. رزامیه که به امامت ابومسلم معتقد بودند و مرگ وی را پذیرفتند، پیروان فردی بودند که از او به نامهای رزام، رزام بنرزم، رزامبنسابق یا سایق یاد شده است (ر.ک. اشعری، ص ۶۵؛ شهرستانی، جلد ۱، ص ۱۳۴؛ ابنداعی رازی، ص ۱۱۲). ↑
. نشوان حمیری، ص ۱۶۰٫ ↑
. Xwēdōdah. ↑
. روایت پهلوی: متنی به زبان فارسی میانه، ترجمه مهشید میرفخرایی، تهران، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، ۱۳۶۷٫ ↑
. آسموسن، ج. پ، «اصول عقاید و اعتقادات دیانت زردشتی»، دیانت زردشتی (مجموعه سه گفتار از کای بار، آسموسن و مری بویس)، ترجمه فریدون وهمن، تهران، جامی، ۱۳۸۴، صص ۱۱۷-۱۱۸٫ ↑
. خویدوده بین خواهر و برادری که از یک پدر و دو مادر و برعکس متولد شده باشند نیز جایز است (روایت پهلوی، بخش هشتم). ↑
. ابنداعی رازی، ص ۱۱٫ ↑
. ارداویرافنامه، مترجم فرانسه: فیلیپ ژینو، مترجم فارسی: ژاله آموزگار، تهران، انتشارات معین، انجمن ایرانشناسی فرانسه، ۱۳۸۲٫ ↑
. شاهرخ، ص ۸۶٫ ↑
. دینوری، اخبارالطوال، ص ۳۶۱٫ ↑
. Khrafstraghan. ↑
. Khrafsţra. ↑
. زرینکوب، دو قرن سکوت، ص ۱۴۰٫ ↑
. پورداود، ابراهیم، فرهنگ ایران باستان، تهران، بینا، ۱۳۲۶، صص ۱۷۸-۱۸۶٫ ↑
. متنهای پهلوی، ص۱۳۳٫ ↑
. همان، ص۱۳۲٫ ↑
. پورداود، یشتها، جلد ۱، ص ۳۲؛ سروشیان، ص ۱۸۶٫ ↑
. پورداود، ص ۱۹۵٫ ↑
. ابناثیر، جلد ۵، ص ۱۹۶؛ ابنتغری، جلد ۱، ص ۲۷۸٫ ↑
. طبری، جلد ۲، ص ۹۳؛ ابنندیم، ص ۴۷۹؛ ابنحزم، جلد ۱، ص ۳۴؛ نظامالملک، ص ۲۳۴؛ مجمل التواریخ و القصص، ص ۹۵؛ ابنجوزی، ص ۱۰۵؛ عوفی (بخش مربوط به تاریخ ایران)، ص ۱۴۱٫ ↑
. طبری، جلد ۲، ص ۹۲٫ ↑
. همو، همانجا. ↑
. نظامالملک، ص ۲۴۱٫ ↑
. بروسیوس، ص ۲۵۱٫ ↑
. مادلونگ، ویلفرد، فرقههای اسلامی، ترجمه ابوالقاسم سری، تهران، اساطیر، ۱۳۷۷، ص ۲۸٫ ↑
. روشن نبودن این ارتباط هم به دلیل تلاش ابومسلم برای جلب هواداران بیشتر از میان طبقات، گروه ها و ادیان مختلف بوده است و هم به دلیل وجود سنت تقیه در میان نومزدکیان یا خرمدینان (ر.ک. یارشاطر، احسان، «کیش مزدکی»، کشاکشهای مانوی مزدکی در ایران عهد ساسانی، ص ۲۳۴). ↑

. کاشانی، ص ۱۸۷٫ ↑
. نوبختی، حسنبنموسی، فرقالشیعه، استانبول، مطبعه الدوله، مصحح هلموت ریتر، ۱۹۳۱م، ص ۴۲؛ شهرستانی، جلد ۱، ص ۲۳۰؛ نشوان حمیری، ص ۱۶۰٫ ↑
. مسعودی، مروج الذهب…، جلد ۳، صص ۲۹۳-۲۹۴٫ ↑
. مقدسی، جلد ۶، ص ۹۵٫ ↑
. دینوری، ص ۴۰۲٫ ↑
. مقدسی، جلد ۴، ص ۳۱؛ نظامالملک، ص ۲۸۶٫ ↑
. نظامالملک، همانجا. ↑
. مسعودی، جلد ۳، صص ۲۹۳-۲۹۴؛ شهرستانی، جلد ۱، ص ۲۳۰٫ ↑
