شکل (۱-۱) سیانوریک کلرید
مشتقات ۱و۳و۵-تری آزین کاربرد های متعددی در ساختارهای سوپرامولکولی^[۸] دارند ] ۱۵[ . هم چنین کاربردهایی در شیمی دارویی ، کاتالیستی و شیمی پلیمر دارد ] ۱۶[ . در ادامه راجع به انواع واکنش های سیانوریک کلراید توضیحاتی ارائه خواهد شد .
۱-۲-۱- سنتز انشعابی دندریمرهای تری آزین
سنتز دندریمرهای تری آزین منجر به افزایش بازده ، آنالیز ساده تر و بهبود انحلالپذیری محلول می شود . سنتز دندریمرهای تری آزین با بهره گرفتن از تری متیلن-پی پیریدین نمونه ای از سنتزهای انشعابی است . روش اولیه سنتز این ترکیب ها با هیچکدام از روش های حلقه افزایی یا جانشینی هسته دوستی آروماتیکی انجام نشده است . با وجود اهمیت سنتزی جریان حلقه افزایی ، روش ، به تشکیل ساختارهای جانشینی متقارن محدود می شود . کاربرد بالقوه این دندریمرهای تری آزین در علم مواد و پزشکی برگرفته از ساختار محصولات جانشینی نامتقارن است . چنین کاربردهای پیرامونی می تواند نقش هایی مثل کاربرد در شیمی درمانی ، جداسازی و انتقال ژن در بر داشته باشد [۱۷] .
۱-۲-۱-۱- پلیمرهای پرشاخه دندریتی با ۱و۳و۵-تری آزین
پلیمرهای پرشاخه دندریتی به دلیل ویژگی های ساختاری و جدید ، به تازگی توجه زیادی را به خود جلب کرده اند . پلیمرهای پرشاخه در این زمینه را می توان به دو بخش طبقه بندی کرد .
اول ، ماکرومولکول های دندریتیکی که توسط روش مرحله به مرحله واگرا یا همگرا تهیه می شوند .
این روش ها مونودیسپرس^[۹] بالا ایجاد می کنند و ماکرومولکول ها را به طور منظم شاخه دار می کنند . گام های سنتزی تکراری و پر زحمت ، منجر به بسیاری از مشکلات در فرایندهای سنتزی می شوند [۱۸] .
دوم ، براساس پیش بینی فلوری^[۱۰] است که پلیمریزاسیون مستقیم مونومرهای نوع ABX پلیمرهای پر شاخه با یک گروه عاملی A واکنش نداده و (X-1)n+1 گروه عاملی B واکنش نداده تولید می کند که درآن n درجه پلیمریزاسیون است [۱۹-۲۰]یکی از مسائل مهم در این زمینه همانطور که رابطه ویژگی ساختاری پلیمرهای پرشاخه می تواند به طور سیستماتیک بررسی شود ، طراحی ساختار مولکول های نوع AB₂ و پلیمرهایشان است .
در سال ۱۹۹۶ محققینی همچون چول هی کیم^[۱۱] ، یانگ کیوچانگ^[۱۲] وموفق به انجام واکنش هایی شدند که در آن سنتز پلیمرهای پر شاخه به دست آمده توسط پلیمریزاسیون یک-گلدانی از مونومر نوع AB2با نیمه ۱و۳و۵-s-تری آزین انجام شد] ۲۱[ . در سال۲۰۱۲ دانشمندان هندی از جمله دایانادا اس بادیگر^[۱۳] و باساواراج آر . پاتیل^[۱۴] ، توانستند هیدرازون های سه بازویی ستاره ای شکل ۱و۳و۵-تری آزین را که خاصیت ضد سرطانی دارد بسازند] ۲۲[.
شکل (۱-۲) نمونه ای از پلی اتیلن های پرشاخه دندریتیکی ۱و۳و۵-s-تری آزین
۱-۲-۱-۲- کوپلیمرهای^[۱۵] دمبلی شکل سه بلوکه تری آزین دندریتیکی
کوپلیمرهای خطی دندریتیکی نوعی از ساختارهای هیبریدی هستند که دو نوع خطی و دندریتیکی از طراحی ماکرومولکولی راشامل می شوند . ترکیب شدن یک یا چند قسمت مساوی دندریتیکی با یک یا چند زنجیر خطی در یک ماکرومولکول می تواند تاثیر عمیقی روی ویژگی های نهایی ماده هیبریدی ای که حاصل می شود داشته باشد .
کوپلیمرهای خطی دندریتیکی به پنج گروه اصلی تقسیم می شوند .
۱-کوپلیمر خطی-دندریتیکی دی بلوکه AB که شامل یک بلوک A و یک بلوک B دندریتی است [۲۳] .
۲-کوپلیمر ABA خطی-دندریتیکی سه بلوکه که شامل بلوک خطی B و بلوک دندریتیکی A است [۲۴-۲۵] .
۳-کوپلیمرهای خطی-دندریتیکی زنجیر جانبی عامل دار شده یا دندرونیز [۲۶] .
۴-کوپلیمرهای خطی-دندریتیکی ستاره ای شکل که در آن بلوک ها به بازوهای یک پلیمر ستاره ای متصل می شوند [۲۷] .
۵-کوپلیمر های بلوکه خطی-دندریتیکی چند شاخه ای (چند بازویی) با دندریمر و بازوهای پلیمری خطی [۲۸] .
در سال ۲۰۰۵ دکتر محسن عادلی و آقای حسن نمازی موفق به ساخت کوپلیمرهای دمبلی شکل ۳ بلوکه تری آزین دندریتیکی-پلی اتیلن گلیکول-تری آزین دندریتیکی شدند .
سپس با بهره گرفتن از معرف های مختلف و طی مراحلی گام به گام ، ماکرومولکول های مختلف حاوی انواع مختلف گروه های عاملی به دست آمدند . ماکرو مولکول ها حاوی انواع مختلفی از گروه های عاملی هستند که در آن ها تعداد و مکان هر نوع از گروه های عاملی کنترل شده اند و به عنوان کاندیداهای خوبی برای معماری مولکولی و در نهایت آماده سازی نانوابزارها به رسمیت شناخته شده اند . لازم به ذکر است که کوپلیمرهای خطی دندریتیکی مبتنی بر اتیلن گلیکول به عنوان هسته ، دارای انواع برنامه های کاربردی بالقوه در زمینه سیستم های پوششی ، سنسورهای شیمیایی هیدروژل ها و دارورسانی است [۲۹] .

