پژوهش حاضر یک مطالعه مقطعی از نوع توصیفی-تحلیلی بود که جهت ارزیابی و بررسی فشار مراقبتی و عوامل مرتبط با آن در مراقبین بیماران همودیالیزی انجام شد. جهت گردآوری داده ها پس از تأیید عنوان پژوهش در معاونت پژوهشی، تأییدیهی کمیتهی اخلاق اخذ گردید. سپس، پژوهشگر پس از اخذ معرفینامهی کتبی دانشکده پرستاری و مامایی شهید بهشتی و معاونت پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی گیلان و ارائه آن به مدیر و مسئول دفتر پرستاری و سرپرستار بخش همودیالیز مرکز آموزشی- درمانی رازی، در نوبت های مختلف دیالیز (صبح، ظهر، عصر، شب) و تمامی روزهای هفته، افراد واجد شرایط را به عنوان نمونهی مورد نظر پژوهش انتخاب و پس از ارائه توضیحاتی در مورد اهداف و روش تحقیق و اطمینان دادن به آنها در مورد محرمانه بودن پاسخها، ایشان را به مشارکت و مصاحبه دعوت نمود. واحدهای مورد پژوهش پس از آگاهی از اهداف تحقیق (در صورت تمایل به مشارکت در تحقیق) رضایتنامهی کتبی را جهت شرکت در تحقیق امضاء می کردند و مدتی بعد از شروع دیالیز (به منظور ثبات بیمار و اطمینان خاطر مراقب از بیمارش جهت همکاری بیشتر) پژوهشگر به صورت مصاحبه ای اقدام به تکمیل پرسشنامه ها از بیمار و مراقب می نمود . به این صورت که ابتدا با سؤال از بیمار، مراقب اصلی وی مشخص میشد و در صورت داشتن معیارهای ورود به مطالعه، پرسشنامهی مربوط به اطلاعات فردی اجتماعی بیمار و مراقب و پرسشنامهی فشار مراقبتی مراقب توسط پژوهشگر تکمیل میشد.پرسشنامه اطلاعات فردی اجتماعی بیمار با سوال از بیمار تکمیل میگردید.
روش تجزیه و تحلیل داده ها:
یافته های پژوهش حاضر هم از نوع کیفی و هم از نوع کمی بودند. فشار مراقبتی، متغیر وابسته و عوامل مرتبط (عوامل فردی اجتماعی بیمار و مراقب) متغیرهای مستقل بودند. داده های این پژوهش در یک مرحله و به صورت تک گروهی جمعآوری گردید.
متغیرهای مطرح در عوامل فردی اجتماعی بیمار شامل سن (کمی پیوسته )، جنس (کیفی اسمی )، وضعیت تأهل (کیفی اسمی )، تحصیلات (کیفی رتبه ای )، ابتلای بیمار به بیماری دیگر (کیفی اسمی )، مدت زمان دیالیز (کمی پیوسته )، سرپرست خانواده بودن (کیفی اسمی )، توان بیمار در انجام کارهای شخصی(کیفی اسمی، )، میزان نیاز بیمار به مراقبت (کیفی اسمی)، تحت پوشش بیمه، سازمان اجتماعی و انجمن بیماران دیالیزی بودن (کیفی اسمی) بودند.
عوامل فردی اجتماعی مراقب شامل سن (کمی پیوسته )، جنس (کیفی اسمی )، وضعیت تأهل (کیفی اسمی)، تحصیلات (کیفی رتبه ای)، تحصیلات مرتبط با علوم پزشکی (کیفی اسمی)، نسبت با بیمار (کیفی اسمی )، مدت مراقبت از بیمار (کمی پیوسته)، مراقبت از بیمار دیگر بهجز بیمار دیالیزی (کیفی اسمی)، ابتلا به بیماری خاص یا مزمن (کیفی اسمی)، منبع درآمد خانواده بودن (کیفی اسمی)، محل سکونت (کیفی اسمی)، وضعیت مسکن (کیفی اسمی)، وضعیت اشتغال (کیفی اسمی)، متوسط درآمد ماهیانه (کمی پیوسته)، تعداد افراد خانواده (کمی گسسته)، زندگی کردن با بیمار (کیفی اسمی) بودند.
