مقدمه
پیشرفتهای زیادی در زمینه بهداشت در سطح جهانی طی قرن بیستم، حاصل گردید، با این وجود عوامل ابتلاء و مرگ و میر از وضعیتهای حاد و مرگ و میرهای زودرس ناشی از بیماری عفونی به وضعیتهای مزمن و ناتوان کننده تغییر یافتهاند. بیماریهای جدید کیفیت زندگی^[۱] افراد را به شدت تحت تأثیر قرار میدهند؛ چرا که اختلالات مزمن اغلب کشنده نیستند؛ بلکه وضعیت سلامت و کیفیت زندگی را کاهش میدهند(سازمان جهانی بهداشت،۲۰۰۳).در حال حاضر،دیدگاه آدمی نسبت به زندگی تغییرات چشمگیری یافته است، به طوری که فقط حفظ زندگی به شکل معمول، مطلوب تلقی نمی‌شود؛ بلکه برای ارتقاء جنبه‌های مختلف کیفیت زندگی تلاش بسیار زیادی انجام می‌گیرد(احمدی، سالار و فقیه زاده، ۱۳۸۳). این موضوع به معنای برداشت مشابه افراد و فرهنگ‌های مختلف از کیفیت زندگی نیست؛ با اینکه در مورد مفهوم کیفیت زندگی توافق کلی وجود دارد،ولی در عین حال افراد از کیفیت زندگی برداشت‌های مختلفی می‌نمایند. به همین دلیل، الگوهای متعددی از کیفیت زندگی مطرح شده‌اند که همپوشی زیادی با هم دارند و تمایزهایی نیزدر بین آنها مشاهده می‌شود. برخی از الگوها بر سازه‌های شخصیتی به عنوان واسطه‌ها تکیه می‌کنند؛اما برخی کارآمدی اجتماعی افراد را مهمتر می‌دانند. باز خوانی مفاهیم متعدد کیفیت زندگی منجر به ارائه تعریفی از سوی گروه کیفیت زندگی سازمان بهداشت جهانی^[۲] شده است. این تعریف برای درک فرد از موقعیت خود در بافتی از نظام‌های فرهنگی و ارزشی و در ارتباط با هدف‌ها، انتظارات و استانداردها و علاقه مندی آنها ارائه شده است. در این نگاه کیفیت زندگی، مفهومی فراگیر است که سلامت جسمانی، رشد شخصی، حالات روان شناختی، میزان استقلال، روابط اجتماعی و ارتباط با محیط را در بر می‌گیرد که مبتنی بر ادراک فرد از این ابعاد است. در واقع کیفیت زندگی در برگیرنده ابعاد عینی و ذهنی است که در تعامل با یکدیگر قرار دارند. از سوی دیگر باید توجه داشت که کیفیت زندگی مفهومی پویا است؛ چون ممکن است ارزش‌ها، نیازها و نگرش‌های فردی و اجتماعی در طی زمان در واکنش به رویدادها و تجارب زندگی دگرگون شوند، همچنین هر بعد از کیفیت زندگی می‌تواند آثار قابل ملاحظه‌ای بر سایر ابعاد زندگی بگذارد(Newa & Taylor, 1992). با اینکه کیفیت زندگی، مفهومی پیچیده و چندگانه است؛ ولی مورد توجه سازمان‌های خدمات رفاهی و اجتماعی، محققان و اندیشمندان علوم اجتماعی،روان شناسی،بهداشت، پزشکی و تربیت بدنی قرار گرفته است. هر چند؛ ارزشیابی و کمی کردن آن کاری دشوار است، ولی تلاش‌های علمی زیادی در این زمینه انجام می‌گیرد. بنابراین بررسی کیفیت زندگی از چند جنبه بسیار اساسی است. نخست اینکه نشانگر ارزیابی مناسبی از خدمات و برنامه‌هایی است که به منظور بالا بردن کیفیت زندگی افراد و گروه‌های مختلف اجتماعی تنظیم شده است. از طرف دیگر، اندازه گیری کیفیت زندگی وسیله مهمی برای ارزیابی اثر بخشی سیاست گذاری‌ها و تمهیدات بهداشتی،تفریحی، دارویی و غیره است. علاوه بر کیفیت زندگی، میزان سلامت روانی افراد و نحوه تعاملات آنها که متأثر از هوش هیجانی آن‌هاست، از جمله متغیرهای روانی مهمی هستند که در دهه‌ های اخیر مورد توجه محققان قرار گرفته‌اند. سلامت روانی به عنوان وضعیت رفاه و بهبود در وضعیت روانی تعریف شده که طی آن فرد میتواند تواناییهایی بالقوه خویش را تحقق بخشد، با استرس‌های معمولی در زندگی مقابله کرده و به شکل سازندهای به کار و فعالیت بپردازد و در اجتماعی که به آن تعلق دارد نقش موثرتری ایفا کند(Landers, 2005). سلامت روانی را می‌توان براساس تعریف کلی و وسیع‌تر تندرستی تعریف کرد. طی قرن گذشته ادراک ما از تندرستی به طور گسترده‌ای تغییر یافته است. عمر طولانی‌تر از متوسط، نجات زندگی انسان از ابتلاء به بیماری‌های مهلک با کشف آنتی بیوتیک ها و پیشرفت‌های علمی و تکنیکی در تشخیص و درمان، مفهوم کنونی تندرستی را به دست داده که نه تنها بیانگر نبود بیماری است. بلکه توان دستیابی به سطح بالای تندرستی را نیز معنی می‌دهد. چنین مفهومی نیازمند تعادل در تمام ابعاد زندگی فرد از نظر جسمانی، عقلانی، اجتماعی، شغلی و معنوی است. این ابعاد در رابطه متقابل با یکدیگرند، به طوری که هر فرد از دیگران و از محیط تاثیر می‌گیرد و بر آنها تاثیر می‌گذارد. بنابراین سلامت روانی نه تنها نبود بیماری روانی است، بلکه به سطحی از عملکرد اشاره می‌کند که فرد با خود وسبک زندگی‌اش آسوده و بدون مشکل باشد. علاوه بر سلامت روانی، کنترل و مدیریت هیجانات در شرایط خاص یکی از عوامل تعیین کننده در موفقیت افراد است. این شرایط به ویژه برای افراد نظامی که انتظار می‌رود در شرایط بحرانی از خود واکنش‌های مطلوب نشان دهند، اهمیت دو چندانی می‌یابد. گلمن^[۳] نیز هوش هیجانی را ظرفیت برای برانگیختن خود، سازمان دادن احساسات خود و دیگران، همچنین مدیریت کردن هیجانها در خود و در روابط با دیگران تعریف کردهاند (قنبری، ۱۳۸۵). بنابراین شناخت عواملی می‌تواند به ارتقاء هوش هیجانی کمک کند، می‌توان برای برنامه ریزی و ساماندهی نیروها بسیار مفید است. از این رو این تحقیق در پی آن است که بررسی کند که بین کیفیت زندگی، سلامت روانی و هوش هیجانی کارکنان پایور ورزشکار و غیر ورزشکار ارتش جمهوری اسلامی تفاوت وجود دارد یا خیر؟

