان حرفه از دانش حرفه دو توقع دارند:
- بیان نظام مند مسئولیت‌های اخلاقی در حرفه و تشخیص دقیق.
- حل اثربخش مسائل اخلاق حرفه.
در اخلاق حرفه‌ای دو رهیافت سنتی و جدید وجود دارد:
- رهیافت سنتی روی آورد مدیریت منابع انسانی به اخلاق حرفه ای است که بر مسئولیت اخلاقی افراد در مشاغل و حرف حصر توجه می کند.
- رهیافت جدید؛ که در دهه های اخیر رواج یافته است، رویکرد مدیریت استراتژیک به اخلاق حرفه‌ای است. در این رهیافت به مسئولیت پذیری سازمان با نگرش سیستمی عطف توجه می‌شود.
اخلاق حرفه ای بر حسب تنوع حرف، دامنه بسیار وسیعی دارد: اخلاق پزشکی، اخلاق آموزش و پرورش، اخلاق پژوهش و غیره (قراملکی، ۱۳۸۶: ۱۲).
حال با توجه به روشن شدن جایگاه اخلاق حرفه ای در بین رویکردهای مختلف اخلاق کاربردی به بررسی این شاخه از اخلاق کاربردی می‌پردازیم.
۲-۲-۱-۴٫ تاریخچه اخلاق حرفه‌ای در جهان و ایران
هر علم و عملی دارای سابقه و پیشینه‌ای می‌باشد و اخلاق حرفه‌ای هم از این قاعده مستثنی نیست. از آن‌جایی که با بوجود آمدن حِرَف و مشاغل، انسان‌ها به فکر منش و مرامنامه‌های آنها افتاده‌اند، بنابراین صاحبان حرف و مشاغل نیز دارای آیین نامه و منشور اخلاقی خاص خود بوده‌اند.
تاریخچه اخلاق حرفه‌ای در جهان
در واقع، اخلاق حرفه‌ای در جهان قدمتی دیرینه دارد و پیشینیان نیز به اصول اخلاق حرفه‌ای پایبند بوده‌اند. مقررات مدون اخلاقی تاریخی بس طولانی است. ده فرمان یهودی_مسیحی، دستورات هفتگانه بودائیان و سوگندنامه پزشکی بقراط در ۵۰۰ سال قبل از میلاد، نمونه‌هایی از مقررات اخلاقی و اصول اخلاق حرفه‌ای قدیمی هستند. البته مقررات مدون حرفه‌ای تا قرن نوزدهم نقش عمومی قابل توجهی ایفا نکردند، این مقررات در قرن بیستم در بعضی از حرفه‌ها رواج یافتند. با این وجود، سازمان‌های اولیه غالباً موارد اخلاق حرفه‌ای را ضمن دستورالعمل‌ها، مقررات و ضوابط ابلاغی به صاحبان حرف و مشاغل یادآوری می کردند. از ضوابط مدون فوق تحت عنوان قانون، مقررات، معیار، اصل، مرامنامه، اصول، اعلامیه، و یا بیانیه مسئولیت حرفه‌ای و یا سوگندنامه‌های اخلاقی و رفتاری یاد می‌کردند و این مقررات چگونگی پیگیری و دستیابی به آرمان‌های مستتر در فعالیت‌ها را به شاغلین حرفه ها می‌آموزاندند (غلامی‌رزینی، ۱۳۸۹: ۴۳).
در تمدن یونان مسئله اخلاق حرفه‌ای از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بوده و سند بسیار مهم باقی مانده در این باب، سوگندنامه معروف بقراط است.این سوگندنامه هم اکنون نیز با تغییراتی بخش مهمی از سوگندنامه‌های گروه پزشکی ملل مختلف را تشکیل می‌دهد.
اما اصطلاح اخلاق حرفه‌ای به عنوان یکی از ویژگی‌های سرمایه انسانی و معنوی هر جامعه یا سازمان از قرن ۱۸ و ۱۹ میلادی در ادبیات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی نویسندگان غربی رایج شد. اخلاق حرفه‌ای نوعی تعهد اخلاقی و وجدان کاری نسبت به هرنوع کار، وظیفه و مسئولیت است (لطیفی، ۱۳۸۷: ۱۶).