شکل (۱-۳) کوپلیمرهای دمبلی شکل ۳ بلوکه تری آزین دندریتیکی-پلی اتیلن گلیکول-تری آزین دندریتیکی .
۱-۳- کامپوزیت ها^[۱۶] ترکیباتی با دو یاچند فاز مشخص
کامپوزیت به ماده مرکبی اطلاق می شود که از دو یا چند فاز مشخص تشکیل شده ، به نحوی که فازها به صورت مجزا ، خواص کاملا متفاوتی با یکدیگر داشته باشند . هدف از تهیه کامپوزیت ها ، تقویت یکی از فازهای تشکیل دهنده این مواد است . کامپوزیت های زمینه پلیمری از نظر نوع فاز تقویت کننده به سه گروه کامپوزیت های لیفی ، پودری و سطحی تقسیم بندی می شوند . در کامپوزیت های لیفی ، فاز تقویت کننده از رشته های کوتاه یا بلند الیاف تشکیل شده و در کامپوزیت های پودری ، این فاز به صورت پودر یا ذرات ریز است [۳۰] .
۱-۳-۱- کامپوزیت های زمینه پلیمری حاوی تری آزین
پلیمرهای حاوی تری آزین ، نمونه ای از کامپوزیت هایی هستند که عموما فاز تقویت کننده در آن ها پودری بوده و نانوذرات فلزی می توانند به صورت فاز جداگانه بر سطح آن ها بنشینند . این گروه از کامپوزیت ها به دلیل حضور نانوذرات ، متعلق به دسته ای از کامپوزیت ها به نام نانوکامپوزیت هستند که در ادامه توضیحاتی راجع به آن ها ارئه می گردد .
۱-۳-۱-۱- ترکیب پلیمر کیتوسان^[۱۷] با تری کلرو تری آزین نمونه ای از کامپوزیت ها
امروزه پلیمرهای زیست سازگار مانند کیتوسان به عنوان جایگزینی برای مواد پلیمر سنتزی در اصلاح خصوصیات کالای پشمی استفاده می شود . کیتوسان فراوانترین پلی ساکارید طبیعی بعد از سلولز است که از دی استیله نمودن کتین^[۱۸] با بهره گرفتن از هیدروکسید سدیم به دست می آید. کیتوسان دارای سه گروه فعال است که دارای شامل دو گروه هیدروکسیل و یک گروه آمینو می باشد . در تحقیقات بسیاری از کیتوسان به عنوان عاملی جهت بهبود خواص رنگرزی ، خواص ضد میکروب و افزایش مقاومت در برابر نمدی شدن کالای پشمی استفاده شده است .در تعداد زیادی از تحقیقات از اسیدسیتریک ، گلوتارآلدهید و گلی اکسال جهت اتصال کیتوسان بر روی پشم استفاده شده است [۳۱-۳۲] . از آن جا که استفاده از مواد شیمیایی قابل پخت مانند اسیدسیتریک به منظور اتصال کیتوسان به کالای پشمی از مزیت های کیتوسان می کاهد و احتمال زردی و کاهش استحکام بالا را باعث می شود ، کاربرد مواد پیوند دهنده مناسب مانند کلروتری آزین می تواند جایگزین خوبی برای این دسته از مواد شیمیایی قابل پخت باشد . درسال۲۰۱۱ محققینی مثل ثمر شرف^[۱۹] و کلوز اوپویس^[۲۰] ، موفق به انجام واکنشی شدند که در آن اتصال سیانوریک کلراید به کیتوسان و پنبه برای بهبود خواص کاربردی آن ها انجام شده است [۳۳] .
۱-۳-۲- نانوکامپوزیت ها ، ترکیباتی با یک یا چند فاز در ابعاد نانویی
با وجود کارایی مطلوب فناوری کامپوزیت در تهیه مواد با خواص مطلوب ، در اغلب موارد ، مواد کامپوزیتی پاسخگوی نیازهای صنعتی نبودند . در سال های اخیر پژوهشگران دریافته اند که چنانچه بتوان مواد را در مقیاس های کوچکتر تهیه کرد ، پیوندهایی که ماده باابعاد کوچک با فازهای اطراف خودبرقرار می کند ، به مراتب قویتر از مقیاس های بزرگتر است [۳۴] . بر این اساس شاخه جدیدی از کامپوزیت ها به نام نانوکامپوزیت ها ، ارائه و توسعه یافته است . نانوکامپوزیت ماده مرکبی است که حداقل یکی از فازهای تشکیل دهنده آن دارای ابعاد نانو (بین ۱ تا ۱۰۰ نانومتر ) باشد [۳۵] . نانوکامپوزیت ها در مقایسه با سایر کامپوزیت ها ، به دلیل داشتن خواص فیزیکی ، مکانیکی و شیمیایی مطلوب تر ، کاربردهای وسیعتری دارند . برخی از کاربردهای این مواد عبارتند از : صنایع هوانوردی ، اتومبیل سازی ، لاستیک ، ارتباطات ، صنایع شیمیایی ، متالوژی ، داروسازی ، بهداشت و علوم بیولوژیکی و فناوری های انرژی [۳۶] .
بهبود ویژگی های نانوکامپوزیت ها به ویژه بهبود خواص مکانیکی در مقایسه با پلیمرهای خالص ، از دیدگاه های مختلف قابل توجه است . از دیدگاه زیست محیطی ، نانوکامپوزیت ها به دلیل دارا بودن خواص مکانیکی مطلوب ، نسبت به مواد پلیمری مشابه خالص ، دارای طول عمر و زمان مصرف بلند مدت بوده و از این رو مشکل ضایعات و دورریزی این مواد و به دنبال آن ، مشکلات زیست محیطی آن نیز کاهش می یابد . هم چنین از خصوصیات متنوع نانوکامپوزیت ها می توان به بالا بودن نسبت سطح به حجم ، انعطاف پذیری بالا بدون کاهش استحکام در برابر خراشیدگی و همچنین خواص نوری مطلوب مانند شفافیت که به اندازه ذره بستگی دارند اشاره نمود [۳۷-۳۸] . با توجه به این مزایا بررسی بیشتر این مواد می تواند حائز اهمیت باشد .
۱-۳-۲-۱- نانوکامپوزیت های زمینه پلیمری
نانوذرات بیشترین کاربرد را به عنوان ماده تقویت کننده در نانوکامپوزیت ها دارند . اضافه کردن ذراتی هم چون سیلیکا^[۲۱] ، ذرات فلزی و نیز برخی ذرات آلی و غیر آلی دیگر به ماده زمینه باعث افزایش و بهبود استحکام کششی و مدول الاستیک ماده زمینه می شود . با کاهش اندازه ذرات موجود در نانوکامپوزیت های پلیمری در ابعاد نانومتری خواص فیزیکی ، مکانیکی ، نوری و غیره در کامپوزیت ها بهبود می یابد [۳۹] . با جاسازی ذرات نانومتری شیشه ای در پلیمرها می توان نانوکامپوزیت هایی با شفافیت بالا معروف به نانوکامپوزیت های نوری تولید کرد . از این گروه می توان به پوشش های اپوکسی حاوی نانوذرات sio₂ که توانایی جذب اشعه ماوراء بنفش را دارد اشاره کرد [۴۰] .
۱-۳-۲-۲- روش های تولید نانوکامپوزیت های زمینه پلیمری
به طور کلی سه روش برای تولید نانوکامپوزیت های زمینه پلیمری وجود دارد . این روش ها شامل اختلاط مستقیم ، فراوری محلول ، و پلیمریزاسیون درجا است که در ادامه راجع به این روش ها توضیحاتی ارائه می شود .
۱- روش اختلاط مستقیم : در این روش ابتدا نانوذرات تهیه شده یه صورت سوسپانسیون در یک حلال حل شده و سپس به ممحلول پلیمری اضافه می شود . در این روش انتخاب بستر پلیمری ، انتخاب نوع ذرات و سازگاری این دو گونه با یکدیگر و نحوه توزیع ذرات از نکات حائز اهمیتی است که بایستی مورد توجه قرار گیرد [۴۱-۴۲] .
۲- روش فرآوری محلول : در این روش به دو صورت می توان نانوکامپوزیت های پلیمری را تولید کرد : اگر ماده زمینه پلیمری و نانوذرات تقویت کننده آن در یکدیگر قابل حل باشند ، محلول حاصل را می توان در یک قالب ریخته گری کرده و نانوکامپوزیت تولید نمود ، در غیر این صورت مخلوط مواد نانوکامپوزیت در یک حلال حل شده و در نهایت با تبخیر حلال ، نانوکامپوزیت مورد نظر به دست می آید [۴۳] .
۳- پلیمریزاسیون درجا : در این روش پلیمریزاسیون بسترپلیمری در حضور نانوذرات انجام و مونومر در حین رشد (پلیمر شدن) ، ذرات پرکننده را در بر می گیرد . با کنترل پیوند بین ذرات نانو و ماده زمینه ، می توان توزیع مورد نظر را به دست آورد [۴۴-۴۵] .
۱-۳-۲-۳- خواص و کاربردهای نانوکامپوزیت های زمینه پلیمری
با توجه به خواص متنوع نانوکامپوزیت های پلیمری ، دلایل زیادی را می توان برای گسترش نانوکامپوزیت های پلیمری نام برد . اولین دلیل ، خواص بی نظیر مکانیکی ، شیمیایی و فیزیکی آن هاست . نانوکامپوزیت های پلیمری عموما دارای استحکام بالا ، وزن کم ، پایداری حرارتی بالا ، رسانایی الکتریکی بالا و مقاومت شیمیایی بالایی هستند . دیگر عوامل موثر در توسعه نانوکامپوزیت های پلیمری و افزایش تحقیقات در این زمینه ، کشف نانولوله های کربنی در سال ۱۹۹۱ میلادی است . استحکام و خواص الکتریکی نانولوله های کربنی به طور قابل ملاحظه ای با نانولوله های گرافیت و دیگر مواد پر کننده تفاوت دارد [۴۶] . از دیگر کاربردهای نانوکامپوزیت های پلیمری ، پوشش مقاوم به سایش پوشش های مقاوم به خوردگی ، پلاستیک های رسانا ، حسگرها ،آسترهای مقاوم در دمای بالا و غشاهای جداسازی گازها و سیالات نفتی است [۴۷] .
۱-۴-نانوتکنولوژی
نانوتکنولوژی محدوده ای از تکنولوژی است که در این محدوده انسان می تواند انواع ترکیبات ، آلیاژها و ابزارها و به طور کلی ، سیستم ها و سازه های گوناگون را در مقیاس اتمی و مولکولی و در ابعاد نانومتری (یک میلیاردم متر) طراحی کرده و به مرحله ساخت برساند . روش ساخت در اکثر موارد ، به صورت جابجا نمودن اتم ها و مولکول ها و قرار دادن آن ها در موقعیت های مناسب می باشد . به عبارت دیگر ، نانوتکنولوژی شامل دستکاری موارد در حوزه اتم ها بوده ، که شامل قرار دادن اتم ها در جای خاص خود می باشد و اجازه می دهد تا موادی سبک تر ، ارزان تر ، محکم تر ، تمیزتر و با دقت به ابعادی بالاتر ساخته شوند [۳-۴] .
۱-۴-۱-نانوذرات
یک نانوذره ، ذره‌ای است که ابعاد آن در حدود ۱ تا ۱۰۰ نانومتر باشد . نانوذرات علاوه‌بر نوع فلزی ، عایقها و نیمه هادی‌ها ، نانوذرات ترکیبی نظیر ساختارهای هسته‌-پوسته را نیز در بر می‌گیرند . همچنین نانوکره‌ها ، نانومیله‌ها ، و نانوفنجان‌ها نیز اشکالی از نانو ذرات در نظر گرفته می‌شوند. نانوذرات در اندازه‌های پایین نانوخوشه به حساب می‌آیند . نانوبلورها و نقاط ‌کوانتومی نیمه‌هادی نیز زیرمجموعه نانوذرات هستند . در ۴ گروه کلی نانو ذرات فلزی ، نانو ذرات سرامیکی ، نانو ذرات پلیمری و نانو ذرات نیمه رسانا طبقه بندی می شوند . چنین نانوذراتی در کاربردهای بیودارویی به عنوان حامل دارو و عوامل تصویربرداری استفاده می‌شوند . به طور خاص از نانوذرات در قرن نهم توسط صنعتگران منطقه ی بین النهرین برای جلا دادن ظروف سفالی استفاده می شده است .امروزه برای لایه نشانی نانو ذرات از لایه نشان چرخشی و لایه نشان غوطه وری استفاده می‌شود . معمولا برای لایه نشانی نانو ذرات از فرایند سل ژل^[۲۲] استفاده می‌شود .
۱-۴-۲- روش های ساخت نانوذرات
برای تولید نانوذرات سه روش وجود دارد که در ذیل به شرح هر یک می‌پردازیم :
۱- چگالش از یک بخار : روش چگالش از یک بخار شامل تبخیر یک فلز جامد و سپس چگالش سریع آن برای تشکیل خوشه‌های نانومتری است که به صورت پودر ته‌نشین می‌شوند . مهمترین مزیت این روش میزان کم آلودگی است.
۲-سنتز شیمیایی : استفاده از روش سنتز شیمیایی شامل رشد نانوذرات در یک محیط مایع حاوی انواع واکنشگرها است . روش سل ژل نمونه چنین روشی است، در روش‌های شیمیایی اندازه نهایی ذره را می‌توان با توقف فرایند هنگامی که اندازه مطلوب به دست آمد یا با انتخاب مواد شیمیایی تشکیل دهنده ذرات پایدار و توقف رشد در یک اندازه خاص کنترل نمود . این روش‌ها معمولاً کم هزینه و پر حجم هستند ، اما آلودگی حاصل از مواد شیمیایی می‌تواند یک مشکل باشد .
۳- فرآیندهای حالت جامد: از روش فرایندهای جامد ( آسیاب یا پودر کردن ) می‌توان برای ایجاد نانوذرات استفاده نمود . خواص نانوذرات حاصل تحت تأثیر نوع ماده آسیاب‌کننده، زمان آسیاب و محیط اتمسفری آن قرار می‌گیرد . از این روش می‌توان برای تولید نانوذرات از موادی استفاده نمود که در دو روش قبلی به آسانی تولید نمی‌شوند . لیپوزم ها^[۲۳] ، درخت سان ها ، نانو ذرات پلیمری ،نانو ذرات پوشش داده شده با پلیمر ها ، نانو ذرات کیتوزان^[۲۴] و لستین^[۲۵] و نانو ذرات دارویی نمونه هایی از نانو ذراتی می باشند که از مسیر فناوری های نوین به دست آمده اند .