بیان مسئله
امروزه مسأله ارتقاء سلامت افراد و فعال ماندن آنها در سنین بالا، مسئله جدی تلقی شده و دیگر به عنوان یک مفهوم تجملی مطرح نیست. افزایش طول عمر افراد این توقع را در آنان به وجود آورده است که سالهای بیشتری را در سلامت و فعالیت سپری نمایند، به نحوی که این مسأله، متصدیان را بر آن داشته است تا واژه امید به زندگی را با مفهوم امیدواری به زندگی سالم«نه به مفهوم نبود بیماری بلکه به معنای زندگی بدون محدودیت عملکردی» جایگزین نمایند(تابش، ۱۳۸۵). چالش اصلی بهداشت در قرن بیستم«زنده ماندن» بود و چالش قرن حاضر«زندگی با کیفیت بهتر» می‌باشد. امروزه با توجه به افزایش شاخص طول عمر و امید به زندگی، مسئله مهمتری تحت عنوان چگونه گذراندن عمر و به عبارتی کیفیت زندگی^[۴] مطرح شده است، که پرداختن به این موضوع ذهن صاحبنظران و محققین در امور ورزش و تربیت بدنی را به خود جلب کرده است(احمدی، سالار و فقیه زاده، ۱۳۸۳، Resnick et al, 2008). بازخوانی مفاهیم متعدد کیفیت زندگی منجر به ارائه تعریفی از سوی گروه کیفیت زندگی سازمان جهانی بهداشت^[۵] شده است. این تعریف برای درک فرد از موقعیت خود در بافتی از نظامهای فرهنگی و ارزشی و در ارتباط با هدفها، انتظارات و استانداردها و علاقه مندی آنها ارائه شده است. در این نگاه کیفیت زندگی مفهومی فراگیر است که سلامت جسمانی، رشد شخصی، حالات روان شناختی، میزان استقلال، روابط اجتماعی و ارتباط با محیط را در بر میگیرد که بر ادراک فرد از این ابعاد نیز مبتنی است. در واقع کیفیت زندگی در برگیرنده ابعاد عینی و ذهنی است که در تعامل با یکدیگر قرار دارند. از سوی دیگر باید توجه داشت که کیفیت زندگی مفهومی پویا است؛ چون ممکن است ارزش‌ها، نیازها و نگرش‌های فردی و اجتماعی در طی زمان در واکنش به رویدادها و تجارب زندگی دگرگون شوند. همچنین هر بعد از کیفیت زندگی می‌تواند آثار قابل ملاحظهای بر سایر ابعاد زندگی بگذارد(Newa & Taylor, 1992). به بیانی دیگر کیفیت زندگی بیانگر اثرات عملکردی عدم سلامتی و بر آینده‌ای آن بر درک فرد از جنبه‌های جسمانی، روانشناختی و اجتماعی زندگی فردی است(موسوی، ۱۳۸۱). لندرز^[۶](۲۰۰۵) سلامتی روان را به شرح زیر تعریف می‌کنند. سلامت روان شامل توانایی زندگی کردن همراه با شادی، بهره وری و بدون وجود دردسر است. سلامت روان مفهوم انتزاعی و ارزیابی نسبی گری از روابط انسان با خود، جامعه و ارزش‌هایش است و نمی‌توان آن را جدای از سایر پدیده‌های چند عاملی فهمید که فرد را به موازاتی که در جامعه به عمل می‌پردازد، می‌سازند. سلامت روان، شیوه سازگاری آدمی با دنیاست، انسان‌هایی که موثر، شاد و راضی هستند و حالت یکنواختی خلقی رفتار ملاحظه گرانه و گرایش شاد را حفظ می‌کنند. سلامت روان عنوان و برچسبی است که دیدگاه‌ها و موضوعات مختلف مانند عدم وجود علایم احساسات مرتبط با بهزیستی اخلاقی و معنوی و مانند آن را در بر می‌گیرد.
برای ارائه یک تئوری در مورد سلامت روان، موفقیت برون روانی کافی نیست باید سلامت درونی روانی را به حساب آوریم. سلامت روان ظرفیت رشد و نمو شخصی می‌باشد. و یک موضوع مربوط به پختگی است. سلامت روان یعنی هماهنگی بین ارزش‌ها، علایق‌ها و نگرش‌ها در حوزه عمل افراد و در نتیجه برنامه ریزی واقع بینانه برای زندگی و تحقق هدفمند مفاهیم زندگی است. سلامت روان، سلامت جسم نیست بلکه به دیدگاه و سطح روانشناختی ارتباطات فرد، محیط اشاره دارد. بخش مرکزی سلامت، سلامت روان است زیرا تمامی تعاملات مربوط به سلامتی به وسیله روان انجام می‌شود. سلامت روان ظرفیت کامل زندگی کردن به شیوه‌ای است که ما را قادر به درک ظرفیت‌های طبیعی خود می‌کند و به جای جدا کردن ما از سایر انسان‌هایی که دنیای ما را می‌سازند، نوعی وحدت بین ما و دیگران به وجود می‌آورد.سلامت روان، توانایی عشق ورزیدن و خلق کردن است، نوعی حس هویت بر تجربه خود به عنوان موضوع و عامل قدرت فرد، که همراه است با درک واقعیت درون و بیرون از خود و رشد واقع بینی و استدلال(موسوی، ۱۳۸۱). در زمینه ورزش و سلامت روانی^[۷] قبلاً تصور عموم بر این بود که فعالیتهای ورزشی برای سلامت جسمانی مفید است. امروزه بر این امر توجه شده که ورزش علاوه بر سلامت جسمانی، می‌تواند در ارتقای سلامت روانی نیز موثر باشد. ورزش نقش مهمی در سلامت روانی دارد؛ به طوری که در سال ۲۰۰۲ شعار سازمان بهداشت جهانی «تحرک رمز سلامتی»عنوان شده است(Landers, 2005). براساس تعریف سازمان بهداشت جهانی سلامت عمومی عبارت است از رفاه کامل جسمی، روانی و اجتماعی فرد، که بین این سه جنبه تأثیر متقابل و پویا وجود دارد. بنابراین، سلامت روان به عنوان یکی از ملاک‌های تعیین کننده سلامت عمومی افراد در نظر گرفته می‌شود؛ که مفهوم آن عبارت است از احساس خوب بودن و اطمینان از کارآمدی خود، اتکاء به خود، ظرفیت رقابت، تعلق بین نسلی و خود شکوفایی توانایی‌های بالقوه فکری و هیجانی(World health organization, 2001). کرسینی^[۸](۱۹۹۹) سلامت روانی را حالت ذهنی همراه با سلامت هیجانی نسبتاً رها شده از نشانه های اضطراب و ناتوانی در برقراری روابط سازنده، مقابله با خواسته‌ها و محرکهای تنش زای زندگی می‌داند. امروزه نمیتوان نقش کنترل هیجانها و جهت دهی به آنها را در داشتن سلامت روانی نادیده گرفت. از یک طرف در مطالعه سلامت روانی جوامع؛ همواره به هیجانها و عوامل مرتبط به آنها توجهی ویژه میشود؛ از طرف دیگر کاربرد هیجانها در تعلیم و تربیت و برنامه‌های یاد گیری اجتماعی و ورزشی نیز، امری اجتناب ناپذیر است؛ زیرا در قرن حاضر علاوه بر توجه به رشد شناختی و آموزشی و مهارتی؛ میبایست به رشد هیجانی افراد توجه نمود و آنها را برای همکاری و مشارکت در تصمیمگیری های مسؤلانه و مقاومت در مقابل فشار گروه همسالان آماده نمود؛ به گونهای که نقش سازنده‌ای در اجتماعی که روز به روز بر دگرگونیهای آن افزوده می‌گردد، به عهده گیرند(حسن علیان، ۱۳۸۴). هوش هیجانی^[۹] به عنوان نوعی توانایی، عبارت است از ظرفیت ادراک، ابراز، شناخت، کاربرد و اداره کردن هیجانهای خود و دیگران. انتظار می‌رود افرادی که دارای هوش هیجانی بالاتری هستند سازگاری اجتماعی و مهارتهای جتماعی بهتری را نشان دهند(Mayer & salovery, 1997). در حقیقت هوش هیجانی نوعی استعداد عاطفی است که تعیین می‌کند از مهارتهای خود چگونه به بهترین نحو ممکن استفاده کنیم و حتی کمک می‌کند خرد را در مسیری درست بکار گیریم. از نظر گلمن^[۱۰](۱۹۹۸) هوش هیجانی ظرفیت ما را در شناخت احساساتمان و احساسات دیگران تعیین می‌کند و کمک می‌کند تا ما در خودمان انگیزش ایجاد کرده و هیجانات خودمان را کنترل و اداره کرده و روابط خودمان را با یکدیگر به نظم و حساب درآوریم. در واقع هوش هیجانی شامل توانایی ما در ایجاد مهارتهای کافی در به وجود آوردن روابط سالم با دیگران و حس مسئولیتپذیری در مقابل وظایف می‌باشد. در پرتو این خصیصه هوش هیجانی علاوه بر افزایش احتمال شناخت صحیح و واقعبینانه هیجانها قدرت پیش بینی و میزان تسلط فرد افزایش می‌یابد و راهبردهای مقابله مؤثری برای مواجهه با موقعیتهای استرس زا از جمله استرس‌های محیط کار و اجتماعی به کار می‌رود و ارزیابی فرد را از وقایع پیش آمده افزایش می‌دهد و باعث بالا بردن عملکرد میشود. در حالی که پایین بودن سطوح هوش هیجانی باعث ارزیابی ضعیف و در نتیجه عملکرد پایین فرد می‌شود(Joseph et al, 2005؛ بشارت و همکاران، ۱۳۸۴). هوش هیجانی از طریق خصیصه‌های ادراک هیجانی؛ آسان سازی هیجانی، شناخت هیجانی؛ مدیریت هیجان‌ها و با سازوکارهای پیش بینی، افزایش قدرت کنترل و تقویت راهبردهای مقابله کارآمد به فرد کمک می‌کند که عملکرد خود را بهبود بخشد و باعث افزایش احتمال موفقیت او در زمینه های مختلف شود. بنابراین هوش هیجانی فاکتوری مهم است که معلمان باید همزمان با کسب مهارتها و توانایی های لازم برای موفقیت در زمینه کاری خود، این مهارت را نیز پرورش دهند(بشارت و همکاران، ۱۳۸۴). سازمان خدمات بهداشتی و انسانی آمریکا^[۱۱]، جهت ارتقاء سلامتی و کیفیت زندگی بر ورزش منظم، عدم مصرف سیگار، اجتناب از مصرف الکل، تغذیه مناسب وایمن سازی متناسب با سن تأکید می‌کند(Lee et al, 2005). تحقیقات نشان داده است که شرکت منظم در فعالیتهای بدنی و ورزش به افراد کمک میکند تا استقلال و تحرک خود را حفظ کنند، تکرار آسیبهای ناشی از سقوط و افتادن را کاهش دهند، تعادل و هماهنگیشان را بهبود بخشند و بتوانند قدرت و استقامت عضلانی را حفظ کنند و در نهایت از کیفیت زندگی مطلوبی بهرهمند گردند(Michael et al, 2009). سروری خراشاد(۱۳۸۴) طی تحقیقی نشان داد که افراد فعال در مقایسه با افراد غیر فعال در مؤلفه های سلامت ذهنی عمومی، محدودیت فعالیت بدنی، مشکلات سلامت روانی، عملکرد اجتماعی، درد بدنی، انرژی و احساسات روانی و سلامت عمومی اختلاف معنیداری دارند و فقط در مؤلفه های مشکلات سلامت جسمی اختلاف معنیداری نبود. همچنین کیورنیا؛ تامبورینای و ولکات^[۱۲](۲۰۱۰) در تحقیقی که بر روی بیماران انجام داده بودند؛ گزارش کردند که گروههایی که در برنامه های تمرین بدنی شرکت کرده بودند؛ در مقایسه با گروه کنترل در ابعاد عملکرد فیزیکی، سلامت عمومی، سرزندگی و احساس حیات و درد بدنی امتیاز بالاتری در ابعاد کیفیت زندگی کسب کرده بودند. همچنین آنها خاطر نشان کردند که فعالیتهای بدنی هوازی و انجام فعالیت بدنی منظم توانایی ارتقاء کیفیت زندگی را دارد. موسسات نظامی به ارتش جمهوری اسلامی که وظیفه حفاظت از تمامیت ارضی کشور را برعهده دارند، بیشتر متکی به سرمایه‌های انسانی بوده و میزان اثر بخشی آنان تا حدود زیادی به وجود این نیروهای سالم و کارآمد بستگی دارد که از دانش و تخصص بالایی برخوردارند.عوامل گوناگونی وجود دارد که می‌توانند تخصص و دانش را تحت تاثیر خود قرار دهند و به آن لطمه وارد آورند. یکی از مهم‌ترین عوامل اثر گذار فشار روانی و وجود هیجانهای کنترل نشده است که در نهایت می‌تواند سلامت عمومی و کیفیت زندگی را به خطر اندازد(صادقی بروجردی، ۱۳۸۲). لذا ضرورت ایجاب میکند که به منظور حفظ اعتبار و ارزش این ارگان و کارکنان آن به عواملی که موجب عملکردهای نامطلوب محیطی، سازمانی و یا فردی میشوند، توجه نمود تا بتوان درک درستی از آنها به دست آورد و از طریق راهبردهای مناسب این عوامل را کنترل نمود. از طرف دیگر چنانچه که ملاحظه میشود مدلهای مفهومی «کیفیت زندگی» پدیدهای نسبتاً جدید هستند که اکثراً همراه با تفکر جدید درمورد اهداف توسعه بودهاند و اکثر تحقیقات صورت گرفته در زمینه کیفیت زندگی در مورد بیماران و گروه های درمانی بوده است و کمتر در گروه های بدون سابقه بیماری و سالم صورت گرفته است. از این رو این پژوهش سعی دارد که با یک بررسی جامع مقایسه کیفیت زندگی، هوش هیجانی و سلامت روانی کارکنان پایور ورزشکار و غیر ورزشکار ارتش جمهوری اسلامی ایران را مورد مطالعه قرار دهد و به سوالات پاسخ دهد که آیا بین سلامت روانی؛ کیفیت زندگی و هوش هیجانی کارکنان پایور ورزشکار و غیر ورزشکار تفاوت وجود دارد؟