جهت بررسی معنی داری آیتم های مورد مطالعه ابزار فشار مراقبتی از آزمون باینومیال^[۵۷] استفاده شد. در این مطالعه از آنجایی که متغیرهای مورد بررسی رتبه ای بودند و بصورت (هرگز=۰ ، به ندرت=۱ ، بعضی وقتها=۲ ، بارها=۳ ، همیشه=۴) می باشند خط برش آزمون باینومیال کوچکتر مساوی ۲ و بزرگتر از ۲ در نظر گرفته شده است. تست value در آزمون باینومیال برابر با ۵۰% در نظر گرفته شده است. (هرچه از ۵۰ فاصله بگیرد معنی دار می شود. ).
از آنجاییکه طبقه بندی درصد فشار مراقبتی در گروه با فشار مراقبتی خفیف و همچنین در گروه با فشار مراقبتی متوسط از مقدار پایینی برخوردار بودند لذا برای مطالعه تعیین عوامل پیش بینی کننده این طبقه بندی تغییر کرد ؛ بطوریکه گروه فشار مراقبتی خفیف با گروه فشار مراقبتی متوسط ادغام گردید، و در نهایت به دو گروه عدم فشارمراقبتی شدید(نمرات کمتر مساوی ۴۰)، فشار مراقبتی شدید (نمرات بیشتر یا مساوی ۴۱)تقسیم شد.

اطلاعات بدست آمده از نمونه های مذکور بعد از کد گذاری وارد نرم افزارآماریSPSS نسخه ۲۲ شد. برای تجزیه وتحلیل داده ها، ازروشهای آمارتوصیفی و استنباطی استفاده شد ، بدین منظور پس از جمع آوری اطلاعات نمرات فشار مراقبتی محاسبه شد.
جهت آنالیز عوامل فردی اجتماعی با فشار مراقبتی برخی گزینه های موجود در پرسشنامه با یکدیگر ادغام شدند،به این صورت که، تاهل(به دو گروه متاهل و بدون همسر تقسیم بندی شد که گزینه های مطلقه و همسر فوت کرده و مجرد با هم ادغام گردید)، تحصیلات (به سه گروه بی سواد، زیردیپلم و دیپلم و بالاتر تقسیم بندی شد که گزینه های دیپلم و تحصیلات دانشگاهی در هم ادغام گردید )، اشتغال(به سه گروه کارمند، بدون شغل و سایر تقسیم بندی شد که گزینه های کارمند، بازنشسته و محصل-دانشجو به عنوان گزینه کارمند در نظر گرفته شد و گزینه های بیکار و خانه دار با عنوان گزینه بدون شغل در هم ادغام شد و گزینه های کشاورز، کارگر و شغل آزاد با عنوان گزینه سایر در هم ادغام گردید). درآمد(به سه گروه کمتر از ۵۰۰ هزار، ۵۰۰ تا ۷۰۰ هزار و بیش از ۷۰۰ هزار تقسیم بندی شد که دو گزینه درآمد بین ۷۰۰ هزار تا ۱ میلیون تومان و بیش از ۱ میلیون تومان در هم ادغام گردید ). نسبت با بیمار(به پنج گروه پدر و مادر، خواهر و برادر،همسر، فرزند و سایر تقسیم بندی شد که دو گزینه پدر و مادر با هم ادغام گردید و گزینه های خواهر و برادر نیز با هم ادغام شد).
در آمار توصیفی ازفراوانی، انحراف معیار، میانگین ، بیشترین مقدار و کمترین مقدار استفاده و جهت بررسی ارتباط متغیر فشار مراقبتی با متغیرهای فردی-اجتماعی در آنالیز تک متغیره ابتدا از آزمون کولموگروف اسمیرنوف^[۵۸] جهت بررسی توزیع نرمالیتی استفاده گردید. نتیجه این آزمون نشان داد بطور کلی نمرات فشارمراقبتی از توزیع نرمال پیروی می کردند (۳۵۱/. p=). لذا جهت مقایسه میانگین این متغیر در متغیرهای کیفی دو حالته فردی-اجتماعی بیمار و مراقب از آزمون تی مستقل و چند حالته از آزمون آنالیز واریانس یک طرفه و پست هوک توکی^[۵۹] استفاده گردید. همچنین جهت بررسی ارتباط نمره فشار مراقبتی با متغیرهای کمی در صورت نرمالیتی توزیع آنها ضریب همبستگی پیرسون و در صورت عدم نرمالیتی از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده گردید.
