نتیجه گیری و پیشنهادات
مقدمه
پژوهش حاضر در خصوص بررسی رابطه بهسازی نیروی انسانی و سرمایه اجتماعی در سازمان آموزش و پرورش قم انجام پذیرفت. از دلایل مطرح شدن این موضوع برای محقق وجود اهمیت و ضرورت بسیار بالا در فعالیت های آموزش و پرورش به عنوان نهادی حساس در جامعه برای تعلیم و تربیت فرزندان این سرزمین می باشد. در این راستا عناصر حائز اهمیت سرمایه اجتماعی با توجه به مطالعات و بررسی های پیشین در قالب سه گروه عناصر ساختاری، عناصر رابطه ای و عناصر شناختی در بین کارکنان سازمان آموزش و پرورش استان قم ارزیابی شده و رابطه آنها با بهسازی نیروی انسانی در چارچوب اهداف پژوهش مورد تجزیه و تحلیل واقع شدند.

با توجه این که در فصل اول کلیات پژوهش بطور جامع مطرح شده، در فصل دوم ادبیات موضوع، مباحث نظری موجود در قبال مساله پژوهش و همچنین پیشینه تحقیق مورد بحث قرار گرفت و روش تحقیق و شیوه پژوهش مورد استفاده در مطالعه حاضر نیز در فصل سوم بیان شد؛ و بالاخره یافته ها و داده های حاصل از تحقیق در فصل چهارم بیان شده و مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفت لذا در این فصل به جمع بندی مباحث گذشته پرداخته شده تا نتایج حاصل از پژوهش فعلی بطور دقیق و صحیح استخراج شوند. در فصل حاضر بطور کلی به نتیجه گیری پرداخته شده و ضمن ارائه پیشنهادات کاربردی پژوهش، محدودیت های تحقیق و پیشنهادات برای محققین آینده نیز آورده شده است.
۵-۱) خلاصه و نتیجه گیری
نتایج حاصل از مشخصات عمومی پاسخ دهندگان، آزمون فرضیه های پژوهش و یافته های جانبی پژوهش به صورت زیر می باشد.
۵-۱-۱) یافته ها از خصوصیات عمومی پاسخ دهندگان
- جنسیت: توزیع زن و مرد در بین افراد پاسخ دهنده بیانگر آن است که تعداد مردان نزدیک به چهار برابر تعداد زنان در نمونه آماری می باشند بطوری که ۸/۷۷% از آزمودنی ها را آقایان و ۲/۲۲% را خانم ها تشکیل می دهند(جدول ۴-۱).
- سن: طبق یافته های بدست آمده گروه سنی ۳۵ تا ۴۵ سال با ۸۴ نفر فراونی و ۹/۵۱ درصد فراوانی نسبت به سایر گروه ها دارای فراوانی بیشتر می باشد. افراد دارای سن کمتر از ۲۵ سال، ۲۵ تا ۳۵ سال، ۴۵ تا ۵۵ سال و ۵۵ سال به بالا به ترتیب ۵/۲%، ۹/۲۵%، ۱/۱۹% و ۶/۰ درصد کل نمونه آماری پژوهش می باشند(جدول ۴-۲).
- تحصیلات: بیشترین درصد فراوانی افراد مورد آزمون در پژوهش حاضر از نظر تحصیلات را پاسخ دهندگان با تحصیلات لیسانس (۱/۷۴%) تشکیل می دهند و کمترین گروه تحصیلی در بین نفرات پاسخ دهنده، تحصیلات دیپلم است که ۳/۴% پاسخ دهندگان را شامل می شوند؛ همچنین پاسخ دهندگان فوق دیپلم ۳/۱۲% و فوق لیسانس ۳/۹% از کل پاسخ دهندگان می باشند(جدول ۴-۳).
- رشته تحصیلی: یافته های بدست آمده نشان می دهد که بیشترین فراوانی در گروه های رشته تحصیلی مختلف مربوط به رشته آموزش ابتدایی و علوم تربیتی با ۱/۳۲ درصد فراوانی می باشد و کمترین فراوانی مربوط به رشته های علوم پایه با ۴/۷ درصد فراوانی است. رشته های مدیریت، اقتصاد و حسابداری؛ سایر رشته های علوم انسانی؛ روانشناسی و رشته های فنی و مهندسی نیز به ترتیب ۰/۱۳، ۶/۲۹، ۹/۹ و ۰/۸ درصد از کل فراوانی پاسخ دهندگان را به خود اختصاص داده اند(جدول ۴-۴).