ضرورت و اهمیت پژوهش
باید توجه داشت که یک جامعه، یک سازمان و یا حتی یک خانواده، تنها زمانی قادر خواهد بود راه ترقی و تکامل را طی کند که دارای افرادی سالم، با ارزش و نیک پندار باشد. هر قدر که یک فرد از هوش، مهارت و کمالات انسانی برخوردار باشد به همان میزان میتواند از سلامت و قدرت بدن برای استفاده از آن قابلیت‌ها بهرهمند شود و نهایتاً از آن همه دانش و کمال، بهرهای عاید جامعه، سازمان و خانواده خود بگرداند. با توجه به این مهم، فعالیت‌های ورزشی به عنوان بخشی از نیاز ساختاری انسانها، بایستی مورد توجه عموم افراد جامعه باشد. یکی از علل مهم ترقی و توسعه کشورها، حفاظت از تمامیت ارضی و توان مقابله با تهدیدات محیطی در سطوح مختلف است. از آنجایی که ارتش جمهوری اسلامی وظیفه این امر خطیر را برعهده دارد، داشتن نیروی انسانی سالم و کارآمد از احتیاجات این ارگان نظامی است. از همین رو که دست اندرکاران باید توجه خود را معطوف به عوامل ارتقاء دهنده سلامت روانی، هوش هیجانی و کیفیت زندگی کارکنان خود کنند. از فعالیت بدنی و فوق برنامههای آن بیشتر برای غنی کردن ساعات فراغت و ایجاد لحظات شاد و احساس آرامش و آسودگی یاد میشود. تمرین صحیح و منظم بدنی به عنوان بخش مهمی از وظایف افراد جوامع، میتواند در سلامت و بهداشت جامعه و انجام وظایف و مسئولیتهای اجتماعی تأثیر گذار باشد و کسانی موفقترند که از فعالیت بدنی بهتری برخوردار باشد. به نظر میرسد که با توجه به تحقیقات انجام شده، افرادی که دارای برنامه روزانه و منظم فعالیت بدنی هستند از دچار شدن به بیماریهای قلبی- عروقی، دیابت، افزایش فشار خون، پوکی استخوان و التهاب مفاصل محافظت میشوند و به افزایش عمر طول عمر آنها کمک میشود. از آنجا که سالیانه هزینه های درمانی بسیار زیادی صرف درمان عوارض و بیماریها میشود، به راحتی میتوان به این موضوع پی برد که داشتن افراد سالم و تندرست میتواند به میزان بسیار زیادی این هزینه های درمانی را کاهش دهد. تحقیقات نشان داده است رابطه پایدار مثبتی بین شرکت منظم در فعالیت بدنی و کاهش بیماری‌هایی نظیر بیماریهای قلبی -عروقی، فشار خون بالا، کلسترول بالا، سکتههای قلبی، دیابت نوع دوم، شکستگی استخوان، سرطانهای مختلف اعضای بدن و… وجود دارد باید توجه داشت که براساس جستجوهای محقق، تحقیقی که به صورت مستقل به مقایسه کیفیت زندگی، هوش هیجانی و سلامت روانی در جامعه نظامیان انجام نشده است. بر همین اساس یافته های این پژوهش میتواند بسیار ارزشمند باشد؛ چرا که تحقیقات علمی و مستند هموار کننده برنامه ریزی‌های مهم است و نتایج این تحقیقات نه تنها می‌تواند مورد توجه سازمان‌های نظامی دیگر؛ بلکه مورد توجه سازمان‌های بهداشتی نیز خواهد گردید. نتایج اینگونه تحقیقات است که این اعتقاد را در مسئولان و دست اندرکاران ایجاد می کند که بودجهریزی برای ورزش صرف هزینه نیست؛ بلکه نوعی سرمایهگذاری است که نتایج و پیامدهای فراوانی را داراست.
اهداف تحقیق
هدف کلی
مقایسه کیفیت زندگی، هوش هیجانی و سلامت روانی کارکنان پایور ورزشکار و غیر ورزشکار ارتش جمهوری اسلامی ایران می باشد.
هدف‌های ویژه
توصیف ویژگی‌های جمعیت شناختی(سن، جنسیت، وضعیت تأهل، وضعیت تحصیلی و…) نمونه های تحقیق
مقایسه کیفیت زندگی کارکنان پایور ورزشکار و غیر ورزشکار ارتش جمهوری اسلامی ایران
مقایسه هوش هیجانی کارکنان پایور ورزشکار و غیر ورزشکار ارتش جمهوری اسلامی ایران
مقایسه سلامت روانی کارکنان پایور ورزشکار و غیر ورزشکار ارتش جمهوری اسلامی ایران
فرضیه‌های تحقیق
بین کیفیت زندگی کارکنان پایور ورزشکار و غیر ورزشکار ارتش جمهوری اسلامی ایران تفاوت وجود دارد.
بین هوش هیجانی کارکنان پایور ورزشکار و غیر ورزشکار ارتش جمهوری اسلامی ایران تفاوت وجود دارد.
بین سلامت روانی کارکنان پایور ورزشکار و غیر ورزشکار ارتش جمهوری اسلامی ایران تفاوت وجود دارد.
پیش فرض‌های تحقیق
آزمودنی‌ها با صحت، صداقت و دقت به سوالات پاسخ می دهند.
محدودیت‌های تحقیق
محدودیتهای خارج از کنترل محقق
برداشتهای متفاوت نمونه‌های از سوالات پرسشنامه به علت تفاوتهای فرهنگی؛ خانوادگی و……
شرایط روحی و روانی شرکت کنندگان هنگام پر کردن پرسشنامه
صداقت شرکت کنندگان در پر کردن پرسشنامه‌ها
میزان علاقه مندی آزمودنی‌ها جهت شرکت در این تحقیق
محدودیتهای در اختیار محقق
جامعه تحقیق به کارکنان پایور ارتش جمهوری اسلامی ایران در سال ۱۳۹۲ محدود شده است.
تعریف مفهومی واژه‌ها و اصطلاحات
کیفیت زندگی: درک افراد از موقعیت خود در زندگی از نظر فرهنگ، نظام ارزشی که در آن زندگی میکنند، اهداف، انتظارات، استانداردها و اولویتهایشان میباشد. بنابراین تعریف کیفیت زندگی کاملاٌ فردی بوده و توسط دیگران قابل مشاهده نیست و بر درک افراد از جنبه های مختلف زندگیشان استوار است(Schmitz et al, 2004).
سلامت روانی: عبارت است از وضعیت رفاه و بهبودی تعریف شده که طی آن فرد میتواند تواناییهایی بالقوه خویش را تحقق بخشد، با استرس‌های معمولی در زندگی مقابله کرده و به شکل سازندهای به کار و فعالیت بپردازد و در اجتماعی که به آن تعلق دارد نقش موثرتری ایفا کند(Landers, 2005).
سلامت جسمانی: عبارت است از توانایی فرد در به کار بردن جسم جهت انجام فعالیت‌های روزمر ه بدون خستگی زودرس(صادقی بروجردی، ۱۳۸۲).
هوش هیجانی: ظرفیت برای برانگیختن خود، سازمان دادن احساسات خود و دیگران، همچنین مدیریت کردن هیجانها در خود و در روابط با دیگران است(Golman, 1998).
خود آگاهی: توانایی در شناسایی دقیق هیجان‌های خود و آگاهی از آنها به هنگام تولید خود آگاهی، کنترل تمایلات خود در واکنش به اوضاع و افراد مختلف را نیز شامل می‌شود(برادبری و گریوز، ۱۳۸۴، ص: ۱۳).
خود مدیریتی: توانایی در به کارگیری آگاهی از هیجان‌ها به منظور انعطاف پذیر ماندن و رفتارها را مثبت هدایت کردن(برادبری و گریوز، ۱۳۸۴، ص: ۱۳).
آگاهی اجتماعی: توانایی در تشخیص دقیق هیجان‌های دیگران و درک اینکه دقیقاً چه اتفاقی در حال روی دادن است(برادبری و گریوز، ۱۳۸۴، ص: ۱۳).
مدیریت رابطه: توانایی در به کار گیری آگاهی از هیجان‌های دیگران به منظور موفقیت در کنترل و مدیریت تعامل‌ها(برادبری و گریوز، ۱۳۸۴، ص: ۱۳).
کارکنان پایور: کارکنان نظامی ارتش جمهوری اسلامی که در استخدام رسمی این ارگان می باشند.
فصل دوم
فصل دوم
مبانی نظری و پیشینه تحقیق
مقدمه
در این فصل ابتدا بر مروری بر مبانی نظری و علمی موضوع تحقیق پرداخته شده و سپس به پژوهش های انجام شده در ارتباط با موضوع تحقیق اشاره شده است. لازم به ذکر است که بخش مروری بر پژوهش ها به تفکیک در دو بخش پژوهش های داخلی و خارجی ارائه می گردد. در انتهای فصل یک جمع بندی مختصر از مبانی نظری و ادبیات پیشینه ارائه شده است که عصاره و چکیده این مفصل می باشد.
مبانی نظری
این بخش با ارائه تعاریف برخی از مفاهیم کلیدی و اساسی تحقیق به تبیین مبنای نظری تحقیق می‌پردازد.
کیفیت زندگی^[۱۳]
سلامتی حق اساسی هر انسان و یک هدف اجتماعی است و تمام دولتها و حکومتها موظف به تأمین سلامت افراد هستند. تاریخچه پیدایش مفهوم کیفیت زندگی به دوران ارسطو در ۳۸۵ سال قبل از مسیح باز میگرد. در آن دوران ارسطو «زندگی خوب» یا «خوب انجام دادن کارها» را معنی شاد بودن در نظر گرفته است، لیکن در عین حال به تفاوت مفهوم شادی در افراد مختلف پرداخته و بیان کرده است که سلامتی باعث شادی در یک فرد بیمار شود و با ثروت که فرد فقیری را شاد میکند، یکسان نیست. در آن زمان شادی یا شادمانه زیستن معادل کیفیت زندگی تلقی میشد، ولی اصطلاح «کیفیت زندگی» تا قرن بیسستم مورد استفاده قرار نگرفته بود و محققین به مرور زمان متوجه شدند که کیفیت زندگی یکی از پیامدهای پراهمیت در ارزیابی سلامتی است(نجات، ۱۳۷۸). اهمیت کیفیت زندگی و وضعیت سلامت تا حدی است که صاحب نظران تمرکز مراقبتهای بهداشتی قرن حاضر را بهبود کیفیت زندگی و وضعیت سلامت بیان کردهاند(واعظ موسوی ۱۳۸۱).
یکی از مفاهیمی که با رفاه و سلامتی یکسان فرض شده است، کیفیت زندگی است. کیفیت زندگی یک مفهوم چند بعدی است که در برگیرنده ابعادی چون سلامت بدنی، سلامت روانی، شرایط اقتصادی، باورهای شخصی و تعامل محیط است(خورسندی، ۱۳۸۹). سازمانهای عصر حاضر با نگاه راهبردی به منابع انسانی آن را به عنوان دارایی هوشمند و ازشمند در نظر میگیرند و در نظر دارند بیش از پیش به ارتقاء کیفیت زندگی و رضایت شغلی کارکنان بپردازند(بزازیان، ۲۰۰۷). در حال حاضر با وجود اطلاعات فراوان و ارزنده، انسان دریافته که شیوه زندگی سالم، کلیدی طلایی برای موفقیت است و برخورداری از ورزش منظم و مداوم، ضرورتی برای زندگی سالم به شمار میرود. بر اساس شواهد فراوان، فعالیتبدنی یکی از مهم‌ترین عوامل حفظ بهداشت شخصی و اجتماعی است و کسانی که بیتوجه و بهراحتی از کنار این مسئله میگذرند، در واقع هنوز هنر زندگی کردن را نیاموختهاند. امروزه، انجام فعالیتهای بدنی منظم، تغذیه مناسب، استفاده نکردن از سیگار و دخانیات و کاهش استرس به منظور دستیابی به بهداشت روحی و روانی، بخشی از هدفهای بهداشت ملی کشورهای توسعه یافته است و در بیانیههای مختلف بر اهتمام به آنها اصرار میورزند و عموم مردم را تشویق میکنند تا با روی آوردن به این برنامهها، از مواهب آن یعنی افزایش طول عمر و بهبود کیفیت زندگی بهرهمند شوند(بخشنده، ۱۳۸۷).