. اشپولر، تاریخ ایران در قرون نخستین اسلامی، جلد ۱، ص ۳۷۰٫
Madelung, Ibid, p 65. ↑
. هاشمیه را سفّاح در کوفه بنا کرده بود و منصور آن را تکمیل نمود (ر.ک. میرخواند، جلد ۳، ص ۴۲۹). ↑
. وی در دوران خلافت منصور، به سمت رئیس نگهبانان اشتغال داشت. منصور پس از شهادت وی، عیسیبننهیک را به سمت رئیس نگهبانان خود برگزید (ر.ک. ابناثیر، جلد ۵، ص ۵۰۳). ↑
. هیثمبنمعاویه عتکی از سرداران منصور بود که در دوره وی ولایتداری مکه و طائف را به عهده داشت (ر.ک. طبری، جلد ۷، ص ۵۱۴؛ ابناثیر، جلد ۵، ص ۵۰۷). ↑
. بلعمی، جلد ۲، ص ۱۰۹۴٫ ↑
. بنا به روایتی دیگر، شورشیان به این دلیل که منصور الوهیت خود را انکار کرد، در صدد بر آمدند او را بکشند و به الوهیت کس دیگری معتقد شوند (ذهبی، العبر فی خبر من غبر، ص ۱۹۱؛ ابنکثیر، جلد ۱۰، ص ۷۵). ↑
. طبری، جلد ۷، صص ۵۰۴- ۵۰۵٫ ↑
. وی مردی از بزرگان عرب و از امیران بنیامیه بود که حدود دوازده سال به فرماندهی یمن اشتغال داشت. وی در جنگی از جنگجویان سپاه ابنهبیره، عامل اموی عراق و دشمن منصور بود و به همین خاطر منصور از دست وی عصبانی بود (ر.ک. بلعمی، جلد ۲، ص ۱۰۹۶؛ ابنخلدون، جلد ۳، ص ۳۹۵). ↑
. طبری، جلد ۷، صص ۵۰۴- ۵۰۵؛ ابنمسکویه، جلد ۳، ص ۳۷۱؛ ابناثیر، جلد ۵، ص ۵۰۳٫ ↑
. نخجوانی، ص۱۰۵٫ ↑
. منصور در ۱۴۵ ه.ق. دستور داد شهر بغداد را بنا کنند. ساخت این شهر در ۱۴۸ ه.ق. به پایان رسید و منصور آن را مدینهالسلام نام گذاری کرد (ر.ک. خطیب بغدادی، احمدبنعلی، تاریخ بغداد، بیروت، دار الکتب العربیه، بیتا، جلد ۱، ص ۶۶). ↑
. بلعمی، جلد ۲، ص ۱۱۲۹؛ نخجوانی، ص ۱۰۵؛ ابنخلدون، جلد ۳، ص ۳۹۶٫ ↑
. طبری، جلد ۷، ص ۵۰۵؛ ابناثیر، جلد ۵، صص ۵۰۲-۵۰۳؛ ابنکثیر، جلد ۱۰، ص ۷۵؛ مسعودی نیز بدون ذکری از راوندیه، آورده که عدهای از اهل خراسان به هاشمیه تاختند (ر.ک. مروج الذهب…، جلد ۳، ص ۲۸۷). ↑
. در برخی منابع به جای راوندیه، رنودیه آمده و در برخی دیگر ریوندیه (ر.ک. ابنحزم، جلد ۴، ص ۱۸۷؛ صفدی، جلد ۱۸، ص ۲۷۶). ↑
. وی از داعیان عباسی در خراسان بود که به دلیل مخالفتی که بین او و ابومسلم روی داد، با جمع زیادی از هوادارانش به قتل رسید (ر.ک. خواندمیر، جلد ۲، ص ۲۰۸). ↑
. خواندمیر، همانجا. برخی دیگر از منابع، آنان را پیروان ابوهریره راوندی و نام دیگر این فرقه را هریریه میدانند (ر.ک. مقدسی، جلد ۵، ص ۱۳۱). ↑
. حسن، حسن ابراهیم، تاریخ الاسلام السیاسی و الدینی و الثقافی و الاجتماعی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۹۶۴م، جلد ۲، ص ۱۰۴٫ ↑