۱۰
۲۵
۷۵
۶۰
۶۱
۶۱
۶۳
۶۴
۶۵
۶۶
۶۷
۶۸
۷۰
۷۲
۷۳
۷۴
فهرست شکل ها
۶۳
۷۰
۷۱
۷۱
چکیده :
با توجه به نقش منابع درونی مانند شیوه‌های مقابله و منابع برونی مانند حمایت اجتماعی در شیوه سازگاری جانبازان، در این پژوهش رابطه حمایت اجتماعی وشیوه های مقابله با استرس با افسردگی جانبازان مورد بررسی قرار گرفته است .آزمودنی های پژوهش را ۳۸۰ جانباز استان گیلان تشکیل داده‌اند که به شیوه تصادفی انتخاب شده و به کمک پرسشنامه راهبردهای مقابله با استرس(اندلر و پارکر)، پرسشنامه اضطراب زونگ و پرسشنامه حمایت اجتماعی ساراسون و همکاران ارزیابی شدند. نتایج نشان داد جانبازانی که دارای کمترین میزان افسردگی بودند بطور معناداری از روش های کارآمد مقابله با استرس (هیجان مدار، مسئله مدار، اجتنابی ) استفاده می کردند.همچنین جانبازانی که از بیشترین میزان حمایت اجتماعی (خانواده، دوستان، همکاران، افراد مهم ) برخوردار بودند، از میزان افسردگی کمتری رنج می بردند.این بررسی نشان‌دهنده نقش مؤثر حمایت اجتماعی و شیوه‌های مقابله‌ای ویژه در کاهش نشانه‌های افسردگی، احساس بهتر و تحمل پیامدهای بیماریها و آسیب‌های جدی ناشی از جنگ است.
کلمات کلیدی : جانبازان، حمایت اجتماعی ، مقابله با استرس، افسردگی
فصل اول
کلیات پژوهش
۱-۱ مقدمه
منابع گوناگونی در زندگی افراد باعث فشار روانی می شوند که یکی از این عوامل جنگ و آُسیب های پس از حادثه می باشد. افراد مختلف به این فشارهای روانی به صورت متفاوتی واکنش نشان می دهند. برخی از مردم بهتر از سایرین می توانند با این عوامل محرک و تنش زا مقابله کنند و در واقع رفتارشان طوری است که از عهده مبارزه طلبی های محیط بر آیند ، در حالی که بسیاری از مردم با توجه به جنبه های شخصیتی نسبت به فشارهای روانی کاملاٌ مستعد و بی مقاومت اند البته عوامل بسیاری می توانند در به وجود آمدن این تفاوت ها دخالت داشته باشند که از میان آن ها می توان به شخصیت، انگیزه، توانمند بودن و یا بالعکس، ناتوانی در امر مقابله یا مشکلات خاص که در شرایط ویژه پیش می آیند برخورداری از بصیرت و آگاهی لازم و کافی به انگیزه ها و نیز نقاط ضعف خود و بسیاری از عوامل دیگر اشاره دارد (کوپر،۱۹۹۴، ترجمه قراچه داغی و شریعت زاده ، ۱۳۷۳).
اما به هر دلیل روانشناختی که باشد تحقیقات نشان می دهد امروزه ۸۰ درصد مراجعه ی افراد به پزشکان به علت استرس است و استرس همیشه عاملی برای بیماری بود و در واقع هیچ گونه شک و تردیدی در مورد استرس و بیماری وجود ندارد اما باید یاد آور شد که استرس خود باعث بیماری نمی شود، این چگونگی واکنش ما نسبت به استرس است که در طی زمان باعث بروز بیماری می شود اگرچه تجربه روبرو شدن با موفقیت های گوناگون برای انسان، قدرت را افزایش می دهد و روبرو شدن با فرصت ها، تعدیدات و اتفاقات آینده را آسانتر می کند.