برامیلی و برایسون^[۵۲] (۱۹۹۳) بر اساس نتایج مطالعات کمی خود در ۶۸ مورد سازمان‌های عمومی, سه دسته از عوامل را مورد توجه قرار دادند:

محیط ^[۵۳]
فرایند
خروجی^[۵۴]
ایشان همچنین به بررسی آماری نحوه اثرگذاری عوامل محیطی بر عوامل فرایند و به تبع آن بر خروجی پرداختند. البته تحقیقات ایشان نتایجی قطعی که به طور شفاف ارتباط میان عوامل محیطی و فرآیندی باشد را به همراه نداشت.
اولسن و اشملزر^[۵۵] (۱۹۹۴) چهارچوب برای پیاده‌سازی استراتژی طراحی کرده و آن‌ را در سه رستوران زنجیره‌ای به‌صورت عملی مورد آزمایش قرار دادند. پس از تحقیقات اولیه که به صورت مجموعه‌ای از مطالعات موردی انجام پذیرفت با مدیران سطوح میانی و پایین‌تر مصاحبه گردید و نیز مستندات مرتبط با مجموعه‌ها و شرکت‌های همکار مورد بررسی قرار گرفت. در نتیجه این بررسی‌ها چهارده عامل را از یک نگاه به دو دسته عوامل محیطی و عوامل فرآیندی و از نگاه دیگر آن‌ها را به دو دسته عوامل اولیه و ثانویه تقسیم‌بندی‌نمودند. سپس طرح‌های مختلفی تهیه و سعی کردند تا میزان اثرگذاری دو دسته را نسبت به هم توضیح دهند.
به اعتقاد ایشان پیاده‌سازی استراتژی از محیط آغاز و به سمت فرایند پیش می‌‌رود و لازمه تحقق استراتژی عمل کردن این دو جزء با هم می‌باشد. از جمله عوامل مهم مورد تأکید اولسن و اشملزر می‌توان به عدم قطعیت محیطی, فرهنگ سازمانی، سیستم‌های اطلاعاتی,‌ آموزش, حجم و پراکندگی جغرافیایی سازمان، چرخه عمر سازمان و سابقه آماری مدیران اشاره نمود.
همچنین فئورر^[۵۶] و همکارانش (۱۹۹۵) مدلی به منظور تدوین و پیاده‌سازی استراتژی در شرکت HP ارائه نمودند. آنان این فرایند را به فرایند یادگیری مبتنی بر ساختار و فرهنگ‌ سازمانی ربط‌ دادند.
میلر^[۵۷] (۱۹۹۷) فرایند پیاده‌سازی یازده تصمیم استراتژیک را در شش سازمان خصوصی و عمومی بررسی کرد. او مدل و چهارچوب خاصی ارائه ننمود ولی با توجه به مطالعات خود در سازمان‌های مورد بررسی، ده عامل کلیدی در پیاده‌سازی استراتژی را شناسایی و آن‌ها را به دو دسته‌ «ادراک‌کننده‌ها» و «توانمند کننده‌ها»^[۵۸]‌ تقسیم‌‌بندی نمود.
عوامل ادراکی شامل پشتیبانی, قابلیت ارزیابی, اختصاصی‌بودن، فرهنگ‌پذیرش و مساعدت و همکاری و عوامل توانمندکننده شامل نزدیکی، اولویت، دسترسی به منابع، پویایی و تسهیل ساختار می‌باشد. به اعتقاد میلر عوامل ادراکی درپیاده‌سازی تصمیمات استراتژیک بسیار مهم‌تر و حیاتی‌تر از عوامل دیگر می‌باشد.
۲-۵ بخش چهارم: اجزای کلیدی تدوین نقشه راه
در اینجا با توجه به مطالب گفته شده، اجزای مختلفی که می‌باید در فرایند تدوین نقشه راه مورد توجه قرار می‌گیرند ارائه می‌شود. ماتریس دوبعدی زیر این اجزا را نشان می‌دهد. قرارگرفتن نماد P در هر خانه از ماتریس بدین مفهوم است که مدل باید بتواند آن بخش را تشریح نماید. نماد PP نشان‌ می‌دهد که تکمیل این بخش در فاز مطالعات مبنا صورت‌ پذیرفته است. در ادامه ماتریس ذیل به تفصیل مورد بحث قرار می‌گیرد.
جدول۲-۱: اجزاء کلیدی تدوین نقشه راه