جهت تعیین پیش بینی کننده های فشار مراقبتی شدید (دارد-ندارد) براساس متغیرهای فردی-اجتماعی بیمار و مراقبین از مدل رگرسیون لوجستیک و روش پیشرونده (Forward LR) استفاده گردید. روش کار بدین صورت بود که همه متغیرهایی که در آنالیز تک متغیره با P کوچکتر از ۲۵/۰ بوده اند ، وارد مدل رگرسیون لوجستیک جهت آنالیز چندگانه ارتباطی گردیدند. نتایج با ۰۵/۰=α و سطح ۱/۰Removal= در فصل ۴ آورده شده است. برای کلیه آزمونهای استنباطی )۰۵/۰(p< معنی دار در نظر گرفته شد. در ارتباط با متغیر تحصیلات مرتبط با علوم پزشکی از آنجا که تمام نمونه ها پاسخ خیر را انتخاب کرده بودند، هیچ آزمون مقایسهای انجام نشد.
ملاحظات اخلاقی:
پژوهشگر در راستای انجام پژوهش، ملاحظات اخلاقی زیر را رعایت نمود:
پژوهشگر به طور کتبی” از طریق معاونت پژوهشی به مسئولان بیمارستان رازی شهر رشت معرفی گردید و با کسب اجازه از مقامات مسئول اقدام به پژوهش حاضر نمود.
معرفی نامه به مسئولین مرکز آموزشی– درمانی رازی شهر رشت از جمله رئیس بیمارستان، مترون، سوپروایزر آموزشی و سرپرستار بخش همودیالیز ارائه و توضیحات لازم برای ضرورت انجام تحقیق داده شد.
پژوهشگر خود را به واحدهای پژوهش معرفی کرد و اهداف تحقیق را برای واحدها توضیح داد و از آنها برای انجام پژوهش اجازه گرفت.
پژوهشگر برای واحدهای مورد پژوهش توضیح داد که برای شرکت یا عدم شرکت در تحقیق کاملاً آزاد میباشند و رضایت کتبی از بیمار و مراقب اخذ نمود.
پژوهشگر به واحدهای مورد پژوهش اطمینان داد که اطلاعات کسب شده از آنها محرمانه میباشد و نام ایشان در پرسشنامه ذکر نمیشود.
پژوهشگر به مسئولین بیمارستان توضیح داد که در صورت تمایل، نتایج پژوهش در اختیارشان گذاشته خواهد شد.
فصل چهارم
یافته های پژوهش(معرفی جداول):
در این فصل نتایج مربوط به تجزیه و تحلیل داده ها در قالب۲۳ جدول و ۱ نمودار ارائه میشود. جداول ۴-۱ نشان دهندهی توزیع ویژگیهای فردی، اجتماعی واحدهای مورد پژوهش است.
جدول۷-۵ و همچنین نمودار ۱ مربوط به هدف شماره یک « تعیین شدت فشار مراقبتی بهطور کلی و به تفکیک آیتمها در مراقبین بیماران همودیالیزی » است. جدول ۵ و نمودار ۱ فشار مراقبتی واحدهای مورد پژوهش را بهطور کلی و جدول ۶ و۷ توزیع پاسخهای واحدهای مورد پژوهش برحسب گزینههای انتخاب شدهی پرسشنامهی فشار مراقبتی را به تفکیک آیتمها نشان میدهد.
جداول ۸ تا ۲۰ در ارتباط با هدف شماره ۲ « تعیین عوامل مرتبط پیشگویی کنندهی فشار مراقبتی مبتنی بر عوامل فردی- اجتماعی مراقبین بیماران همودیالیزی » تنظیم شده است و ارتباط بین عوامل فردی- اجتماعی مراقبین با فشار مراقبتی را نشان میدهد.
جداول ۲۱ و ۲۲ در ارتباط با هدف شمارهی۳ « تعیین عوامل مرتبط پیشگوییکنندهی فشار مراقبتی مبتنی بر عوامل فردی- اجتماعی بیماران همودیالیزی » تنظیم شده است و ارتباط بین عوامل فردی- اجتماعی بیماران همودیالیزی را با فشار مراقبتی نشان میدهد.
جدول ۲۳ مربوط به هدف شماره ۲ و ۳ میباشد و بیانگر عواملی است که با فشار مراقبتی مراقبین بیماران همودیالیزی ارتباط دارد.