اما گاهی انسان در یک موقعیتی قرار می گیرد که با تمام قدرت های روانی و جسمانی قبل آموخته شده باید راه حل دیگری با مسئله جدید پیش آمده در پیش بگیرد و اگر نمی تواند مشکل را از میان بر دارد بتواند آن را بپذیرد تا ادامه مسیر زندگی را به شکل پیش آمده بپیماید.
تجربه تایید کرده است که آموزش شیوه های مقابله با استرس در افزایش میزان تاب آوری در چالش های زندگی، نظیر معلولیت ها مؤثر است با آموزش شیوه های مقابله با استرس و آگاهی از چگونگی استفاده از این مهارت ها می توان نگرانی ها و استرس هاس فکری را بهبود بخشید و آموزش برخورد مناسب با مسائل استرس زای زندگی در ایجاد تعاملات درست، ضامن بهبودی مسائل روانی مانند انواع افسردگی و اضطراب در افراد معلول می باشد.
۱-۲ بیان مسئله
روانشناسی سلامت در سا ل های اخیر اهمیت زیادی برای نحوه ی مواجهه با تنیدگی و چالش های زندگی در بهبود وضعیت سلامت جسمانی، روانی و اجتماعی افراد قائل شده و یکی از بهترین شیوه ها را حمایت های جمعی، تقویت پاسخ های مقابله ای وتوانمندی های شناختی آنان می داند)آلوی و ریسکیند، ۲۰۰۶). در ایران بیماری های مزمن همچون بیماریهای رایج در جانبازان با توجه به شرا یط مزمن بودن، صعب العلاجی، درمان ناپذیر بودن و هزینه درمان بالا به بیماری های خاص شهرت دارند، که نزدیک به نیم درصد از جمعیت کشوررا تشکیل می دهند. از جمله فشارهای روانی که به این بیماران وارد می شود، شامل طولانی مدت بودن درمان و مراجعه همیشگی به مراکز بهداشتی درمانی، وقتگیر بودن، عوارض ناشی از درمان، ازدست دادن شغل، ناتوانی نسبت به انجام فعالیتها و…است. تحقیقات نشان داد که بسیاری از بیماری های جسمی، تغییر شکل اندام ها، از بین رفتن برخی توانا یی ها و معلولیت ها می تواند به عنوان منبع استرس زا عمل نماید. پژوهش ها نشان می دهد بخش معناداری از جمعیت مبتلا به درد مزمن از افسردگی،ناسازگاری و استرس های اجتماعی و محیط خانوادگی رنج می برند)آرنت، ۲۰۰۲).
حمایت اجتماعی به عنوان مهیا بودن افرادی تعریف می شود که فرد به آنها اطمینان کرده و احساس می کند به عنوان یک فرد، مورد احترام است و شرایط استرس زا، منابع روانشناختی مهمی به حساب آورده می شود ) شعاع کا می،۱۳۹۲). حمایت اجتماعی را مفهومی چند بعدی می دانندکه هر دو بعد واقعی و تصوری را در بر می گیرد ) علی پور، ۱۳۸۵).رایج ترین انواع حمایت اجتماعی که توسط پژوهشگران معرفی شده و در تحقیقات متعددی مورد بررسی قرار گرفته اند، شامل سه مقوله حمایت اجتماعی عاطفی ،ابزاری، و اطلاعاتی می باشد )درنتا و همکاران،۲۰۰۶).حمایت اجتماعی می تواند تأثیرات آسیب زای محرک های استرس زا بر سیستم ایمنی بدن را کاهش دهد ) ولمن و گولیا، ۱۹۹۹ ؛ به نقل از قدسی،۱۳۸۲). بدین معنی، کسانی که از حمایت اجتماعی بالاتری برخوردار باشند، سیستم ایمنی بدنشان نیز قوی تر بوده و در نتیجه دیرتربیمار شده و در صورت ابتلا به بیماری، زودتر بهبود می یابند)علی پور، ۱۳۸۵).از دیگر متغییرهای مؤثر بر سلامت روانی راهبردهای مقابله ای است.پژوهش های متعدد به شناسایی رابطه بین انواع راهبردهای مقابله ای با آسیب های روانشناختی پرداخته اند و کاربرد برخی از شیوه های مقابله ای را در بهبود سلامت روانی و جسمانی و کاهش آثار منفی تنیدگی در خلال موقعیتهای تنیدگی زای زندگی و رفاه روانشناختی مؤثر دانسته اند) کاسیدی،؛ دمپسی، ۲۰۰۲ ؛ به نقل از پناغی و همکاران، ۱۳۸۷). راهبردهای مقابله ای یک تلاش شناختی رفتاری است، که برای کاهش یا تحمل فشار درونی یا بیرونی که به وسیله عوامل فشارآور ایجاد شده است، بکار می رود) استورا،۲۰۰۶).
امروزه تقریباً تمامی افراد با واژه استرس آشنایی دارند، چرا که جزو جدایی ناپذیر زندگی انسان شده و انسان از کودکی با موقعیت های تنش زا مواجه است. مرگ نزدیکان، حوادث غیر مترقبه، بی کاری و ناکامی های متعدد، از جمله موقعیت هایی هستند که به ایجاد استرس می انجامد با وجود اینکه منابع استرس را نمی توان از بین برد، ولی با شناخت آن می توان راه های مقابله موثر را اتخاذ کرد و از تاثیرات منفی آن کاست.یکی از راه های مقابله با استرس، حمایت اجتماعی است که نشان دهنده ی تمایل فرد به در میان گذاشتن مشکلاتش با دیگران و طلب حمایت برای مقابله با مشکل است )خدایاری فرد، پرند، ۱۳۹۰).
از آنجا که درمان مشکلات روانشناختی پرهزینه اند و درمان طولانی مدتی را می طلبند، پیشگیری از این اختلالات و شناسایی عوامل خطر و کنترل آنها ضرورت می یابد. کارشناسان سازمان بهداشت جهانی، سلامت روان را قابلیت ارتباط موزون هماهنگ با دیگران، تغییر و اصلاح محیط فردی و اجتماعی و حل تضادها و تمایلات شخصی به طور منطقی، عادلانه و مناسب تعریف کرده و بر این باورند که سلامت روان، صرفاً نداشتن بیماری های روانی نیست، بلکه توان واکنش در برابر انواع گوناگون تجربیات زندگی به صورت انعطاف پذیر و معنی دار است)صالحی، ۱۳۸۶). حمایت اجتماعی و استفاده صحیح از شیوه های مقابله با استرس به عنوان یک سپر و عامل محافظت کننده در برابر پیامدهای منفی شرایط تنش زا و کاهش آ ثار منف ی تنیدگی در خلال موقعیتهای تنیدگی زای زندگی و رفاه روانشناختی می تواند مؤثر واقع شود. چنانجه در برخی از بررسی ها نشان داده شده که، افراد دارای حمایت اجتماعی بالا، کشمکش های میان فردی کمتری دارند و در رویارویی با رخدادهای فشارزا به طور مؤثری مقابله می نمایند و نشانه های کمتری از آشفتگی یا افسردگی را نشان می دهند)مونرو و همکاران، ۱۹۸۶). از سویی برخی از پژوهشگران معتقدند هرچه حمایت اجتماعی بیشتر باشد استفاده از روش های مقابله با استرس نیز افزایش می یابد آنان همچنین به نقش مقابله با استرس در صورت افزایش حمایت اجتماعی در مشاغل حساس و پراسترس تاکید می کنند)اکوچیان و همکاران، ۱۳۸۷). بررسی ارتباط بین حمایت اجتماعی ادراک شده و رویدادهای استرس زای زندگی بابیماریهای روانی از جمله افسردگی، نشان می دهدکه میزان حمایت اجتماعی با نرخ افسرد گی، همبستگی منفی داشته و میانگین حمایت اجتماعی در افراد افسرده، به طور معناداری پایین تر از افراد غیرافسرده می باشد . بدین ترتیب، به نظر می رسد که حمایت اجتماعی نقش تعدیل کنندگی در بروز یا تشدید آسیبهای روانشناختی، خصوصا افسردگی دارد)بخشانی و همکاران،۱۳۸۲).بررسی های انجام شده در زمینه نقش عوامل روانشناختی در توانبخشی و سازگاری پس از ضایعه نخاعی نشان داده اند که این عوامل در سازگاری با بیماریهای مزمن و پیامدهای آن دارای اهمیت هستند. به ویوه طرز تلقی بیمار از چگونگی ؛ بیماری خود و شیوه سازگاری با آن و منابع حمایتی بیرونی مانند دریافت حمایتهای اجتماعی بسیار مهم می باشد)تریشمن،۱۹۸۰ ؛بامباردییر و دامیکو، ۱۹۹۱ ؛ به نقل از ابراهیمی و همکاران، ۱۳۸۱).اگرچه بیماریهای مزمن مانند ضایعات نخاعی، قطع عضو، ترکش ها و امواج بر جا مانده از انفجارات جنگی و… و پیامدهای آسیب زای آن از جمله افسردگی به عنوان شرایط فشارزا تلقی می شوند، لیکن این واکنش ها پیامدهای گریز ناپذیر این بیماریها نیستد بلکه بستگی به قدرت عوامل خنثی کننده شرایط فشارزا مانند دریافت حمایت های اجتماعی و توانایی راهبردهای مقایله با این شرایط فشارزا دارد) فرانک و همکاران، ۱۹۸۷ ؛ الیوت و همکاران،۱۹۹ ۱؛ به نقل ازابراهیمی و همکاران، ۱۳۸۱). هرچند بررسی هایی به صورت مقطعی بر روی گروه محدودی از جانبازان در این رابطه انجام گرفته از جمله پژوهش ابراهیمی و همکارانش(۱۳۸۱)، اما این در حالی است که ما در این پژوهش به بررسی آثار حمایت های اجتماعی و چگونگی استفاده از راهبردهای مقابله ای توسط جانبازان محترم هشت سال دفاع مقدس می پردازیم و به دنبال این هستیم که دریابیم آیا میزان حمایت اجتماعی و استفاده از شیوه های مقابله با استرس با میزان افسردگی در جانبازان رابطه دارد؟
۳-۱ اهمیت و ضرورت تحقیق
سلامت روان شرکت کنندگان در جنگ یک خطّ پژوهشی و مداخله ای در جهان است و سالیانه قسمت اعظم پژوهش ها را به خود اختصاص می دهد.چون که شیوع اختلالات روانشناختی در بین حادثه دیدگان در جنگ همیشه نگران کننده است.سعی و تلاش برای درک آسیب دیدگان روانشناختی ناشی از جنگ و کمک به آن ها نیازمند مداخلات روانشناسی و روانپزشکی و همایت اجتماعی است تا وضعیت سلامت آن ها بهبود و ارتقا حفظ گردد.
جنگ تحمیلی هشت ساله ضایعات و صدمات فیزیکی و عوارض نا مطلوب روانی و اجتماعی را نیز به آورده است که تا سالیان دراز ممکن است تداوم یابد. جنگ در واقع، یکی از عوامل تأثیر گذار بر میزان شیوع، زمان شروع و سیر اختلالات روانی و رفتاری به حساب می آید زیرا حضور در جنگ منجر به مواجه فرد با موقعیت های بی نهایت حادثه ساز و خطرناک می گردد. یکی از این اختلالات، اختلال استرس پس از حادثه است که به دنبال فشارها و آسیب های جنگ ایجاد شده و به میزان زیادی با شدت و وسعت این آسیب ها در ارتباط بوده و در عرض چند ماه پیشرفت می کند.
از آنجایی که اختلال استرس پس از سانحه یک اختلال بسیار مهمی است که می تواند کلیًت فرد را تحت تأثیر قرار داده و به تبع نه تنها افرادی ک مستقیماٌ درگیر جنگ بوده اند بلکه خانواده ی آن ها نیز بعد از جنگ به دلیل همان آثار روانی و اجتماعی ناشی از حضور در جنبه های جنگ نیز در معرض خطر قرار می گیرد به نحوی که این امر می تواند تأثیرات زیان باری برای آسایش روانی و اجتماعی دیگر اعضای خانواده شخص دچار مشکل شود.
بررسی  پیوسته ی وضعیت روحی و روانی ، اجتماعی و اقتصادی جانبازان یکی از وظایف با اهمیت نهادهای حمایتی است . در این مسیر ، یافتن راهکارهایی برای حل و فصل مشکلات جانبازان  و کاهش نگرانی‌های آنان ضروری است . فراهم کردن امکانات ورزشی و دیگر فعالیت‌های جمعی ،  هنری ،  فرهنگی و تفریحی نیز می‌تواند بر تقویت روحیه  ی این عزیزان تاثیر قابل ملاحظه‌ای داشته باشد .
مطالعه ی  پیوسته  و انجام پژوهش‌های ادامه دار درباره  ی وضعیت اجتماعی ،  اقتصادی ، فرهنگی و آموزشی جانبازان  و خانواده‌هایشان و مشکلاتی که با آن دست به گریبان هستند ، از دیگر کارهایی است که می‌تواند در این زمینه  ، کشور ما را  به نتایجی اندیشیده شده  رهنمون شود و مقدمه‌ای برای برنامه‌ریزی‌های آتی  آن باشد. انجام این تحقیق و پژوهش های مشابه می توانند به مسولین ذیربط نسبت به شناخت جانبازان و تأثیر حمایت اجتماعی در کاهش استرس و افسرودگی کمک نماید.
۴-۱ اهداف تحقیق
اهداف اصلی :
تعیین رابطه حمایت اجتماعی و شیوه های مقابله با استرس با میزان افسردگی در جانبازان هشت سال دفاع مقدس
اهداف فرعی:
بررسی اهمیت و تآثیر حمایت اجتماعی و شیوه های مقابله با استرس بر میزان افسردگی جانبازان.
کاهش میزان افسردگی در جانبازان از طریق افزایش اثر حمایتهای اجتماعی و استفاده صحیح از راهبردهای مقابله با استرس
۵-۱ فرضیه های تحقیق

روش و ابزار گردآوری اطلاعات در تحقیق حاضر کتابخانه ای و ابزار تحقیق از نوع فیش برداری است.
۳-۳) محدودیت های تحقیق
از جمله محدودیت های این پژوهش عدم دسترسی به تمامی منابع و کارهای انجام شده می باشد و همچنین کم بودن تحقیقات در این زمینه مخصوصا در مورد هفت پیکر نظامی که تا حدودی از سرعت انجام تحقیق کاسته است.
فصل چهارم
تجزیه و تحلیل اطلاعات
بخش اول
معرفی فردوسی و شاهنامه