- سابقه کار پاسخ دهندگان: توزیع پاسخ دهندگان بر اساس سابقه کار در سازمان آموزش و پرورش استان قم نشان می دهد بیشترین درصد فراوانی مربوط به سابقه بالاتر از بیست سال با ۶/۴۲% فراوانی می باشد. اما درصد فراوانی گروه ها با سابقه کاری کمتر از دو سال، دو تا پنج سال، پنج تا ده سال و ده تا بیست سال به ترتیب ۶/۵%، ۴/۷%، ۳/۹% و ۲/۳۵% فراوانی می باشد. (جدول ۴-۵).
۵-۱-۲) نتایج آزمون های آماری پژوهش
۵-۱-۲-۱) فرضیه اصلی: بین بهسازی نیروی انسانی و سرمایه اجتماعی در سازمان آموزش و پرورش قم رابطه مثبت وجود دارد.
برای آزمون فرضیه فوق از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده گردید تا مشخص گردد که بهسازی نیروی انسانی و سرمایه اجتماعی در بین کارکنان سازمان آموزش و پرورش استان قم رابطه معنادار وجود دارد یا خیر؟ مقدار ضریب همبستگی مشاهده شده ۸۳۴/۰ بوده و سطح معنی داری آن ۰۰۰/۰ می باشد(جدول ۴-۶) که بیانگر معنی دار بودن مقدار ضریب همبستگی در سطح ۰۵/۰ ≤ P می باشد. پس، فرض H₀ رد و فرض مقابل یا H₁ تایید می گردد؛ بنابراین با ۹۹ درصد اطمینان می توان گفت که از نظر پاسخ دهندگان، بین بهسازی نیروی انسانی و سرمایه اجتماعی در سازمان آموزش و پرورش قم رابطه مثبت وجود دارد.
۵-۱-۲-۲) فرضیه فرعی اول: بین بهسازی نیروی انسانی و عنصر ساختاری سرمایه اجتماعی در سازمان آموزش و پرورش قم رابطه مثبت وجود دارد.
برای آزمون این فرضیه نیز از آزمون همبستگی استفاده گردید تا مشخص گردد که میان بهسازی نیروی انسانی و عنصر ساختاری سرمایه اجتماعی در سازمان آموزش و پرورش قم رابطه معنادار وجود دارد یا خیر؟ مقدار ضریب همبستگی مشاهده شده ۷۹۸/۰ بوده و سطح معنی داری آن ۰۰۰/۰ است(جدول ۴-۷) که بیانگر معنی دار بودن مقدار ضریب همبستگی در سطح ۰۵/۰ ≤ P می باشد. پس، فرض H₀ رد و فرض مقابل یا H₁ تایید می گردد؛ بنابراین با ۹۹ درصد اطمینان می توان گفت که از نظر پاسخ دهندگان، بین بهسازی نیروی انسانی و عنصر ساختاری سرمایه اجتماعی در سازمان آموزش و پرورش قم رابطه مثبت وجود دارد.
۵-۱-۲-۳) فرضیه فرعی دوم: بین بهسازی نیروی انسانی و عنصر رابطه ای سرمایه اجتماعی در سازمان آموزش و پرورش قم رابطه مثبت وجود دارد.از ضریب همبستگی برای آزمون این فرضیه استفاده گردید تا مشخص گردد که میان بهسازی نیروی انسانی و عنصر رابطه ای سرمایه اجتماعی در سازمان آموزش و پرورش قم رابطه معنادار وجود دارد یا خیر؟ مقدار ضریب همبستگی مشاهده شده ۲۱۰/۰ بوده و سطح معنی داری آن ۷۹۸/۰ است(جدول ۴-۸) که بیانگر معنی دار بودن رابطه مقدار ضریب همبستگی در سطح ۰۵/۰ ≤ P می باشد. پس، فرض H₀ رد و فرض مقابل یا H₁ تایید می گردد؛ بنابراین با ۹۹ درصد اطمینان می توان گفت که از نظر پاسخ دهندگان، بین بهسازی نیروی انسانی و عنصر رابطه ای سرمایه اجتماعی در سازمان آموزش و پرورش قم رابطه مثبت وجود دارد.
۵-۱-۲-۴) فرضیه فرعی سوم: بین بهسازی نیروی انسانی و عنصر شناختی سرمایه اجتماعی در سازمان آموزش و پرورش قم رابطه مثبت وجود دارد.