۴

۲۹۹۵۶

۳۰۸۷۳

۳۲۲۷۴

شکل ۴ – ۱۲٫ روند تغییر مدول الاستیسیته با افزایش درصد نانوسیلیس
۴-۲-۳-۵٫ آزمایش التراسونیک برای طرح اختلاط­های حاوی میکروسیلیس(۵ و۶)

در این حالت طرح اختلاط، میکروسیلیس به مخلوط اضافه شده است و این حالت، با طرح اختلاط مرجع (بدون میکرو نانو) مقایسه می شود. طرح اختلاط­های شماره ۵ و ۶ از این ردیف با طرح اختلاط شماره ۱(مرجع) مقایسه گردیده است. نتایج آزمایش مدول الاستیسیته دینامیکی برای این ردیف طرح اختلاط در جدول ۴-۷ آورده شده است.
با توجه به شکل ۴–۱۳ و جدول ۴–۸ مشاهده می شود با افزایش میکروسیلیس، مدول الاستیسیته نیز افزایش می یابد اما این افزایش در سنین اولیه نسبت به نمونه شاهد قابل توجه است و در سنین بالاتر چندان محسوس نیست، همچنین با افزایش میکرو در مقادیر بیشتر از ۵/۷ درصد افزایش محسوسی در مدول الاستیسیته بتن مشاهده نمی شود. در اینجا نیز نمودار روند تغییرات مدول الاستیسیته شبیه نمودار روند تغییرات مقاومت فشاری می باشد.
جدول ۴–۸٫ نتایج آزمایش التراسونیک برای نمونه های حاوی میکروسیلیس

شماره طرح اختلاط

مدول الاستیسیته دینامیکی (MPa)

۷ روزه

۲۸ روزه

۹۰ روزه

۱

۲۸۳۰۹

۲۹۴۹۵

۲۹۶۴۵

۵

۳۵۰۹۷

۳۵۹۲۹

۳۶۰۹۷

۶

۳۵۹۰۷

۳۶۹۲۳

۳۷۲۶۵

شکل ۴–۱۳٫ روند تغییرات مدول الاستیسیته دینامیکی با افزایش میکروسیلیس
۴-۲-۳-۶٫ آزمایش مدول الاستیسیته دینامیکی برای طرح اختلاط­های حاوی اختلاط نانوسیلیس با میکروسیلیس (۷ تا ۱۲)
در این ردیف طرح اختلاط­ها، ۲ و ۴ و ۶ درصد نانوسیلیس به ترتیب با علامت نمادینn1 وn2 وn3 به طرح اختلاط­های شماره ۵ و ۶ با ۵/۷ (m1) و ۱۵ (m2) درصد میکروسیلیس اضافه شده است. نتایج آزمایش مدول الاستیسیته برای این ردیف طرح اختلاط در جدول ۴-۸ آورده شده است.
با توجه به جدول ۴–۸ و اشکال ۴–۱۶ و ۴–۱۷ میتوان گفت اختلاط ۲ درصد نانوسیلیس با ۵/۷ و ۱۵ درصد میکروسیلیس باعث افزایش مدول الاستیسیته می شود، این افزایش چندان قابل ملاحظه نیست و اختلاط درصدهای بالاتر نانو با میکروسیلیس با کاهش مدول الاستیسیته همراه است. همانطور که دیده می شود با حضور همزمان نانو و میکروسیلیس در بتن شاهد نرخ رشد چندانی در مدول الاستیسیته بتن نیستیم. روند تغییرات مدول الاستیسیته در این حالت هم مانند روند تغییرات مقاومت فشاری است.
جدول ۴–۹٫ نتایج آزمایش التراسونیک برای طرح اختلاط های حاوی اختلاط نانو با میکروسیلیس

گویای دو سویه
صندوق پست صوتی
پست یافته
پست هیبرید (ترکیبی)
رهگیری مرسولات پست پیشتاز
تمبر شخصی
و …
به طور کلی با پیشرفت فناوری در زمینه های مختلف و به خصوص در بازار ارتباطات، بدیل های متنوع تری در پیش روی استفاده کنندگان از خدمات ارتباطی قرار می گیرد که طبیعتاً حق انتخاب بیشتری را در اختیار مشتریان قرار می دهد. با این وجود این فنآوری ها خود می توانند به فرصتی برای ایجاد بازارهای جدید ارتباطی و ایفای نقش پست در این بازارها تبدیل شوند. در این راستا اینترنت خود به زمینه ای برای ایجاد بازارهای مجازی خرید و فروش بدل شده و پست تنها سازمانی است که می تواند به خوبی از عهده نقش ارتباط گری بین فروشندگان و خریداران این فروشگاه های مجازی بر آید.