عناصر فوق طبیعی
۴-۱) زندگی نامه فردوسی و معرفی شاهنامه
تولد
به جرات می توان گفت، بزرگترین حماسه سرای جهان حکیم ابوالقاسم فردوسی است که در ذیل به اختصار به زندگی وی می پردازیم. «حکیم ابوالقاسم فردوسی در سال ۳۲۹ هجری قمری برابر با ۳۱۹ خورشیدی) ۹۴۰ میلادی) در روستای باژ در شهر توس )طوس( در خراسان دیده به جهان گشود.
نظامی عروضی، نخستین پژوهنده‌ای که درباره ی زندگی فردوسی جستاری نوشته‌است، تولد فردوسی را در ده باژ دانسته‌است. بن‌مایه‌های تازه‌تر روستاهای شاداب و رزان را نیز جایگاه تولد فردوسی دانسته‌اند اما بیشتر پژوهشگران امروزی این گمانه‌ها را بی‌پایه می‌دانند.
نام او همه جا ابوالقاسم فردوسی شناخته شده‌است. نام کوچک او را در بن‌مایه‌های کهن‌تر مانند عجایب‌المخلوقات و تاریخ گزیده(حمدالله مستوفی) و سومین مقدمه ی کهن شاهنامه، حسن نوشته‌اند. منابع دیگر هم‌چون ترجمه ی عربی بنداری، پیشگفتار دست‌نویس فلورانس و پیشگفتار شاهنامه بایسنقری (و نوشته‌های برگرفته از آن) نام او را منصور گفته‌اند. نام پدر او نیز در تاریخ گزیده و سومین مقدمه ی کهن شاهنامه علی گفته شده‌ است. محمدامین ریاحی پس از بررسی کهن‌ترین بن‌مایه‌ها، نام حسن بن علی را پذیرفتنی دانسته‌است و این نام را با قرینه‌های دیگری که وابستگی او را به یکی از فرقه‌های تشیع می‌رساند، سازگارتر دانسته‌است، هرچند که همچون بیشتر پژوهندگان زندگانی فردوسی، او را از هرگونه تعصب مذهبی برکنار دانسته‌است.» (دوستخواه، ۱۳۸۴: ۲۴)
رشد و نمو
بر پایه ی اشاره‌های ضمنی فردوسی دانسته شده‌است که او دهقان و دهقان‌زاده بود. دهقان در روزگار
فردوسی و در شاهنامه ی او به معنی ایرانی‌تبار و نیز به معنی مالک روستا یا رئیس شهر بوده‌است. درباره ی دوران کودکی و جوانی او نه خود شاعر سخنی گفته و نه در بن‌مایه‌های کهن جز افسانه و خیال‌بافی چیزی به چشم می‌خورد. با این حال از دقت در ساختار زبانی و بافت تاریخی- فرهنگی شاهنامه، می‌توان دریافت که او در دوران پرورش و بالندگی خویش از راه مطالعه و ژرف‌نگری در سروده‌ها و نوشتارهای پیشینیان خویش سرمایه ی کلانی اندوخته که بعدها دست‌مایه ی او در سرایش شاهنامه شده‌است. هم‌چنین از شاهنامه این گونه برداشت کرده‌اند که فردوسی با زبان عربی و دیوان‌های شاعران عرب و عرب زاده و نیز با زبان پهلوی آشنا بوده‌است.(ر ک ریاحی، ۱۳۷۵: ۷۴)
«آغاز زندگی فردوسی هم‌زمان با گونه‌ای جنبش نوزایش در میان ایرانیان بود که از سده ی سوم هجری آغاز شده و دنباله و اوج آن به سده ی چهارم رسید. در طول همین دو سده شمار چشمگیری از سرایندگان و نویسندگان پدید آمدند و با آفرینش ادبی خود زبان پارسی دری را که توانسته بود در برابر زبان عربی پایدار بماند، توانی روزافزون بخشیدند و به صورت زبان ادبی و فرهنگی درآوردند. فردوسی از همان روزگار کودکی بیننده ی کوشش‌های مردم پیرامونش، برای پاسداری ارزش‌های دیرینه بود و خود نیز در چنان زمانه و زمینه‌ای پا به پای بالندگی جسمی به فرهیختگی رسید و رهرو سخت‌گام همان راه شد.» (دوستخواه، ۱۳۸۴: ۲۰)

نوشتن شاهنامه
کودکی و جوانی فردوسی در زمان سامانیان سپری شد. شاهان سامانی از دوستداران ادب فارسی بودند. آغاز سرودن شاهنامه را بر پایه ی شاهنامه ابومنصوری از زمان سی سالگی فردوسی می‌دانند اما با درنگریستن به توانایی فردوسی می‌توان چنین برداشت کرد که وی در جوانی و نوجوانی نیز به سرایندگی می‌پرداخته ‌است و چه بسا سرودن بخش‌هایی از شاهنامه را در همان زمان و بر پایه ی داستان‌های کهنی که در داستان‌های گفتاری مردم جای داشته‌اند، آغاز کرده‌است. این گمانه می‌تواند یکی از سبب های ناهمگونی‌های زیاد ویرایش های دست نویس شاهنامه باشد. به این سان که ویرایش های کهن‌تری از این داستان های پراکنده دست‌مایه نسخه‌برداران شده باشد. از میان داستان هایی که گمان می‌رود در زمان جوانی وی گفته شده باشد می‌توان داستان های بیژن و منیژه، رستم و اسفندیار، رستم و سهراب، داستان اکوان دیو و داستان سیاوش را نام برد.
فردوسی پس از آگاهی یافتن از مرگ دقیقی توسی و نیمه‌کاره ماندن گشتاسب‌نامه سروده ی او (که به زمانه ی زرتشت می‌پردازد)، به نگاشته شدن شاهنامه ابومنصوری که به نثر بوده و بن‌مایه ی دقیقی توسی در سرودن گشتاسب‌نامه بوده‌است، پی برد و به دنبال آن به بخارا، پایتخت سامانیان «تختِ شاهِ جهان» رفت تا آن را بیابد و بازمانده آن را به شعر در آورد.(ر ک ریاحی،۱۳۷۵: ۹۱) «فردوسی در این سفر(شاهنامه ی ابومنصوری) را نیافت اما در بازگشت به توس، امیر منصور، که از دوستان فردوسی بوده‌است و (شاهنامه ابومنصوری) به دستور پدرش ابومنصور محمد بن عبدالرزاق یکپارچه و نوشته شده بود، نسخه‌ای از آن را در اختیار فردوسی نهاد.» (دوستخواه، ۱۳۸۴: ۳۶)
«شاهنامه پرآوازه‌ترین سروده ی فردوسی و یکی از بزرگترین نوشته‌های ادبیات کهن پارسی می‌باشد. فردوسی سرودن شاهنامه را بر پایه ی نوشتار ابومنصوری در حدود سال ۳۷۰ هجری قمری آغاز کرد و سر انجام آن را در تاریخ ۲۵ سپندارمذ سال ۳۸۴ هجری قمری (برابر با ۳۷۲ خورشیدی) با این بیت‌ها به انجام رساند:

این ویرایش نخستین شاهنامه بود و فردوسی نزدیک به بیست سال دیگر در تکمیل و تهذیب آن کوشید. این سال‌ها هم‌زمان با برافتادن سامانیان و برآمدن سلطان محمود غزنوی بود. فردوسی در سال ۳۹۴ هجری قمری (برابر با ۳۸۲ خورشیدی) در سن شصت و پنج سالگی بر آن شد که شاهنامه را به سلطان محمود اهدا کند و از این رو دست به کار تدوین ویرایش تازه‌ای از شاهنامه شد.» (مینوی، ۱۳۴۶: ۴۰-۳۸) پایان ویرایش دوم شاهنامه در سال ۴۰۰ هجری قمری در هفتاد و یک سالگی فردوسی بوده‌است:

به منظور سنجش نگرانی های زیست محیطی مراجعه کنندگان، سوالی بصورت ” یکی از دغدغه های من حفظ محیط زیست است (مانند مصرف بی‌رویه کاغذ و ….)” در نظر گرفته شد که میانگین پاسخ به آن برابر ۳.۹۱ با انحراف معیار ۰.۸۹ بدست آمد.
به منظور سنجش وقت شناسی مراجعه کنندگان، سوالی بصورت ” یکی از دغدغه های من استفاده مفید از زمان است. ” در نظر گرفته شد که میانگین پاسخ به آن برابر ۴.۲۰ با انحراف معیار ۰.۹۴ می باشد.
۵-۲-۳- نتایج آمار استنباطی
نتایج تحلیل فرضیه های تحقیق نشان داد، نگرش نسبت به استفاده از خدمات گمرک الکترونیک به میزان ۰.۳۰ (t=3.42) با تمایل به استفاده از این خدمات توسط مراجعه کنندگان به گمرکات استان گیلان رابطه دارد. همچنین سایر نتایج نشان دادند که سودمندی ادراک شده از این خدمات به میزان ۰.۳۴ (t=4.73) با نگرش به استفاده و به میزان ۰.۲۳ (t=2.93) با تمایل به استفاده از خدمات گمرک الکترونیک مرتبط است. در این بین نتایج نشان دادند سهولت ادراک شده نیز به میزان ۰.۳۱ (t=1.98) با نگرش به استفاده، به میزان ۰.۲۱ (t=3.63) با سودمندی ادراک شده و به میزان ۰.۲۳ (t=1.98) با اعتماد مشتریان رابطه دارد. بررسی تاثیر متغیر اعتماد نیز نشان داد که اعتماد مشتریان به استفاده از خدمات گمرک الکترونیک به میزان ۰.۴۰ (t=2.42) با سودمندی ادراک شده، به میزان ۰.۳۰ (t=2.54) با نگرش و به میزان ۰.۵۸ (t=3.01) با تمایل به استفاده مراجعه کنندگان رابطه دارد. همچنین، سایر نتایج نشان دادند که وقت شناسی می تواند یک نقش تعدیل کننده در ارتباط بین سودمندی ادراک شده و تمایل به استفاده از خدمات ویک نقش تعدیل کننده دیگردر ارتباط بین نگرش و تمایل به استفاده از خدمات داشته باشد.همچنین نگرانی های زیست محیطی نیز می تواند یک نقش تعدیل کننده در ارتباط بین اعتماد و تمایل به استفاده از خدمات داشته باشد. از نتایج بالا می توان چنان استنباط نمود که:
اولا῎، سودمندی ادراک شده بعنوان مهم ترین ادراک شهروندان مشخص شد که در اتخاذ خدمات الکترونیک، هم بر نگرش (به طور مستقیم) و قصد استفاده (مستقیم و غیر مستقیم) تاثیر می گذارد. به نظر می رسد که منافع درک شده حاصل از کاربرد آنها مانند سایر خدمات فناوری محور، دلیل اصلی شهروندان برای اتخاذ خدمات الکترونیک است. مدیران مسئول ارائه آنلاین خدمات عمومی باید در نظر داشته باشند که کاربران بالقوه باید سودمندی این خدمات را درک کنند تا از آنها استفاده کنند. نتایج تاثیر سودمندی ادراک شده بر نگرش همراستا با تحقیقات سو و هان^[۱۲۱] (۲۰۰۲) (t=4.12, ?=۰.۳۲)، چن و تان^[۱۲۲] (۲۰۰۴) (t=3.47, ?=۰.۲۴)، گفن^[۱۲۳] (۲۰۰۴) (t=3.19, ?=۰.۲۸)، یو و همکاران^[۱۲۴] (۲۰۰۵) (t=7.11, ?=۰.۵۴)، چو^[۱۲۵] (۲۰۰۶) (t=4.41, ?=۰.۳۲)، رد و لوی^[۱۲۶] (۲۰۰۸) (t=2.63, ?=۰.۲۱)، پالویا^[۱۲۷] (۲۰۰۹) (t=3.52, ?=۰.۲۹)، لرنزو و همکاران^[۱۲۸] (۲۰۱۱) (t=2.11, ?=۰.۱۴۷)، وو و چن^[۱۲۹] (۲۰۰۵) (t=6.35, ?=۰.۴۶)، هانگ و همکاران^[۱۳۰] (۲۰۰۶) (t=5.63, ?=۰.۴۰) و نتایج تاثیر سودمندی ادراک شده بر قصد استفاده همراستا با تحقیقات سو و هان (۲۰۰۲) (t=2.65, ?=۰.۱۷)، گفن و استراپت (۲۰۰۳) (t=3.21, ?=۰.۲۶)، گفن و همکاران (۲۰۰۳) (t=3.89, ?=۰.۲۹)، پاولو (۲۰۰۳) (t=4.14, ?=۰.۳۰)، ون در هجدن و همکاران (۲۰۰۳) (t=4.74, ?=۰.۳۹)، چن و تان (۲۰۰۴) (t=6.15, ?=۰.۴۹)، گفن (۲۰۰۴) (t=1.99, ?=۰.۱۳)، یو و همکاران (۲۰۰۵) (t=2.74, ?=۰.۱۷)، وانگ و ونباسات (۲۰۰۵) (t=2.63, ?=۰.۱۷)، چو (۲۰۰۶) (t=4.12, ?=۰.۲۸)، مک کلوزکی (۲۰۰۶) (t=5.19, ?=۰.۳۵)، رد و لوی (۲۰۰۸) (t=3.33, ?=۰.۲۸)، پالویا (۲۰۰۹) (t=3.69, ?=۰.۲۳)، لی و یه (۲۰۱۰) (t=4.75, ?=۰.۴۱)، و لرنزو و همکاران (۲۰۱۱) (t=3.25, ?=۰.۲۹) است.