برای آزمون فرضیه فوق نیز از آزمون همبستگی استفاده گردید تا مشخص گردد که میان بهسازی نیروی انسانی و عنصر شناختی سرمایه اجتماعی در سازمان آموزش و پرورش قم رابطه معنادار وجود دارد یا خیر؟ مقدار ضریب همبستگی مشاهده شده ۵۹۵/۰ بوده و سطح معنی داری آن ۰۰۰/۰ است(جدول ۴-۹) که بیانگر معنی دار بودن مقدار ضریب همبستگی در سطح ۰۵/۰ ≤ P می باشد. پس، فرض H₀ رد و فرض مقابل یا H₁ تایید می گردد؛ بنابراین با ۹۹ درصد اطمینان می توان گفت که از نظر پاسخ دهندگان، بین بهسازی نیروی انسانی و عنصر شناختی سرمایه اجتماعی در سازمان آموزش و پرورش قم رابطه مثبت وجود دارد.
۵-۱-۳) یافته های جانبی
۱- به منظور بررسی و ارزیابی معنی دار بودن تفاوت میانگین نمره پاسخ دهندگان در خصوص بهسازی نیروی انسانی، سرمایه اجتماعی و عناصر مختلف سرمایه اجتماعی بر اساس جنسیت پاسخ دهندگان از آزمون t مستقل که برای دو گروه مستقل کاربرد دارد استفاده شده است(جدول ۴-۱۰). با توجه به t مستقل مشاهده شده، میانگین نمرات پاسخ های مردان و زنان در سطح ۰۵/۰ ≤ P نسبت به بهسازی نیروی انسانی، سرمایه اجتماعی و عناصر مختلف آن تفاوت بین دو گروه مرد و زن معنی دار نبوده و بین نظرات پاسخ دهندگان زن و مرد تفاوت وجود ندارد.
۲- برای بررسی و ارزیابی معنی دار بودن تفاوت میانگین نمره پاسخ دهندگان در خصوص بهسازی نیروی انسانی و عناصر سرمایه اجتماعی بر اساس سن از آزمون تحلیل واریانس تک عاملی (ANOVA) که برای بیش از دو گروه مستقل کاربرد دارد استفاده شده است(جدول ۴-۱۱). با توجه به F مشاهده شده، میانگین نمرات پاسخ های پاسخ دهندگان با توجه به سن آنها در سطح ۰۵/۰ ≤ P دارای تفاوت معنی داری نمی باشد، به عبارتی نظرات کارکنان با توجه به سن آنها در مورد بهسازی نیروی انسانی و عناصر سرمایه اجتماعی تفاوت معنی داری با یکدیگر ندارد.
۳- برای بررسی و ارزیابی معنی دار بودن تفاوت میانگین نمره پاسخ دهندگان در خصوص بهسازی نیروی انسانی و عناصر سرمایه اجتماعی بر اساس سطح تحصیلات از آزمون تحلیل واریانس تک عاملی (ANOVA) که برای بیش از دو گروه مستقل کاربرد دارد استفاده شده است(جدول ۴-۱۲). با توجه به F مشاهده شده، میانگین نمره عوامل بهسازی نیروی انسانی، سرمایه اجتماعی، عنصر رابطه ای سرمایه اجتماعی و عنصر شناختی سرمایه اجتماعی با توجه به سطح تحصیلات پاسخ دهندگان در سطح ۰۵/۰ ≤ P دارای تفاوت معنی داری نمی باشد. تنها نتیجه بدست آمده آزمون برای عنصر ساختاری سرمایه اجتماعی به صورت معنی دار می باشد. یافته های حاصل از آزمون تعقیبی توکی نشان می دهد افراد با تحصیلات دیپلم در خصوص عنصر ساختاری سرمایه اجتماعی نسبت به افراد لیسانس میانگین نمره کمتری دارند یعنی در مورد این عامل افراد لیسانس نسبت به دیپلم ارزیابی بالاتری داشته اند.
۴- به منظور بررسی و ارزیابی معنی دار بودن تفاوت میانگین نمره پاسخ دهندگان در خصوص بهسازی نیروی انسانی و عناصر سرمایه اجتماعی بر اساس سابقه کار نیز از آزمون تحلیل واریانس تک عاملی (ANOVA) که برای بیش از دو گروه مستقل کاربرد دارد استفاده شده است(جدول ۴-۱۳). با توجه به F مشاهده شده، میانگین نمره تمامی عوامل با توجه به سابقه کار پاسخ دهندگان در سطح ۰۵/۰ ≤ P دارای تفاوت معنی داری نمی باشد؛ یعنی افراد با سوابق کاری متفاوت در خصوص بهسازی نیروی انسانی و عناصر سرمایه اجتماعی نظرات مختلفی ندارند.