۱۳-۲-۳-بررسی جهانی شدن و اثر آن بر پست
۱-۱۳-۲-۲-جهانی شدن چیست؟
صندوق بین المللی پول^[۷۹]، جهانی شدن را این گونه تعریف می نماید : «رشد وابستگی و ارتباط اقتصادی کشورها در سراسر جهان از طریق افزایش حجم و تنوع مبادلات بین المللی محصولات و خدمات، جریان آزاد سرمایه های بین المللی، و انتشار و نفوذ سریع و وسیع فناوری.» همچنین مجمع بین المللی جهانی شدن^[۸۰] تعریف جهانی شدن را چنین ارائه می نماید : «وجود تمایل و کشش به سمت یک سیستم اقتصاد جهانی توسط مبادلات فراملی شرکت ها و بانک ها.»
گر چه تعاریف بیشماری در مورد جهانی شدن ارائه شده است، ولی همگان متفق القول اند که جهانی شدن ابعاد و جنبه های وابسته و مرتبطی دارد که می بایستی مد نظر قرار گیرند. این ابعاد که در شکل بصورت شماتیک نمایش داده شده اند، عبارتند از : اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و تکنولوژیکی
شکل۲-۲ : ابعاد جهانی شدن
با توجه به این که ابعاد فوق الذکر در تعیین کیفیت زندگی افراد تاثیر به سزایی دارند، مزایا و معایبی که جهانی شدن به همراه دارد، بسیار مورد بحث قرار گرفته است و باعث شده است که جهانی شدن، نظر تعداد زیادی موافق و منتقد را در سراسر دنیا به خود جلب نماید.
از نقطه نظر اقتصادی، جهانی شدن مبادلات موجب شده تا انسان به محدوده بسیار گسترده تری از محصولات اعم از کالاها و خدمات دسترسی پیدا نماید. موقعیتی که در طول تاریخ سابقه نداشته است. در نتیجه جهانی شدن، هر کس می تواند محدوده وسیعی از کالا و خدمات از ماشین های آلمانی، تا قهوه کلمبیایی، لباس های چینی، فرش ایرانی، موسیقی آمریکایی و نرم افزارهای هندی را خریداری نماید. از سوی دیگر، مخالفان جهانی شدن معتقدند که این پدیده ممکن است منجر به تخریب صنایع ملی، محیط زیست و از دست دادن شغل تعداد زیادی از افراد گردد. از نقطه نظر سیاسی نیز، مخالفان معتقدند که شرکت های چند ملیتی^[۸۱] که اقدام به سرمایه گذاری در کشوری می نمایند، ممکن است به قدرت و نفوذ سیاسی بیش از حد در میان شهروندان و ساکنان منطقه دست یابند. همچنین جهانی شدن به صورت ضمنی منجر به مهاجرت تعداد زیادی نیروی کار به کشورها و محل هایی که کار بهتر و بیشتر و با درآمد مناسب تری وجود دارد، می شود که می تواند باعث «انفجار جمعیت» در این نواحی گردد. از نظر این گروه هدف اصلی جهانی شدن از نظر سیاسی تسلط شرکت های چند ملیتی بر مقررات دیگر کشورهاست.
مبادلات بیشتر فرهنگی نیز با توجه به این که ایده ها، سبک های لباس پوشیدن و رفتار از طریق مسافرت ها، مبادلات و رسانه ها با سرعت بسیار زیادی به سراسر دنیا انتقال می یابد، رشد زیادی می نماید. نام های تجاری معتبری مانند کوکاکولا، سونی و غیره به عنوان مرجع در صنعت خود، در سراسر دنیا شناخته شده هستند. به عنوان نمونه یک شهروند چینی همان نوشیدنی را که فردی در پورتوریکو، یعنی درست آن سر دنیا، استفاده می نماید، خریداری می کند. اما برخورد فرهنگ ها و تهاجم فرهنگی نیز مسائلی هستند که بسیاری از منتقدین جهانی شدن به عنوان یک نتیجه مخرب از آن یاد می کنند. (استیگلیتس، جوزف، ۱۳۸۲ : ۳۸)
شکل ۳-۲ : اشاره به جنبه فرهنگی جهانی شدن
یکی از مهمترین ابعاد و جنبه های جهانی شدن، بعد تکنولوژیکی آن بخصوص در صنعت حمل و نقل و ارتباطات است که در نهایت منجر به شکل گیری مفهوم «دهکده جهانی» شده است. در حالی که در سال ۱۸۵۰ طی مسافت دور دنیا با کشتی نزدیک به یک سال طول می کشید، هم اکنون به سادگی می توان در یک روز با هواپیما دور دنیا را طی کرد. همچنین می توان به صورت لحظه ای با بهره گرفتن از نامه الکترونیکی با تمام نقاط دنیا در تماس بود و یا به صورت زنده و به عنوان یک نفر از۵/۱ به میلیارد بیننده به مشاهده فینال جام جهانی پرداخت. در نتیجه پیشرفت های تکنولوژیکی، هزینه حمل و نقل کاهش بسیار یافته است و دسترسی به بازارهای جهانی بسیار آسان تر شده است.
۲-۱۳-۲-۳-تاثیر جهانی شدن بر پست کشور
گزارش ۲۰۰۸ پست^[۸۲] که توسط اتحادیه جهانی پست ارائه شده است، نشان می دهد که سهم نامه فیزیکی از بازار جهانی ارتباطات در سال۲۰۰۵ ، از نقطه نظر حجم، تقریبا ۲۰ درصد بوده است. درحالیکه سهم تلفن و فکس در آن سال ۷۵ درصد و سهم نامه الکترونیکی ۵ درصد حجم بازار جهانی ارتباطات برآورد شده است. نامه ترکیبی^[۸۳] در آن زمان سهم بسیار اندک و ناچیزی داشته است.
در سال های اخیر، رواج استفاده از تجارت الکترونیک^[۸۴] بازار ارتباطات و پست را بسیار دستخوش تغییر و تحول نموده است. سازمان توسعه و همکاری اقتصادی^[۸۵]، تجارت الکترونیک را به عنوان «بخشی از یک فرایند وسیع تغییرات اجتماعی که بر مبنای جهانی شدن بازارها شکل گرفته است و منجر به اقتصاد دانایی محور و اطلاعات محور که تا سال ها ادامه خواهد داشت، می شود» تعریف می نماید. اگر چه معمولاً عبارت «جهانی شدن» برای توصیف توسعه فعالیت شرکت های چند ملیتی^[۸۶] در بازارهای بین المللی در رقابت با محصولات داخلی و یا سایر شرکت های چند ملیتی استفاده می شود، اما جهانی شدن به عنوان یک «روند جهانی»^[۸۷] باعث حرکت کشورها به سمت تجارت آزادتر گردیده است.
ورود شرکت ها و بنگاه های اقتصادی در بازارهای داخلی کشورها دارای دو جنبه می باشد :
از منظر تولید کنندگان و ارائه دهندگان داخلی کالاها و خدمات، جهانی شدن به مفهوم اجبار برای رقابت با بهترین های جهان در صنعت خواهد بود. این شرایط تولید کنندگان داخلی را مجبور خواهد نمود که عملکرد خود را بهبود و ارتقاء دهند. به عبارتی دیگر، تولید کنندگان داخلی مجبور خواهند بود که برای «بقاء» در یک محیط کاملاً رقابتی، کیفیت، قیمت کالا و خدمات تولیدی خود را در یک کلاس جهانی قابل قبول ارائه نمایند. مهم تر اینکه در اثر جهانی شدن و ادغام اقتصادی، تولید کنندگان می توانند بر محدودیت بازار داخلی غلبه کرده و با بهره گرفتن از مزیت حاصل از صرفه های مقیاسی به تولید انبوه دسترسی یابند. بنابراین افزایش رشد اقتصادی مسئله مهمی است که حاصل این یکپارچگی خواهد بود.
از منظر مصرف کنندگان و استفاده کنندگان از کالا و خدمات، جهانی شدن کالاها و خدماتی را در اختیار آن ها قرار می دهد که از نقطه نظر کیفیت و قیمت، مطلوبیت بیشتری را برای آن ها ایجاد می نماید.
در کنار این مسئله، کاهش هزینه های تبدیل پول ملی و تحرک آسان نیروی کار نیز از مزایای عمده این امر محسوب می شود. اما آنچه مسلم است برای جهانی شدن، تحقق زمینه هایی نیاز است که در صورت فراهم نبودن آن، ممکن است مشکلاتی برای کشورها خصوصاً کشورهای ضعیف تر به بار آورد. از جمله اینکه کشورهایی که در سطح جهانی با یکدیگر ادغام می شوند، بایستی به لحاظ جغرافیایی، فرهنگی و اقتصادی تشابهاتی داشته باشند. بعنوان مثال اگر دو کشور که با یکدیگر به تجارت آزاد می پردازند در دو سطح متفاوت اقتصادی باشند در نهایت کشور ضعیف تر متضرر خواهد شد.
صاحبنظران معتقدند که جهانی شدن تاثیر بسزا و روز افزونی بر بسیاری از صنایع مادر مانند ارتباطات، رسانه، بازارهای مالی و صنعت پست داشته است. ادغام شرکت ها^[۸۸]، خرید شرکت ها توسط شرکت های دیگر^[۸۹]، همکاری های استراتژیک^[۹۰] و سایر روش های همکاری و توسعه فعالیت های تجاری، روش هایی هستند که به کمک آن ها بازیگران عمده صنایع مختلف جایگاه خود را در نگاه مشتریان تثبیت می نمایند. همچنین به کمک توسعه فعالیت های تجاری، شرکت های برتر موفق خواهند شد به سهم بیشتر از بازارهای جهانی دست یابند و از فرصت های جهانی، فراتر از مرزهای کشورها استفاده نمایند. تغییرات تکنولوژیکی و اجتماعی، تجارت آزادتر و حرکت آزادانه تر سرمایه که همگی به عنوان نتایج جهانی شدن به وجود آمده اند، در کنار مواردی دیگر مانند فروپاشیدن و بی معنی شدن مرز کشورها به مفهوم سنتی و همچنین پیدایش مناطق ویژه و جدید اقتصادی، به عنوان بستری برای توسعه فعالیت ها و پیشرفت بنگاه های اقتصادی دیده می شود. جهانی شدن به عنوان حرکتی که نمی توان و نباید در برابرش مقاومت نمود، روندی است که بسیاری از شرکت های موفق و پیشرو، نه به عنوان یک تهدید، بلکه به عنوان یک فرصت استراتژیک برای توسعه بازارها و فعالیت های خود از آن بهره جسته اند. (رابرتسون، رولاند،۱۳۸۰: ۸۹)
به طور مشخص و در ارتباط با پست، جهانی شدن باعث هدایت تعدادی از پست های بزرگتر اروپایی به سمت سایر بازارهای اروپایی و حتی فراتر از آن شده است. در این فرایند، ساختار صنعت پست دائماً در حال تغییر است که در این تغییر مرزهای بخش خصوصی و بخش دولتی فعال در صنعت پست در هم آمیخته است. به دلیل جهانی شدن فعالیت ها در صنعت پست، شرکت های پستی توسعه یافته، خود را با سایر شرکت های پستی، چه دولتی و چه بخش های قدرتمند خصوصی، در رقابت تنگاتنگ یافتند. در مقابل، شرکت هایی که در بازار محدود، مشخص و تعریف شده ای در حال فعالیت بودند، نیز مجبور شدند تا به این جنبه پاسخ مناسبی دهند.