دوم، اعتماد تحت تاثیر سهولت ادراک شده قرار داشته و مستقیماً بر سودمندی ادراک شده تاثیر می گذارد. این یافته بواسطه موارد زیر به ادبیات قبلی کمک می کند: (۱) تایید می‌کند که گنجاندن اعتماد در مدل پذیرش فناوری اطلاعات، در زمینه آنلاین مرتبط است، و (۲) نشان می دهد که روش تلفیق اعتماد در مدل پذیرش فناوری اطلاعات مناسب ترین راه است. در واقع، چندین اثر پیش از این به طُرُق مختلف (عمدتاً میانجیگری جزئی و اثر مستقیم اعتماد بر اتخاذ را پیشنهاد می دهند) اعتماد را در مدل پذیرش فناوری اطلاعات تلفیق کرده اند، بنابراین نیاز نظری جهتِ مقایسۀ این پیشنهاد با سایر ویژگی های ممکن وجود داشت. همچنین، نتایج نشان می دهند که اعتماد بواسطۀ آثار مستقیم قابل توجه و قوی بر نگرش و قصد استفاده ، کاملاً به چارچوب مدل پذیرش فناوری اطلاعات متصل است. همانطور که پیش از این استدلال شده است احتمالاً این نقشِ یکپارچه اعتماد در مدل پذیرش فناوری اطلاعات می تواند برای سایر محصولات / خدمات مرتبط با عدم قطعیت، بویژه موارد مبتنی بر فناوری قابل اجراء باشد. همچنین، مدیران خدمات الکترونیک که بر مفاهیم عملی تمرکز دارند، باید اهمیت اعتماد شهروندان نسبت به ارائه این خدمات را مد نظر قرار دهند. خدمات الکترونیکی باید قویاً ویژگی های محیط آنلاین را در نظر داشته و از یک سیستم کیفیت قابل اعتماد مدیریت خدمات (کوربیت و همکاران، ۲۰۰۳) همراه با روش های دیگر بهبود دهندۀ ادراک شهروندان از یک خدمت قابل اعتماد الکترونیک (یعنی، ترویج قابلیت اطمینان دولت الکترونیک در رسانه ها؛ ارائه ترکیبی از دفتر با دفتر فیزیکی توسط تصاویر، اَشکال مشابه، و غیره) استفاده کنند. نتایج تاثیر اعتماد بر سودمندی ادراک شده همراستا با تحقیقات یو و همکاران (۲۰۰۵) (t=7.39, ?=۰.۶۳)، وانگ و ونباسات (۲۰۰۵) (t=4.10, ?=۰.۳۸)، مک کلوزکی (۲۰۰۶) (t=4.19, ?=۰.۳۳)، رد و لوی (۲۰۰۸) (t=3.96, ?=۰.۳۰)، پالویا (۲۰۰۹) (t=2.99, ?=۰.۱۹)، لی و یه (۲۰۱۰) (t=3.74, ?=۰.۲۳)، و لرنزو و همکاران (۲۰۱۱) (t=6.32, ?=۰.۵۳)، همچنین نتایج تاثیر اعتماد بر نگرش نسبت به استفاده همراستا با تحقیقات چو (۲۰۰۶) (t=6.04, ?=۰.۵۶)، رد و لوی (۲۰۰۸) (t=2.68, ?=۰.۲۰)، و نتایج تاثیر اعتماد بر قصد استفاده همراستا با تحقیقات سو و هان (۲۰۰۲) (t=3.63, ?=۰.۳۰)، گفن و استراپت (۲۰۰۳) (t=3.91, ?=۰.۲۸)، گفن و همکاران (۲۰۰۳) (t=4.66, ?=۰.۳۷)، پاولو (۲۰۰۳) (t=3.99, ?=۰.۳۳)، مک کلوزکی (۲۰۰۶) (t=5.36, ?=۰.۳۹)، و رد و لوی (۲۰۰۸) (t=2.21, ?=۰.۱۸) است.
سوم، سهولت ادراک شده بواسطۀ آثار متعدد بر متغیرهای کلیدی نظیر سودمندی ادراک شده، نگرش و اعتماد بعنوان متغیر مؤثر بر فرایند اتخاذ،تائید می شود. مادامی که شهروندان درک می کنند که استفاده از خدمات الکترونیک عاری از هرگونه تلاش است (راحت است)، نگرش و سودمندی ادراک شده و همچنین اعتمادشان به خدمت الکترونیک افزایش می یابد. سهولت ادراک شده بیشتر ممکن است موجب ایجاد فضای مطلوب تر هنگام استفاده از خدمات شود (کاسالو و همکاران، ۲۰۰۷) و باید نشانه نگرانی گمرک در مورد نیازهای شهروندان خود باشد.بنابراین، نباید نقش اولیه سهولت ادراک شده در توسعه خدمات الکترونیک را نادیده گرفته و سهولت استفاده باید همچنان یک اولویت در طراحی این خدمات باشد. از اینرو، شرح خدمات الکترونیک بر اساس دانش و شرایط کاربران از جمله مسئولیت های گمرک در زمینه تجربه اینترنت است که کاربرد این خدمات را برای طیف گسترده ای از شهروندان آسان می کند. نتایج تاثیر اثر سهولت ادراک شده بر سودمندی ادراک شده همراستا با تحقیقات ون در یو و همکاران (۲۰۰۵) (t=2.63, ?=۰.۲۰)، وانگ و ونباسات (۲۰۰۵) (t=3.15, ?=۰.۲۶)، چو (۲۰۰۶) (t=7.18, ?=۰.۶۳)، مک کلوزکی (۲۰۰۶) (t=4.12, ?=۰.۳۱)، رد و لوی (۲۰۰۸) (t=3.36, ?=۰.۲۵)، پالویا (۲۰۰۹) (t=2.98, ?=۰.۲۳)، لی و یه (۲۰۱۰) (t=4.15, ?=۰.۲۸)، و لرنزو و همکاران (۲۰۱۱) (t=5.28, ?=۰.۴۲)، نتیجه تاثیر سهولت ادراک شده بر اعتماد همراستا با تحقیقات وانگ و همکاران (۲۰۰۵) (t=5.84, ?=۰.۳۹)، لی و یه (۲۰۱۰) (t=3.99, ?=۰.۲۷) و نتایج اثر سهولت ادراک شده بر نگرش به استفاده همراستا با تحقیقات سو و هان (۲۰۰۲) (t=3.37, ?=۰.۲۴)، چن و تان (۲۰۰۴) (t=4.96, ?=۰.۳۹)، رد و لوی (۲۰۰۸) (t=4.88, ?=۰.۲۹)، و پالویا (۲۰۰۹) (t=6.03, ?=۰.۴۸) است.
چهارم، افزایش تاثیر نگرش بر قصدِ استفاده پیشنهاد می دهد که راندمان زمان نه تنها برای در نظر گرفتن سودمندی خدمات بلکه برای ارزشگذاری احساسات ارزیابی مطلوب یا نامطلوب هنگام استفاده نیز مهم است. از آنجا که نگرش ها در حافظه ذخیره می شوند، معمولاً به افراد کمک می کنند سریعاً تصمیم بگیرند، بنابراین، آن دسته از افرادیکه آگاهی و توجه بیشتری نسبت به زمان دارند باید بیشتر از نگرش خود در شکل دهی مقاصد رفتاری استفاده کنند. مادامی که این ارزش ها یا سبک های زندگی یا موارد دیگرشان بر فرایند انتخاب تاثیر می‌گذارند، گمرکات باید آنها را به دقت مد نظر قرار دهند تا برای ترویج استفاده از خدمات الکترونیک طبق نیازهای گروه های خاص در جامعه، با تمرکز بر عوامل مربوط به هر گروه (یعنی ، برای طرفداران محیط زیست، مدیران باید از خواسته های زیست محیطی این شهروندان آگاه باشند تا بازاریابی استراتژیک زیست محیطی و سازمان خود را انطباق دهند) (ریورا و مولرو، ۲۰۰۶) استراتژی بازاریابی خود را انطباق دهند. از این رو نتایج بدست آمده از تاثیر نگرش بر قصد استفاده همراستا با تحقیقات سو و هان (۲۰۰۲) (t=3.64, ?=۰.۲۸)، ون در هجدن و همکاران (۲۰۰۳) (t=4.93, ?=۰.۳۵)، چن و تان (۲۰۰۴) (t=5.06, ?=۰.۳۹)، رد و لوی (۲۰۰۸) (t=4.17, ?=۰.۲۳)، و پالویا (۲۰۰۹) (t=2.16, ?=۰.۱۹)و لرنزو و همکاران (۲۰۱۱) (t=3.04, ?=۰.۲۱) است.
پنجم، توضیح قصد استفاده و نگرش برای ظرفیت مدل جالب توجه است زیرا دومی بعنوان متغیر موثر بر فرایند اختیار و همچنین به تنهایی بعنوان یک متغیر هدف باقی می ماند. اگرچه سودمندی ادراک شده متغیر اصلی موثر بر قصد استفاده است، اما شایان ذکر است که مسیر نگرش نیز اثر مثبتی بر اتخاذها دارد. در واقع، برای مطالعات متمرکز بر روش های دیگر خدمت الکترونیک (یعنی، نفوذ اجتماعی، تبلیغات، بازاریابی سیاسی) نگرش نسبت به استفاده می تواند مرتبط تر از قصد دانسته شود. باید مزایای خدمات الکترونیک را محسوس تر نموده و نگرش مطلوب نسبت به استفاده را در میان شهروندان افزایش دهند.
۵-۳- پیشنهادات کاربردی
در زیر به برخی پیشنهادات کاربردی بر اساس نتایج فرضیه های تحقیق ارائه شده است:
با توجه به اثر مثبت سودمندی ادراک شده بر نگرش و استفاده از خدمات الکترونیک پیشنهاد می شود:
گمرک با طراحی سیستم های مکانیزه گمرکی بر خط بتواند در قالب پنجره واحد تجاری فرامرزی اسناد بین المللی لازم را از فرم کاغذی به فرم الکترونیکی تبدیل و نسبت به تسریع خدمات اقدام کند.
گمرک با طراحی سیستم های مکانیزه گمرکی بر خط محدودیت زمانی اظهار کالا را از بین برده و امکان اظهار کالا در تمام ساعات شبانه روز و در هر نقطه جهان را فراهم نماید تا از این طریق از ظهور واسطه ها در انجام تشریفات گمرکی و در نتیجه کاهش هزینه تجار اقدام نماید.
با بهره گرفتن از بروشورهایی فواید استفاده از خدمات الکترونیک برای مراجعه کنندگان شرح داده شوند.
با توجه به اثر مثبت سهولت استفاده ادراک شده بر اعتماد، سودمندی، نگرش و استفاده از خدمات الکترونیک پیشنهاد می شود:
گمرک با طراحی سیستم های مکانیزه گمرکی بر خط حضور فیزیکی مراجعان را کاهش داده و زمینه ارائه خدمات غیر حضوری و از راه دور را در تمامی گمرکات استان فراهم نماید.
گمرک با کاهش اسناد لازم برای تشریفات قانونی گمرکی و همچنین جایگزین نمودن اسناد الکترونیکی بجای اسناد کاغذی نسبت به کاهش زمان تشریفات گمرکی در راستای تکریم به ارباب رجوع بکوشد.
با توجه به اثر مثبت اعتماد بر سودمندی اداراک شده، نگرش و استفاده از خدمات الکترونیک پیشنهاد می شود:
با عنایت به لزوم اخذ مجوز از سازمان های مختلف جهت انجام تشریفات گمرکی، صدور و ارائه این مجوزها از کاغذی به الکترونیکی تبدیل گردد و در نتیجه از دستکاری مجوزها توسط افراد سود جو جلوگیری شود.
گمرک با طراحی سیستم های مکانیزه گمرکی بر خط و با عنایت به دقت و سرعت بیشتر سیستم‌های الکترونیکی در مقایسه با نیروی انسانی، نسبت به تحقق شعار صحت دقت و سرعت در راستای خط مشی سازمان و تکریم ارباب رجوع و ارائه آمار و اطلاعات دقیق اقدام نماید.
با توجه به اثر مثبت نگرش بر استفاده از خدمات الکترونیک پیشنهاد می شود:
به شکایات مراجعه کنندگان در خصوص پرداخت هزینه در قبال استفاده از سیستم الکترونیک رسیدگی شود.
تلفن گویای پیگیری امور راه اندازی شود.
با توجه به نقش تعدیلگر وقت شناسی در ارتباط بین تمایل به استفاده با سودمندی ادراک شده و تمایل به استفاده بانگرش پیشنهاد می شود:
خدمات گمرکی تماما῎ از طریق اینترنت صورت پذیرد.
سیستم نوبت دهی هوشمند در ارائه خدمات پیش بینی شود.
با توجه به نقش تعدیلگر نگرانی های زیست محیطی در ارتباط بین اعتماد با تمایل به استفاده پیشنهاد می‌شود حتی المقدور استفاده ازسیستم جایگزین کاغذ گردد.
۵-۴- محدودیت های تحقیق
برخی از محدودیت های تحقیق حاضر عبارت اند از:
۱- پایین بودن روایی ابزار یکی از محدودیت های تحقیق حاضر به شمار می رود. یکی از دلایل این امر می توان به عدم توجه مشارکت کنندگان در پاسخ به سوالات باشد.
۲- عدم بکارگیری متغیرهای جمعیت شناختی (جنسیت، تحصیلات و …) در مدل تحقیق بدلیل اینکه مدل تحقیق یک مدل نظری به حساب می آید و در مطالعه بلانچ و همکاران (۲۰۱۲) نیز متغیرهای جمعیت شناختی لحاظ نشدند.
۳- محدودیت در بکارگیری سایر متغیرهای موثر بر پذیرش فناوری اطلاعات مانند تصویر ذهنی، تجربه و … .
۴- عدم استفاده از سایر مدل های پذیرش فناوری اطلاعات مانند مدل ثانویه پذیرش.
۵-۵- پیشنهادات به منظور تحقیقات آتی
برخی پیشنهادات کاربردی تحقیق بصورت زیر است:
۱- استفاده از متغیرهای جمعیت شناختی مانند جنسیت در مدل تحقیق به عنوان متغیرهای کنترل.
۲- بررسی تاثیر تصویر ذهنی بر پذیرش فناوری در مدل تحقیق. تصویر ذهنی نقش یافته در اذهان مراجعه کنندگان می تواند بر تمایل به استفاده مجدد از خدمات موثر باشد.
۳- استفاده از سایر مدل های پذیرش فناوری اطلاعات. مدل ثانویه پذیرش فناوری اطلاعات که توسط محققان دیگر ارائه گردیده شامل طیف گسترده تری از متغیرهاست که از این نظر می تواند به اعتبار نتایج بدست آمده بیافزاید.
منابع:
آزاد ارمکی، تقی (۱۳۸۳). اعتماد، اجتماع و جنسیت؛ بررسی تطبیقی اعتماد متقابل در بین دو جنس. مجله جامعه شناسی ایران. دوره پنجم. شماره ۳، ص ۱۳۲-۱۰۰.
افشانی، جمشید (۱۳۹۱). اخلاق حرفه‌ای ویژه دانشجویان فناوری اطلاعات. خوزستان: انتشارات جهاد دانشگاهی دانشگاه جامع علمی کاربردی خوزستان.
الوانی، سید مهدی و شیروانی، علیرضا (۱۳۸۷). سرمایه اجتماعی، اصل محوری توسعه. ماهنامه تدبیر، شماره ۱۴۷،ص ۲۲-۱۶.
الهی ، شعبان ؛ عبدی ، بهنام و دانایی فرد،حسن. (۱۳۸۹). پذیرش دولت الکترونیک در ایران: تبیین نقش متغیرهای فردی، سازمانی و اجتماعی مطرح در پذیرش فناوری، چشم انداز مدیریت دولتی- شماره ۱، ص ۴۱-۶۷
بختیار نصرآبادی، حسنعلی و لاجوردی، لیلا. (۱۳۹۲). بررسی تاثیر فرهنگ سازمانی بر بکارگیری فناوری اطلاعات و ارتباطات در تبادل دانش. بانک مقالات بازاریابی ایران. www. Marketingarticles.ir
بشیری، مهدی و جنیدی، مهدی (۱۳۸۶). بررسی اثر اعتماد مشتریان بر پذیرش بانکداری اینترنتی بر پایه مدل پذیرش فناوری اطلاعات (TAM) (مطالعه موردی : بانک ملت). پنجمین کنفرانس بین المللی مدیریت.
بهبودی، مهدی و عابدینی کشکسرای، امیر و جلیلوند شیرخانی تبار، مرضیه (۱۳۹۲). پذیرش بانکداری همراه توسط مشتریان بانکهای ایرانی. مجله مدیریت بازاریابی، شماره ۱۸، ص ۲۱-۴۶.
بیگی نیا ،عبدالرضا و الوانی، سیّد مهدی و گلشن، اصغر (۱۳۹۰) . بررسی اثر پذیرش فناوری اطلاعات بر چابکی سازمان(مطالعه موردی: شرکت ملی صنایع پتروشیمی). دوماهنامه دانشور رفتار / مدیریت و پیشرفت، دانشگاه شاهد، سال هجده ، شماره ۵۰، ص ۱۳۰-۱۱۳.
حاتمی بهمن بیگلو ، صدیقه (۱۳۸۹). بررسی عوامل مرتبط با قصد استفاده شهروندان از خدمات دولت الکترونیک. دانشگاه سیستان و بلوچستان، پایان نامه کارشناسی ارشد در مدیریت فناوری اطلاعات.
زرندی، سعید (۱۳۸۹). بررسی مفهوم اعتماد در شهر الکترونیک. دومین کنفرانس بین المللی شهرداری الکترونیکی تهران.
زمانیان، مصطفی و موحدی، مسعود (۱۳۸۸). استراتژی های پذیرش فناوری اطلاعات در بنگاههای کوچک و متوسط ایران مطالعه موردی درکارگزاری های بیمه. ششمین کنفرانس بین المللی مدیریت فناوری اطلاعات و ارتباطات.