۵- به منظور بررسی و ارزیابی معنی دار بودن تفاوت میانگین نمره پاسخ دهندگان در خصوص بهسازی نیروی انسانی و عناصر سرمایه اجتماعی بر اساس رشته تحصیلی نیز از آزمون تحلیل واریانس تک عاملی (ANOVA) که برای بیش از دو گروه مستقل کاربرد دارد استفاده شده است(جدول ۴-۱۴). با توجه به F مشاهده شده، میانگین نمره تمامی عوامل با توجه به سابقه کار پاسخ دهندگان در سطح ۰۵/۰ ≤ P دارای تفاوت معنی داری نمی باشد؛ یعنی به عبارتی دیگر افراد با رشته های تحصیلی مختلف در خصوص بهسازی نیروی انسانی و عناصر سرمایه اجتماعی نظرات متفاوتی ندارند.
۶- به منظور رتبه بندی گزاره های مربوط به بهسازی نیروی انسانی در پرسشنامه از آزمون فریدمن استفاده شد. نتایج این آزمون نشان داد که گزاره های ” کارکنان آموزش و پرورش دارای شایستگی می باشند” و “روابط انسانی و فنی پرسنل سازمان در حد مناسبی است” و ” کارکنان سازمان در انجام کارها توانمند می باشند” به ترتیب در رتبه های اول، دوم و سوم قرار گرفتند. همچنین گزاره های “رشد حرفه ای کارکنان آموزش و پرورش مناسب می باشد” و “آموزش کارکنان در آموزش و پرورش با نیازهای جدید جامعه هماهنگ است” رتبه های آخر را بدست آوردند(جدول ۴-۱۵).
۷- همچنین به منظور رتبه بندی گزاره های سرمایه اجتماعی در پرسشنامه نیز از آزمون فریدمن استفاده شد. نتایج این آزمون نشان داد که شاخص های” روابط اجتماعی بین افراد سازمان مناسب است"، “تعهد پرسنل در انجام فعالیت های سازمانی در حد مناسب می باشد” و “صداقت بین پرسنل سازمان در حد بالایی است” به ترتیب اولویت در رتبه های اول، دوم و سوم قرار گرفتند. همچنین گزاره های “بهره گیری از داستان ها و استعاره ها در انتقال معانی بین افراد زیاد است” و “افراد سازمان برای انتقال اطلاعات خود از زبان خاصی استفاده می کنند” رتبه های آخر را بدست آوردند(جدول ۴-۲۰).
۵-۱-۴) مقایسه یافته ها با مطالعات پیشین
بطور کلی یافته های بدست آمده در پژوهش حاضر تاییدکننده یافته ها از مطالعات گذشته و پژوهش های قبلی می باشد. برخی از این مطالعات در پیشینه موضوع فصل دوم پایان نامه حاضر آورده شده است. از جمله مقایسه یافته ها می توان به کارکنان نصرآبادی (۱۳۸۶) که به مطالعه توانمندسازی بر اساس راهبرد سرمایه اجتماعی پرداخته اشاره کرد؛ در این مطالعه برای تقویت سرمایه اجتماعی از طریق توانمندسازی راهکارهایی ارائه شد. پژوهش حاضر در راستای مطالعه معمارزاده و همکاران (۱۳۸۸) نیز سرمایه اجتماعی را مرتبط با عملکرد کارکنان می داند با این تفاوت که در پژوهش حاضر متغیر بهسازی نیروی انسانی میان سرمایه اجتماعی و عملکرد کارکنان یک عامل واسطه ای می باشد. در مطالعه سوری و مهرگان (۱۳۸۶) نیز نتایج نشان می دهد که کاهش سرمایه اجتماعی عاملی برای کاهش سرمایه انسانی می باشد و این یافته تایید کننده وجود رابطه مثبت بین بهسازی نیروی انسانی و سرمایه اجتماعی می باشد. در بررسی مطلق و همکاران (۱۳۹۰)، نیز بیان شد آموزش و بهسازی منابع انسانی، نوعی سرمایه گذاری مفید و عامل کلیدی در بهبود و توسعه عملکرد سازمان ها محسوب می شود و در ارتقای بهره وری نقش اساسی دارد؛ این یافته همانند مطالعه سوری و مهرگان مطابق با یافته های پژوهش حاضر است. در مطالعات خارجی نیز یافته های پژوهش حاضر مورد تایید قرار می گیرد. مطالعاتی همچون بررسی بوردیو(۱۹۹۷)، آدلر و کرون (۲۰۰۲) و همچنین لاک لی (۲۰۰۵) از همین دسته مطالعات می باشند.
۵-۲) محدودیتهای تحقیق