تغییرات ناشی از جهانی شدن در صنعت پست به حدی بوده که حتی کشورهای در حال توسعه نیز حضور رقیبانی با ملیت های متفاوت - که خدمات بسیار مناسبی را با قیمت رقابتی بسیار قابل قبول، خصوصاً تحت عنوان خدمات پستی تجاری به بنگاه های اقتصادی، ارائه می دهند- را به عنوان یک چالش جدی و غیر قابل اجتناب احساس نموده اند.
صاحبنظران معتقدند که شرکت های پستی در کشورهای در حال توسعه مجبور خواهند بود برای تداوم و بقاء فعالیت های خود، انتخاب ها و بدیل های استراتژیک را در قالب فرصت ها و تهدیدهایی که در نتیجه جهانی شدن ایجاد شده است، دقیق تر بررسی نموده و به کمک مکانیزم هایی مانند همکاری های استراتژیک با شرکت های برتر، فعالیت های خود را تقویت نمایند و بتوانند به رقابت در کلاس جهانی بپردازند.
بخش چهارم
۴-۲- پست به مفهوم یک نهاد ارتباطی
۱-۴-۲ مقدمه
اندیشمندان مختلفی پیرامون پدیده های اجتماعی قرن بیست و یکم تاکنون سخن رانده اند که از میان همه آنان، دیدگاه های فوکویاما، هانتینگتون و آلوین تافلر بیش از همه شهرت یافته است. فوکویاما در «پایان تاریخ» و «آخرین انسان» با ارائه دستورالعمل هایی کوشیده است ثابت کند که جامعه بشری در قرن آینده رو به سوی لیبرال دموکراسی خواهد رفت. هانتینگتون نیز در «برخورد تمدن ها» از احتمال برخورد تمدن های شرقی با تمدن های غربی سخن به میان آورده و به جهان غرب هشدار می دهد. اما آلوین تافلر در «شوک آینده، موج سوم، جابجایی در قدرت، جنگ و پاد جنگ و به سوی تمدن جدید» با نظری جامع، تحولات پیچیده جهان را تحلیل نموده است و دیدگاهی مبتنی بر پیدایش اثر امواج بر جهان را مطرح می نماید.
تافلر معتقد است که نوع بشر تاکنون دو موج عظیم تحول را یکی پس از دیگری پشت سر گذاشته و درگیری عمیق و همه جانبه ای بین موج سوم (اطلاعات و ارتباطات) با موج دوم (تمدن صنعتی) و موج اول (انقلاب کشاورزی) وجود دارد. (آلوین تافلر و هایدی تافلر، ۱۳۷۵: ۹-۱۱)
در تشریح امواج سه گانه وی می توان گفت که موج اول، انقلاب کشاورزی، در عصری که به چند هزار سال پیش بر می گردد، کره زمین را در نوردیده است. از گذر آن، گله داران و شکارچیان، صیادان و توشه چینان به کسوت دهقانان در آمدند و دهکده ها ظاهر شدند. این آغاز آن چیزی بود که تمدن نام گرفت. برای سهولت امر، آنرا نخستین موج دگرگونی می نامد.
موج دیگر از حدود ۳۰۰ سال پیش شروع شد. ویژگی های این موج عبارت بودند از ماشینیسم، تولید و مصرف انبوه، اطلاعات انبوه و آموزش و پرورش انبوه. شیوه ای از زندگی بر پایه کارخانه، که تقریباً در ربع قرن جانشین تمدن کشاورزی کهن گردید. از این توسعه صنعتی، وی با عنوان موج دوم یاد می نماید.
تافلر در تشریح موج سوم ضمن اشاره به دشواری تشریح آن، این موج را دارای چندین وجه می بیند. او اشاره می کند که موج سوم در برگیرنده انقلاب کامپیوتر و انقلاب بیولوژی است، اما فقط انقلاب کامپیوتر و انقلاب بیولوژی نیست. گذر به صورت های نوین انرژی، پیدایش تعادل نوین در مرزبندی های جغرافیایی و سیاسی، شورش علیه پدر سالاری، عصر کارت های اعتباری، سرگرمی های ویدئویی، تکنسین های انفورماتیک و بانک های اتوماتیک، گرایش به عدم تمرکز و تحولاتی فراوان از این دست است. (آلوین تافلر، ۱۳۶۴ : ۲۱-۲۳)
کارخانه های تولید انبوه سنتی موج دوم، انواع اشیاء هم شکل را به شیوه زنجیره ای بیرون می دادند. اما در موج سوم، جریان معکوس است. از تولید، انبوه زدایی شده است، محصولات در سری های کوچک، به صورت قطعه، که مرتباً انفرادی تر می شود، تولید می شوند. مساله تنها متنوع تر شدن محصولات نیست، بلکه خود فرآیندهای تولید نیز تغییر کرده اند. این تغییرات را در نظام توزیع هم می توان یافت : بازار بیش از پیش تقسیم شده است و به صورت فروش مستقیم از طریق پست، مغازه های تخصصی و تحویل انفرادی کالا به برکت کامپیوترهای خانگی در آمده است. ( آلوین تافلر، ۱۳۶۴ : ۲۵ )
مصرف کنندگان و اشخاص ثالث وظایفی را که در تعهد تولیدکنندگان بود، برعهده می گیرند و مرزهای کهنه به تدریج زایل می شوند. دانستن اینکه اطلاعات را چه زمانی به چه کسی و به چه قیمتی عرضه می کنند، چه وظایفی از عهده تولیدکننده به مصرف کننده محول شده است، دانستن اینکه چه سهمی از کالاها و خدمات توسط مصرف کنندگان خارج از بازار مبادله برای مصارف شخصی تولید شده است، مسائلی هستند که در این تحول، مفهومی فزاینده پیدا می کنند. (آلوین تافلر، ۱۳۶۴ : ۲۵)
تافلر در آخرین دیدگاه های خود از مشاغلی یاد می کند که انجام آن ها بر عهده مصرف کننده قرار گرفته است. او اشاره می دارد که : «چند سال پیش اگر می خواستم ببینم محموله ای که به دی. اچ. ال^[۹۱] یا فدکس^[۹۲] داده بودم، در چه مرحله ای است، به کارمندی در دفتر فرانکفورت یا توکیو یا ممفیس زنگ می زدم. امروز من کارمند خودم هستم، پای کامپیوترم می نشینم، شماره ردیابی را وارد می کنم و خودم بسته را ردیابی می کنم. کاری می کنم که کارمند انجام می داد و در قبال آن حقوق می گرفت» (آلوین تافلر، ۱۳۶۴ : ۲۱). توجه دقیق به دیدگاه های آلوین تافلر نشانگر آن است که وی به پیچیده تر و سریعتر شدن ارتباطات و تاثیر آن بر جهان، گوشه چشمی داشته است. بنابراین از منظر تافلر، پدیده هائی در جهان درحال رخ دادن می باشند که قبلا وجود نداشته اند و امروز به مدد گسترش ارتباطات و وسائل ارتباطی، سرعت گرفته و رشد کرده اند. در این میان کشورهای جهان یا باید ناظر این پدیده ها باشند و یا اینکه برای بهره گیری از فرصت های ناشی از امواج تغییر، برنامه ریزی کرده و سوار بر آن ها شوند.
با این دیدگاه پست به عنوان یک نهاد ارتباطی نقش ویژه ای در اداره امور جوامع امروزی در موج سوم تافلر ایفا می کند که لزوم توجه و تقویت آن که تأثیری زیر ساختی در حوزه های مختلف زندگی بشر دارد کاملاً محسوس است. در ادامه نقش پست در نظام های اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی مورد بررسی قرار می گیرد.
۲-۴-۲ بررسی نقش و جایگاه پست در نظام اجتماعی
آموزش و اطلاع رسانی به مشتریان، انجام تبلیغات موثر پستی در رسانه های جمعی، توزیع روزنامه و انواع نشریات علمی و تخصصی، توزیع انواع کتب، پاسخگویی نظام مند و تکریم مشتریان زمینه ساز رشد و تعالی افراد جامعه و ارتقاء حقوق شهروندی است.
توزیع بهینه امکانات پستی برای ایجاد بهره مندی برابر از فرصت ها و امکانات ارتباطی در تامین عدالت اجتماعی موثر بوده و راه اندازی شیوه مکاتبه از طریق شبکه پستی به جای مراجعه مستقیم افراد، بسیاری از آسیب های اجتماعی و ناکارآمدی و فساد اداری را کاهش داده و توسعه فیزیکی شبکه پستی به خصوص در مناطق غیر برخوردار باعث تقلیل فقر، محرومیت و انزوای مناطق مذکور می شود.
پست در سلامت روان و اطمینان خاطر در اجتماعی نیر تاثیر دارد. حراست از مرسولات پستی و عدم افشای محتوی آنان در چارچوب قانونی باعث افزایش امنیت فردی و سلامت روانی جامعه می شود. امنیت و رفاه اجتماعی و تامین نیازهای جامعه که از وظایف اصلی دولت ها است. نیازمند ابزار قدرتمند و کارآمد است. پست نیز بعنوان یک بنگاه ارائه کننده خدمات با تنوع خدمات، سهولت دسترسی، تعرفه های مناسب ارتقاء کیفیت خدمات امنیت پیام ها می تواند سطح رضایتمندی جامعه را تا حدی زیادی ارتقاء دهد.
حضور مطمئن و شناخته شده کارکنان پست در مکان های مسکونی، تجاری و اداری و ارائه خدمات در بخش توزیع و جلوگیری از تعدد مراجعات افراد به این مکان ها برای ارائه خدمات می تواند تاثیر بسزایی در جلوگیری از برخی جرایم و تامین امنیت شهروندان داشته باشد.
آلاینده های زیست محیطی که بهره وری سبز را دچار اختلال می کند، ناشی از مصرف بی رویه انرژی و بهره برداری نامناسب از عناصر آب، هوا و خاک می باشد. اگر پست بتواند جانشین مطمئن و ارزان تردد افراد و خودروها در سطح کلان شهرها شود، جایگزین مناسبی در حفظ محیط زیست خواهد بود. فعال کردن شبکه ارتباطی، علاوه بر تاثیرات مورد اشاره، می تواند موجب کاهش بار سفرهای زائد گردد. در بسیاری از کشورهای پیشرفته نیازهای روزانه شهروندان (از قبیل تهیه کتاب، مواد غذایی، اثاثه و پرداخت های مختلف قبوض آب و برق و تلفن) از طریق پست انجام می پذیرد.
در واقع پست به عنوان عامل تسهیل کننده ارائه خدمات به شهروندان و تامین کننده رفاه و آسایش آنان عمل کرده و قادر است تا از طریق برقراری ارتباط مردم با دستگاه های دولتی، مانع مراجعه حضوری افراد و افزایش ترافیک و سفرهای درون شهری شود. به همین دلیل است که تعداد مرسولات پستی در کشورهای توسعه یافته چندین برابر کشورهای در حال توسعه و یا عقب نگه داشته شده است.
به این ترتیب، پست علاوه بر جلوگیری از اتلاف وقت شهروندان و کاهش بار سفرهای درون شهری، مانع ایجاد آلودگی هوا، فرسودگی وسائط نقلیه، مصرف سوخت، فشارهای روانی و روحی شهروندان می گردد. در ادبیات رایج پستچی ها چنین رایج است که «خروج هر پستچی از خانه برای کار به معنی حذف۱۰۰۰ سفر درون شهری است».