تنگش چنبره ای

تپی

انتها باز

آیینه ای

پایا

تنگش مستقیم

تپی

پلاسمای کانونی

تپی

شکل ۱-۶- نمایی از دستگاه چنبره­ای پلاسما [۲۳, ۲۴]
۱-۶-۱- راکتور توکامک^[۱۹]
توکاماک یکی از انواع رآکتورهای همجوشی هسته­ای است که عمل محصورسازی را به خوبی انجام می­دهد. طرح توکاماک در دهه پنجاه میلادی توسط روس‌ها پیشنهاد شد. کلمه توکاماک از کلمات “toroidalnaya", “kamera", and “magnitnaya” به معنی ” اتاقک مغناطیسی چنبره‌ای” گرفته شده است. این سیستم­ها حاوی پلاسمای سوخت هستند که توسط دو سری میدان مغناطیسی نگهداری می­شوند، و شکلی مانند چنبره تشکیل می‌دهند. ITER اسم مجموعه­ایست که اولین رآکتور همجوشی جهان از نوع توکاماک را ساخته است. این مجموعه متشکل از کشورهای روسیه، اروپا، ژاپن، کانادا، چین، ایالات متحده و جمهوری کره می‌باشد. آنها در این راه از فوق هادی­ها برای قسمت­ های مغناطیسی رآکتور استفاده کرده و توان خروجی این توکاماک ۴۱۰ مگا وات می‌باشد.