در جهان پیشرفته و به‌ویژه آمریکا نیز، تنها از دهه ۱۹۶۰به بعد بود که اخلاق کسب و کار معنی‌دار گردید. این در حالی است که همانطور که گفته شد ابعادی از اخلاق کسب و کاردر قرون وسطی ریشه دیرینه داشته است (رضایی، ۱۳۸۹: ۵).
تاریخچه اخلاق حرفه‌ای در ایران
در ایران نیز مقوله اخلاق حرفه‌ای قدمتی طولانی دارد. ایرانیان باستان بر پایه آموزه های فرهنگی و آیینی خود، یادمانی چشم نواز از مقوله کار و اخلاق حرفه‌ای را در ذهن بشر بر جای نهاده اند، یعنی در آن زمان تکالیف و وظایف خاص و مقید بودن به ضوابط انسانی حاکم بر کار، فضیلتی اخلاقی تلقی می‌شدو سعادت اخلاقی هرکس را بر اساس کسب فضیلت ناشی از وقوف وی به خویشکاری و ایفای وظیفه خود می‌سنجیدند. چه اینکه هدف نخست ادیان الهی نیز آموزش و ارتقای اخلاق و پاگیری معنویت در جامعه انسانی بوده است تا آنجا که پیامبر اسلام (ص) هدف محوری رسالت خود را تکمیل سجایای اخلاقی در روح و جان و رفتار انسان‌ها می‌داند. با وجود چنین پشتوانه و گذشته ای است که اخلاق در محور آموزش، عمل، اشتغال افراد و اجتماع و نقطه جوشان نیروی پویایی جامعه اسلامی و ایرانی بوده است (غلامی رزینی، ۱۳۸۹: ۴۴).
آثار مکتوب از تمدن ایرانی بر تاکید ایرانیان در رعایت اصول اخلاق حرفه ای در کار و شغل و حرفه حکایت دارد. از هخامنشیان تا ساسانیان اسناد قابل اعتمادی بازخوانی شده که همه از اهمیت اخلاق حرفه‌ای حکایت می کند و جایگاه اخلاق در روابط بین اللمللی در دوره هخامنشی از زرین ترین صفحات تاریخ است. سیر اخلاق حرفه‌ای در ایران باستان، باعث شد حرفه مفهومی اخلاقی و مقدس پیدا کند. پیشینه اخلاق حرفه‌ای در تعالیم اسلام نیز سابقه طولانی دارد و در قواعد شرعی و شریعت اسلام اخلاق حرفه‌ای و اصول و مبانی اخلاق حرفه‌ای صاحبان حرف و مشاغل مورد توجه قرار گرفته است. بدون تردید رهنمودهای اخلاقی اسلامی بصورت موردی، پراکنده و وابسته به شرایط خاصی نیست بلکه کلیه اوامر و نواهی اخلاق اسلامی تابع اصول و مبانی عامی است که به نحو جهانشمول می‌توان اخلاق حرفه ای را از آن بدست آورد. قرآن و نهج البلاغه دو منبع عظیمی محسوب می‌شوند که می توان آموزه های اخلاقی را در آن مشاهده کرد (همان).
خوشبختانه امروزه موج تهیه کدها و آیین نامه های اخلاقی و گاهی ”منشورهای اخلاقی” در سازمان‌های کشور ما نیز بالا گرفته است. امروزه وقتی به سازمان یا شرکتی وارد می شوید احتمالاً به تابلوهایی حاوی کدها، اصول و دستورالعمل‌های اخلاقی بر می‌خوریم که در معرض دید مراجعه کنندگان قرار دارند و سازمان خود را متعهد به اعلام و عمل به آنها می دانند (قراملکی، ۱۳۸۶: ۱۵۶).
۲-۲-۱-۵٫ آرمان اخلاق‌حرفه‌ای
سازمان ها در شناخت تعهدات اخلاقی خود در قبال محیط و نیز تشخیص و حل مسائل اخلاقی در کسب و کار، محتاج دانش تخصصی معینی‌اند و این دانش همان اخلاق حرفه‌ای است. برای رسیدن به این آرمان، چند هدف باید بدست آید که تحقق آنها، توقع صاحبان حرف و مشاغل از دانشمندان اخلاق حرفه‌ای است (قراملکی، ۱۳۸۸: ۱۹۱). در جدول زیر (جدول ۲-۳) اهداف اخلاق حرفه‌ای بیان شده است:
فرم در حال بارگذاری ...
|
[دوشنبه 1400-08-03] [ 10:53:00 ق.ظ ]
|