۴- تدوین استراتزی کیفیت
۵- اجرای استراتژی
۶- نظارت بر عملکرد .
این مدل یک مدل تجویزی بوده و مسیر رسیدن به کیفیت را نشان می دهد .در این مدل به محیط تأکید می شود اما به طور روشن مشکلات کیفیت را عدم تمرکز صحیح بر بازار مرتبط نمی سازد و همچنین این مدل نواحی که مشکلات کیفیت ازآنجانشأت می گیردمعرفی نمی کند.مراحل۲و ۳ و ۴مهمترین اجزای مدل به شمار می رود.

سیستم نظارت پیشنهاد شده هم رضایت داخلی و هم رضایت مشتریان خارجی را سنجش می نماید (اکبری،۱۳۸۶: ۶۸)

- شناسایی مشکلات کیفیت
- فراهم آوردن کارمندان و منابع مالی
- یکپارچه سازی برنامه های بهبود کیفیت با سایر سازمان
- تأکید بر اهمیت تلاش های بهبود کیفیت
- تعریف مشتریان خارجی
- شناسایی انتظارات مشتریان
- سنجش بزرگی مشکلات کیفیت
- شناسایی علل کیفیت پایین
- تخمین هزینه های کیفیت خدمات پایین
مرحله ۱
جلب تعهد مدیریت
مرحله ۲
شناسایی انتظارات مشتریان
مرحله ۳
ارزیابی عملکرد
مرحله ۴
تدوین استراتژی کیفیت
مرحله ۵
اجرای استراتژی
مرحله ۶
نظارت بر عملکرد
- ارزیابی اثر بخشی بهبود کیفیت خدمات
- مرور استانداردها و برنامه ها
شناسایی تغییرات در مشتریان _
- شناسایی تغییرات در مشتریان
- تغییر فرهنگ
- بهبود عملکرد
- کاهش هزینه ها
- اهداف کیفیت
- استانداردهای کیفیت
- برنامه های عملی کیفی-سیستم های نظارتی
شکل ۱-۲- مدل بهبود کیفیت خدماتسازمانی (اکبری۱۳۸۶:۶۸

۷-۷-۲ . مدل نانتلوباهیا (Nantel and Bahi)

در سال ۲۰۰۰یک مبنای جدید برای ادراک کیفیت در بانک بیان کردند این مدل کیفیت مدل BSQ در واقع مدل ۱۰ بعدی پاراسورامان در سال ۱۹۸۵ است که به آنها موارد اضافی برای دسترسی نزاکت توسط کارمن بیان شده بود هفت عنصر بازار قیمت و ترفیع ،محصول ،خدمت ،اماکن ،فرایند ،مشارکت ، محیط فیزیکی را به آن افزود بعد از خالص سازی آن ۳۱ آیتم برای کیفیت خدمات بانک بیان کردند این ۳۱آیتم در ۶ بعد کارایی ،امنیت ،دسترسی ، قیمت ملموسات ،و قابلیت اتکا بییان بیان شد .

کارایی : شامل نزاکت و دوستی کارکنان توجه شخصیتی به مشتریان و توانایی کارکنان در برانگیختن حس اعتماد را در بر می گیرد و
دسترسی :دسترسی و سرعت تحویل خدمات را ارزیابی می کند.
قیمت: زمینه تحویل خدمات را اندازه می گیرد ملموسات ظاهر تمیزی و امکانات فیزیکی بانک را ارزیابی می کند را بیان می کند.
پرتفولیوی خدمت :حیطه و ناحیه ثبات و پایداری و نوآوری خدمات بانک را بیان می کند .
قابلیت اتکا توانایی انجام دادن خدمت وعده داده شده را به طور دقیق اندازه گیری می کند .( Spathis and Frids and Ghavehi 2004 a.)

۸-۷-۲ . مدل اوپال و ورینس(Oppewal, vrines )

بر مبنای مصاحبه با مدیران بانکها و ترکیب کردن بعضی از ابعاد به۴ بعد جدید رسیدند :
اولین بعد دسترسی که شامل ۷ ویژگی است که به راحتی و آسانی توانایی دسترسی و بدست آوردن خدمت را بیان می کند .
دومین و سومین بعد مربوط به ویژگی افراد است ۵ ویژگی کفایت پرسنل بیشتر متمرکز بر ااطلاعات فنی و مهارتهای آنهاست در حالیکه صحت و مساعدت و دوستی ویژگی های مربوط به قابلیت اعتماد ، اعتماد پذیری و امنیت مربوط است .نهایتاً بعد ملموسات ۷ ویژگی را بیان می کند چهار ویژگی مربوط به فضای فیزیکی که مشتری ضمن خدمت با آن روبرو می شود و ویژگی های جای مانده مربوط به دسته بندی و قیمت است . (Oppewal and vines 2000)
جدول ۱-۲- مدل اندازه گیری کیفیت خدمت اوپال و ورینس