۱-۶-۲- قسمتهای اصلی راکتور توکاماک ITER
نمایی از راکتور توکامک ایتر در شکل(۱-۷) و (۱-۸) آورده شده است که شامل قسمت­ های متفاوتی برای انجام فرایند محصورسازی پلاسما به روش مغناطیسی می‌باشد. این اجزا به همراه فرایندی که در آن انجام می‌گیرد بصورت خلاصه و در حد لزوم در زیر آمده است:
لوله خلأ: پلاسما را نگه داشته و از محفظه فعل و انفعال محافظت می­ کند
انژکتور پرتو خنثی(سیکلوترون یون): ذرات پرتو را از شتاب دهنده به پلاسما تزریق می­ کند تا به پلاسما برای رسیدن به دمای بحرانی کمک نماید.
میدان مغناطیسی مارپیچ: رفتار مغناطیسی بسیار قوی که شکل و محتوای پلاسمای استفاده شده در میدان مغناطیسی را محدود می­ کند.
ترانسفورماتور/ سولنوئید مرکزی: الکتریسیته را برای میدان مغناطیسی مارپیچ تامین می­ کند.
سیستم خنک کننده: آهن­ربا را خنک می­ کند.
سیستم عایق: ساخته شده از لیتیم است؛ گرما و انرژی بالای نوترون را از راکتور همجوشی هسته‌ای جذب می­ کند.
دایورتور: خروج محصولات هلیم از راکتور همجوشی
شکل ۱-۷- راکتور توکاماک ایتر [۲۵]
شکل ۱-۸- سطح مقطع ایتر با پلاسمای بیضی [۲۰]
۱-۶-۳- راکتور اسفرومک
اسفرومک نوع دیگری از راکتورهای همجوشی است که بر خلاف توکامک که شکل چنبره­ای دارد، بصورت کروی است. در مرکز اسفرومک هیچ ماده­ای وجود ندارد. اسفرومک از ترانسفورماتور (مانند آنچه که در توکامک بکار رفته) برای تولید سطوح پیچیده شار به شکل دوقطبی^[۲۰] مورد نیاز برای محبوس سازی استفاده نمی­کند بلکه پلاسمای بسیار داغ را در یک سیستم میدان مغناطیسی ساده و فشرده که فقط از یک سری ساده از کویل­های کوچک پایدار کننده استفاده می‌کند، بوجود می‌آورد. میدان‌های مغناطیسی قوی لازم درون پلاسما با چیزی که دینام مغناطیسی نامیده می‌شود تولید می‌شوند. در اسفرومک شعاع اصلی با شعاع فرعی برابر است یعنی پلاسما مطابق شکل در سیستمی کروی محصور می‎شود.
۱-۶-۴- سایر راکتورهای محصورسازی مغناطیسی
غیر از توکامک و اسفرومک دستگاه‌های دیگری برای محصورسازی مغناطیسی وجود دارد ، که تفاوت آنها در نوع آرایش میدان مغناطیسی و شکل آنهاست. برخی از این دستگاه­ها، تنگش میدان- وارونه^[۲۱]، استلاراتور (شکل۱-۹) و هلیوترون^[۲۲]،چنبره فشرده^[۲۳]، دستگاه تنگش-تتا^[۲۴]، دستگاه تنگش-Z ^[۲۵]، پلاسمای کانونی^[۲۶] می‌باشد.
استلاراتور وسیله‌ای برای حبس پلاسمای داغ به وسیله میدان مغناطیسی به منظور حفظ یک واکنش همجوشی کنترل شده است و یکی از ابتدایی‌ترین ابزارهای کنترل شده همجوشی بوده که اولین بار توسط لیمان اسپیتزر^[۲۷] در سال ۱۹۵۰ اختراع شد. این اختراع تغییر در هندسه دستگاه‌های همجوشی قبلی بود.
شکل۱-۹- شماتیک هندسی راکتور استلاتور [۲۳, ۲۴]
از مزایای استلاراتورها می‌توان عدم احتیاج به جریان چنبره‌ای (در نتیجه افزایش احتمال فعالیت مداوم) و ثبات سیستم بیشتر را نام برد.
فصل دوم
سینیتیک همجوشی پلاسمای دوتریوم – هلیوم ۳
فصل دوم: سینیتیک همجوشی پلاسمای دوتریوم–هلیوم ۳
سوخت‌های جدید و خواص آنها
مشکلات مربوط به پسمان همجوشی را می‌توان با انتخاب یک سوخت بهتر کاهش داد. کاندیداهای مختلفی برای سوخت‌های همجوشی وجود دارند که سوخت‌های پیشرفته نامیده می‌شوند و تعداد نوترون‌های تولید شده در آن ها نسبت به همجوشی D-T بسیار کمتر است و بنا براین مشکلات مربوط به رادیواکتیویته و ایمنی و زیست محیطی ندارند. به طور کلی، همجوشی غیر نوترونی به هر شکلی از همجوشی اطلاق می‌شود که در آن کمتر از یک در صد از انرژی آزاد شده توسط نوترون‌ها حمل شود، ولی شرایط لازم برای کنترل همجوشی غیر نوترونی بسیار دشوارتر از شرایط لازم برای چرخه سوخت متداول دوتریم-تریتیم است و هنوز به طور تجربی حاصل نشده است.
دلایل اصلی اهمیت مطالعه برای یافتن چرخه‌های سوخت پیشرفته عبارتند از [۱۳, ۱۴]:
حذف تریتیوم از چرخه سوخت به منظور ساده سازی چرخه سوخت (عدم نیاز به زایش تریتیوم) و افزایش ذخیره سوخت همجوشی (ذخیره لیتیم زمین مقدار کل تریتیمی را که قابل تولید با پوشش‌های زاینده هست محدود می‌کند.)
(حذف و یا کاهش فوق العاده) تولید نوترون در رآکتورهای همجوشی به منظور اجتناب از (یا تا حد ممکن کاهش دادن) فعالسازی اجزای راکتورها و تخریب ناشی از نوترون‌ها.
دو چرخه مهم سوخت پیشرفته p-¹¹B و D-³He می‌باشد، چرخه سوخت D-³He، تعداد خیلی کمتری نوترون نسبت به چرخه سوخت D-T تولید می‌کند و انرژی این نوترون‌ها نیز خیلی کمتر است، بنابراین، میزان تخریب مواد کاهش خواهد یافت. مطالعات نشان داده‌اند که چرخه سوخت D-³He به میزان قابل توجهی مساله طول عمر اجزای راکتور را با کاهش تخریب نوترونی حل می‌کند در حالی که مشکل فعال سازی نوترونی و تولید پسماندهای مربوط به آن کماکان باقی می‌ماند. در این چرخه، تریتیم حذف شده است ولی ایزوتوپ نایاب هلیم ۳ جایگزین آن شده است. بر روی زمین در حدود ۴۰۰ کیلوگرم هلیم۳ قابل حصول است که در حدود GW-year 8 انرژی همجوشی بدست می‌دهد و مقادیر بیشتر از این باید یا از طریق واکنش‌هایی که شامل نوترون هستند، تهیه شود (که مزیت بالقوه همجوشی غیر نوترونی را از بین می‌برد) و یا اینکه از منابع ماورای زمین تهیه شود. بر روی سطح ماه در حدود ۱۰^۹ کیلوگرم هلیم۳ وجود دارد که معادل هزار سال مصرف انرژی فعلی جهان است. همچنین، در اتمسفر سیارات عظیم گازی در حدود ۱۰^۲۳ کیلوگرم هلیوم ۳ وجود دارد که قادر است در حدود ۱۰^۱۷ سال مصرف فعلی انرژی جهان را تولید کند، یعنی منابع هلیم ۳ منظومه شمسی عملا پایان ناپذیرند [۲۶].
ولی استخراج هلیم ۳ از این منابع و انتقال آن به زمین بسیار دشوار و پرهزینه خواهد بود و تنها در آینده‌های دور می‌توان به آن اندیشید [۲].
چرخه سوخت D-³He نسبت به D-T برای احتراق، نیازمند شرایط محصورسازی بالاتری nτ_ET=2.4×۱۰^۲۳keV.s/m³) ) است و در فشار پلاسمای یکسان، چگالی توان همجوشی کمتری نسبت به همجوشی D-T بدست خواهد داد. همچنین گرچه واکنش اصلی ^۳He(D,p)αرا می‌توان غیر نوترونی دانست ولی تولید نوترون از طریق واکنش جانبی D(D,n)³He و واکنش ثانویه D(T,n)α اجتناب ناپذیر است.
واکنش همجوشی ^۱۱B-p ایمن‌ترین و بهترین واکنش هسته‌ای هست که وجود دارد، ^۱۱B به فراوانی در آب دریا و منابع دیگر یافت می‌شود و ۸۰ درصد بور موجود بر روی زمین را شامل می‌شود و هیدروژن هم که فراوان ترین عنصر در عالم هستی است. بنابراین، مشکلی از نظر محدودیت منابع سوخت وجود ندارد. حاصل واکنش آن‌ها نیز گاز بی اثر هلیم است و هیچ نوترونی تولید نخواهد شد [۲۷, ۲۸].
برای بهره برداری عملی از همجوشی، انرژی حاصل از همجوشی باید بیش از انرژی لازم برای گرمایش پلاسما باشد، بدین منظورشروط متعددی باید برآورده شوند که مهمترین آنها، دستیابی به مقادیر مناسب برای حاصل ضرب nτ و حاصل ضرب nTτ است که مجموع اینها معیار لاوسون نامیده می‌شود. یعنی باید پلاسما را با چگالی مناسب تا دمای مناسبی گرم کرد و این پلاسمای داغ و چگال را به مدت کافی محصور نمود [۲۹].